Ладограммалар мен филогенетикалық ағаштардың айырмашылығы.кладограммалар мен филогенетикалық ағаштардың эволюциялық маңызы

1. Сабақ тақырыбы: «Кладограммалар мен филогенетикалық ағаштардың айырмашылығы.Кладограммалар мен филогенетикалық ағаштардың

эволюциялық маңызы»
Сабақ мақсаты:
кладограмма мен филогенетикалық ағаш секілді терминдермен
танысу және айырмашылығын көрсету

2.

3.

• Филогенетикалық ағаш
(эволюциялық ағаш, тіршілік
ағашы) — ортақ арғы тегі бар
әртүрлі түрлердің немесе басқа
тіршілік иелерімен
эволюциялық байланысын
көрсететін ағаш.

4. Тірі ағзалардың филогенетикасы

5. Филогенетикалық ағаш не үшін керек?

• Биологиялық міндеттер:
• үш немесе одан да көп объектілерді салыстыру
(кімге ұқсас...)
• эволюцияны қайта құру
(кімнен, қалай және қашан пайда болды...)

6. Нақты оқиғалар: Деректер: Салынған ағаш:

табиғаттағы немесе
зертханадағы эволюция,
компьютерлік модельдеу
мысалы, Сета
тізбегі немесе
саны
>Seq1
ASGCTAFKL
. . .
ACGCTAFKL
I -> L
ACGCTAFKI
A -> G
04.03.2025
GCGCTAFKI
>Seq3
GCGCTLFKI
>Seq4
GCGCTGFKI
. . . . .
деректер негізінде
есептелген ағаш
графигі нақты
оқиғаларды көрсетуі
немесе көрсетпеуі
мүмкін

7.

8.

Негізгі терминдер
Түйін (узел, node) - ата-бабалар тізбегін (түр, популяция) тәуелсіз дамитын
екіге бөлу нүктесі.
Эволюцияны бейнелейтін графиктің ішкі шыңына сәйкес келеді.
Жапырақ (лист, leaf) - нақты (заманауи) объект; графтың сыртқы шыңы. Əр
жапырақ бір тірі ағзаның түрін көрсетеді.
Бұтақ (ветвь , branch)— түйіндер арасындағы немесе түйін мен парақтың
арасындағы байланыс; графиктің шеті.
Тамыр (корень, root) - тамыр бүкіл
түрлердің ата тегін бейнелейді.
Клада (clade) - екі немесе одан да көп
таксалар немесе ДНҚ тізбегі тобы, оның
жалпы ата-бабасы да, оның барлық
ұрпақтары да бар.

9. Филогенетикалық ағаштың түрлері

• Тамырланған ағаш –
ерекшеленген шыңы, тамыры бар
ағаш. Бұл ағашты бағдарланған,
себебі бұл ағаштың тамырдан
жапыраққа баратын өзіндік
бағдары бар. Тамырланған ағаштың
әр түйнегі төменде жатқан
жапырақтардың ең соңғы ортақ ата
тегіне жауап береді.
• Тамырланбаған ағаш – ағаш
тамырсыз болады және
жапырақтардың байланысын
жорамалды ата - тексіз
көрсетеді. Тек түйіндер
арасындағы байланысты
көрсетеді.

10. Ағашты қалай суреттеуге болады? Ағаш топологиясы

Ағаш топологиясы-тек жапырақтары, түйіндері, (тамыры) және
оларды байланыстыратын бұтақтары
(топология ағашты бейнелеу әдісіне байланысты емес)
A
B
C
D
E
C
D E
Бір топологияның екі бейнесі
A
B

11.

Филогенетикалық
ағаш
Кладограмма

12. Филогенетикалық ағаш және кладограмма, физикалық немесе генетикалық сипаттағы ұқсастықтары мен айырмашылықтары негізінде

ағзалар арасындағы
эволюциялық
қатынастың
тарихын,
олардың
филогениясын көрсетеді.
Кладограмма
Филогенетикалық ағаш
• Ақпараттың
жетіспеушілігі
• Ұрпақтың жалғасуы
• Эволюциялық
өзгерістердің саны
• Сызықтағы тірі ағзаларға
қарсы өлгендерді
тағайындайды.
• Эволюцияның уақытша
шегін және өзгеру
дәрежесін белгілейді.
• Сызықтың ұзындығы
немесе сандық көрсеткіш

13.

14.

15.

16.

17.

Formative work
•Жануарларды қандай әріппен сипатталғанын анықтаңыз.
•Осы кладограммаға қабылдануы мүмкін таксонда атаңыз.
_______ Денесі сегменттелген
_______ Аяқтары
_______ Ауызы кеміргіш
_______ Аяғы секіруге бейімделген
_______3 жұп аяқ
_______ Екі жұп қанаты
_______ Шоқпарбас мұртша
_______ Қосқанаттылар

18.

19. Тапсырма

Тапсырма 1. Төменде берілген кестені толтырыңыз
Филогенетикалық ағаш
ата тектері ортақ, бірнеше түрлердің ортасындағы өзара эволюциялық
байланысты көрсететін ағаш.
Тамырланған ағаш
Тамырланбаған ағаш
Бағалау критерийі: Филогенетикалық ағашқа сипаттама береді және оның
түрлерін ажыратып мәнін жазады.
Дискриптор:
филогенеткалық ағашқа сипаттама береді – 5 балл,
Оның түрлеріне анықтама жазады – 5 балл.

20. Тапсырма

Тапсырма 1. Төменде берілген кестені толтырыңыз
Филогенетикалық ағаш
ата тектері ортақ, бірнеше түрлердің ортасындағы өзара эволюциялық
байланысты көрсететін ағаш.
Тамырланған ағаш
Тамырланбаған ағаш
ерекшеленген шыңы, тамыры бар ағаш
ағаш тамырсыз болады және
жапырақтардың байланысын
жорамалды ата - тексіз көрсетеді
Бағалау критерийі: Филогенетикалық ағашқа сипаттама береді және оның
түрлерін ажыратып мәнін жазады.
Дискриптор:
филогенеткалық ағашқа сипаттама береді – 5 балл,
Оның түрлеріне анықтама жазады – 5 балл.