Мәтіндердегі терминдерді

1.

Мақсаты: мәтіндердегі терминдерді
табу, глоссарий жасау, ауызша және
жазбаша кәсіби сөйлеуде
фармацевтикалық терминологияны
қолдану дағдыларын жетілдіру.
Міндеттері: парафармацевтикалық
өнімдермен танысу, глоссарий жасау
дағдыларын жетілдіру

2.

«Фармаки»
ежелгі грек сөздерінен
«шипа беруші»

3.

Атақты ежелгі грек дәрігері
Гиппократ
(б.з.б. 460-377).
Өз заманына тән дәрілерді
қолданған,
шараптар сияқты минералдар
табиғат оларды жаратты

4.

Ежелгі Римнің ең ұлы дәрігері
Клавдий Гален
(131-200 жж.).
Гален ұсынған өсімдік
материалдарынан алынған
экстракциялық препараттардың
(тұнбалар, сығындылар) тұтас
тобы әлі күнге дейін оның
атауымен аталады - галендік
препараттар

5.

Қытайда біздің дәуіріміздің 2
ғасырында дәрі-дәрмек
химиялық жолмен алынған.
Біз күкірт, темір, мыс және
сынап препараттарын
қолдандық. 6-7 ғасырларда
өмір сүрген қытайлық
дәрігер Сун Си-Мяо «Мың
алтын рецепт» атты 60
томдық еңбек жазды.

6.

Әбу Әли Ибн Синаның
(Авиценна 980-1037)
«Медицина каноны» латын
және басқа тілдерге 40 рет
аударылып, алты ғасыр
бойы Еуропаның
медициналық
университеттерінде оқу
құралы болды.

7.

XV ғасырдың дарынды дәрігері
Өтебойдақ Тілеуқабылұлы (1388-1478)
қазақтың атақты ғалымы, емші,
«Медициналық хикая» немесе
«Шипагерлі баян» деген елеулі
медициналық-этнографиялық еңбектің
авторы. қазақтың дәстүрлі халық
медицинасының тәжірибесі. Кітапта
автор 1000-нан астам дәрілік түрлердің
әртүрлі қосылыстарын (қоспаларын)
пайдалана отырып, 4000-нан астам
рецепт ұсынады. Соның ішінде ол
шешекке қарсы вакцинаны алды және
алғаш рет Эдвард Дженнерден (1796)
350 жыл озып кетті.

8.

Фармакопе́я
(ежелгі грек тілінен
φαρμακον “дәрі” + ποιη
“мен жасаймын,
жасаймын”) (F) –
дәрілік заттардың
сапасына қойылатын
талаптарды
анықтайтын және
жалпы және арнайы
болып бөлінетін
нормативтік құжат
болып табылатын
фармакопеялық
мақалалар жинағы
Государственная
фармакопея (ГФ)
мемлекеттік
бақылаудағы және заңды
күші бар фармакопея.
Жаһандық қордың
талаптары дәрілік
заттарды өндірумен
(дайындаумен),
сақтаумен және
пайдаланумен
айналысатын белгілі бір
мемлекетте дәрілік
заттар айналымының
барлық субъектілері үшін
міндетті болып
табылады.

9.

1. Сөздікті жобалау кезеңдерін атап көрсетіңіз
2. Қазіргі заманғы терминографиялық ресурстарды сипаттаңыз
- терминологиялық деректер банкі және білім қорлары,
ақпараттық іздеу тезаурилері немесе арнайы тақырыптар
бойынша сөз тіркестері.
3. Терминологиялық сөздік не үшін және кімге қажет?
4.Қандай терминдер болуы мүмкін?
5.Терминологиялық сөздік пен глоссарийдің айырмашылығы
неде?
6.Фармацевтикалық терминология дегеніміз не?
7.Негізгі фармацевтикалық терминдер арасындағы байланыс
туралы айтып беріңіз
8. Фармацевтикалық терминологиялық жүйе құрылымының
изоморфтылығы (формасы).
9. «Нарық» және «өнеркәсіп» ұғымдарының айырмашылығы
неде?
10. Фармацевтикалық қызмет дегеніміз не?

10.

Қазіргі жағдайда фармация инвесторларды тартатын ең тиімді индустрияға
айналды. Қазақстандық фармацевтикалық нарық, ең алдымен, экономикасы
неғұрлым орнықты елдерге: АҚШ-қа, Еуропаның кейбір елдеріне (Германия,
Дания, Франция) қызықты. Ал, Шығыс Еуропа елдерінен-Польша, Словения
және Түркия. Инвесторлардың Қазақстанға деген қызығушылығы
фармацевтикалық өнім нарығының өсіп келе жатқандығымен түсіндіріледі және
ол әлі де өз шегіне жеткен жоқ. Саланың ең ірі сегменттері-бірегей
патенттелген препараттарды өндіру, дженериктерді (Аналогты препараттарды)
және биологиялық белсенді қоспаларды өндіру. Фармацевтикадағы
технологиялық тізбек бес ірі буынды қамтиды: ғылыми зерттеулер, клиникалық
сынақтар, дәрілік заттарды өндіру, орау және тарату.
2018 жылдың 1 қаңтардан бастап ҚР фармацевтикалық нарығының субъектілері
GxP стандарттарына көшті. Бұл шешім Қазақстанның Еуроазия экономикалық
одағына (бұдан әрі – ЕАЭО) кіруіне байланысты қабылданды, бұл фармацевтика
саласына ірі шетелдік инвесторларды тарту мүмкіндігін арттырады.
Қазақстандық фармацевтикалық өткізу нарығының көлемі 1,8 млрд долларды
құрайды. Осыған байланысты жаңа фармацевтикалық Кәсіпорындарды ашу өте
тиімді емес. ЕАЭО елдерінің нарығы жаңа перспективалар ашты, өйткені оның
өткізу көлемі 20 млрд доллардан асады. Армения Республикасы, Беларусь
Республикасы, Қазақстан Республикасы, Қырғыз Республикасы және Ресей
Федерациясы ұсынған Еуразия елдерінің бірыңғай дәрі-дәрмек нарығының
жұмысы үшін құқықтық және ақпараттық база құрылды.

11.

Қазақстанда фармацевтикалық өндіріс қарқынды дамып келеді,
фармацевтикалық өнеркәсіптің Қазақстанның ЖІӨ көлеміне қосқан үлесі 13%
-н құрайды.
Фармацевтика өнеркәсібінде 2020 жылғы қаңтар-маусымда өндіріс көлемі 61
млрд. теңгені құрады. Өсім отандық өндірушілердің ТМККК шеңберінде
мемлекеттік сатып алуларға қатысуының арқасында орын алды, сондай-ақ
құрамында моноклоналды антиденелер бар препараттар мен қан ауруларын
емдеуге арналған препараттар өндірісі ұлғайды.
Өңірлік бөліністе отандық фармацевтикалық өндірістің көшбасшылары
Шымкент қаласы (30%), Алматы облысы (26,1%), Алматы қаласы (21,3%)
және Қарағанды облысы (16,1%) болды.
Фармацевтика өнеркәсібі өнімдерінің экспорты 2020 жылдың қаңтар-мамыр
айларында 2019 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 5,4% - ға
төмендеп, 22,6 млн. АҚШ. құрады. Экспорт көлемінің төмендеуі COVID-19
өршуіне байланысты елдер арасындағы тауар айналымының төмендеуімен
түсіндіріледі.
Фармацевтика өнеркәсібі өнімдерінің импорты 2020 жылғы қаңтар-мамырда
559 млн. АҚШ, бұл 2019 жылғы ұқсас көрсеткіштен 13,5% - ға жоғары болды.
Қорытындылай келе, Қазақстан Республикасының фармацевтика өнеркәсібі
– бұл қалыптасу жылдарында отандық нарыққа шетелдік инвестицияларды
және Pfizer, Sanofi, Polpharma, Nobel, Pharmstandard, Kelun және т. б.
сияқты ірі өндірушілерді тарта алған, дәрілік заттарды және медициналық
мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техника зерттеумен, әзірлеумен,
жаппай өндірумен және таратумен айналысатын қарқынды дамып келе
жатқан сала екенін атап өтуге болады.

12.

Сонымен қатар, толыққанды интеграциялық бірлестік және әлемдік
экономикалық қатынастардың белсенді қатысушысы ретінде
құрылған Еуразиялық экономикалық одақ табысты жұмыс істеуде.
ҚР фармацевтикалық нарығының көлемі артып, оның
ойыншыларының саны артып келеді.
Алайда, елдегі экономикалық жағдай жоғары құбылмалылық ұлттық
валюта бағамының және соның салдарынан халықтың сатып алу
қабілетінің төмендеуі және сұраныс құрылымының арзанырақ
дженериктердің пайдасына өзгеруі, әлеуметтік медициналық
сақтандыру қорын («медициналық салық») дамытуға әр
қызметкердің табысының 1% мөлшерінде жеке бизнестің
аударымдары және саясат ТМККК үшін сатып алынатын дәрілік
заттарға арналған шығыстарды ұтымды етуге бағытталған реттеуші
халықаралық деңгейде ҚР фармацевтика саласының бәсекеге
қабілетсіздігіне ықпал етеді.
Мәтінге глоссарий жасаңыз

13.

Кестені толтыру: оң жағына терминдерді алфавит
ретімен жазыңыз, сол жағына әртүрлі сұрақ сөздерді
жазыңыз. Екі бағандағы элементтерді біріктіру арқылы
сұрақтар құрастырыңыз.
Сұрақ сөздер
Не?
Қандай?
Мәтіннің негізгі
терминдері
нарық
фармацевтикалық

14.

Глоссарий – бұл жалпы нақты тақырыппен біріктірілген белгілі бір
ұғымдардың немесе терминдердің сөздігі. Бұл термин гректің
«глосса» сөзінен шыққан, ол тіл, сөйлеу дегенді білдіреді. Ежелгі
Грецияда түсініксіз сөздер мәтіндерде глосс деп аталды, олардың
түсіндірмесі жолақпен қатар берілді. Глосстар жинағы глоссарий деп
атала бастады.
Глоссарийдің қызметі. Глоссарий түсініксіз сөздер мен күрделі
терминологиялық бірліктердің түсіндірмесін табу үшін қажет.
Глоссарий құрылымы. Мәтінді (хабарламалар, баяндамалар,
мақалалар) мұқият оқып шығу керек, содан кейін осы тақырып
бойынша қол жетімді терминдердің алфавиттік тізімі жасалынады.
Осыдан кейін глоссарийдің тізімін құрастыру жұмыстары басталады.
Глоссарий мақаласы – бұл терминнің анықтамасы. Оның құрылымына
екі бөлік кіреді: 1) Атау септікте терминологиялық сөздерді дәл
тұжырымдау; 2) терминологиялық сөздердің мағынасын көлемді
ашатын мазмұндық бөлік.
Глоссарий құру ережелері. Глоссарийді құрастыру кезінде келесі
ережелерді сақтау маңызды: ақпараттың максималды дәлдігі мен
сенімділігіне ұмтылу; дұрыс ғылыми терминдерді көрсетуге тырысу
және жаргон сөздерді қолданбау; осы терминді қолдануға болатын
контекстті мысалға келтіру; глоссарийге жеке сөздер мен
терминологиялық сөздерді ғана емес, сонымен қатар бүкіл сөз
тіркестерін қосу керек

15.

Еуразиялық экономикалық одақ (қысқ. ЕАЭО: 1б., арм. Եվրասիական
տնտեսական միություն, белор. Еўразійскі эканамічны саюз, қаз. Еуразиялық
экономикалық одақ, қырғ. Евразиялык экономикалык биримдик) –
халықаралық құқықтық субъектісі бар және Еуразиялық экономикалық одақ
туралы шартта құрылған өңірлік экономикалық интеграцияның халықаралық
ұйымы. Шарттың 7-бабына сәйкес Одақ өз құзыреті шегінде ЕАЭО алдында
тұрған міндеттерді шешуге бағытталған халықаралық қызметті жүзеге асыруға
құқылы.
ЕАЭО-да тауарлардың, сондай-ақ көрсетілетін қызметтердің, капитал мен
жұмыс күшінің қозғалыс еркіндігі және экономика салаларында
үйлестірілген, келісілген немесе бірыңғай саясат жүргізу қамтамасыз етіледі.
ЕАЭО ұлттық экономикаларды жан-жақты жаңғырту, кооперациялау және
бәсекеге қабілеттілігін арттыру және мүше мемлекеттер халқының өмір сүру
деңгейін арттыру мүддесінде тұрақты даму үшін жағдайлар жасау мақсатында
құрылды.
2017 жылғы мамырдан бастап Еуразиялық экономикалық одақ мүшелері –
Ресей, Армения, Беларусь, Қазақстан және Қырғызстан үшін дәрілік заттар
мен медициналық бұйымдар айналымының жалпы ережелері күшіне енді,
бұл фармацевтика саласына бюрократиялық қысымды төмендетуді және
барлық қатысушы елдердің нарығына сапалы және заманауи өнімдердің
қолжетімділігін жеңілдетуді болжайды. Сондай ақ 2025 жылға қарай одақтас
мемлекеттердің аумағында фармацевтикалық препараттар мен медициналық
бұйымдарды өндіру және өткізу қағидаларын біріздендіру көзделіп отыр [2].
2025 жылдан бастап бірыңғай макроэкономикалық, монополияға қарсы,
валюталық және қаржы саясатын жүргізу жоспарлануда [3].
*Осы мәтінге глоссарий жасаңыз

16.

1.
Фармацевтикалық қызмет
2.
Фармацевтикалық нарық
3.
Дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың
айналысы саласындағы субъектілер
4.
Еуразиялық экономикалық одақ
5.
Өнімнің өмірлік циклі
6.
Қазақстандық ұлттық дәрілік формуляр
7.
Дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды
бөлшек саудада өткізу
8.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік
фармакопеясы
9.
Дәріхана ұйымы
10. Дәрілік препарат

17.

1. «Фармацевттің қоғам алдындағы
әлеуметтік жауапкершілігі» тақырыбында
эссе жасау;
2. «Фармацевтикалық нарық» тақырыбында
3 тілдік презентация жасау;

18.

Глоссарий дегеніміз не?
2.
Глоссарийдің мақсаты қандай?
3.
Глоссарийді қалай құрастыуға болады?
4.
Глоссарий жасау кезінде қандай ережелерді
сақтау маңызды?
5.
Дефиниция –бұл…
6.
Дәрілік заттар нарығы дегеніміз не?
7.
Дәрілік заттар нарығының миссиясы қандай?
8.
Фармацевтикалық нарықтың ерекшеліктерін
атаңыз?
9.
Фармацевтика саласындағы баға белгілеу
кезеңдерін атаңыз.
10.
ҚР фармацевтикалық нарығын кім реттейді?