функ сауаттылык

1.

Алматы облысы білім
басқармасының Қарасай
ауданы бойынша білім бөлімі"
мемлекеттік мекемесінің
«Б.Қосынов атындағы орта
мектеп мектепке дейінгі
шағын орталықпен»
коммуналдық мемлекеттік
мекемесі
Химия пәнінің мұғалімі
Х.Карсылиева

2.

3.

8-сынып «Оттек және озон» тақырыбы
Мәтінмен жұмыс. Мәтінді оқып, танысып, төмендегі тапсырманы
орындау.
Атмосфера-бұл ауа мұхиты және жердегі өмірді сақтау үшін баға жетпес
табиғи ресурс. Өкінішке орай, ұлттық және жеке мүдделерге негізделген
адамның іс-әрекеті осы жалпы ресурсқа зиян келтіреді, бұл жердегі тіршілік
үшін қорғаныс экраны ретінде әрекет ететін жұқа озон қабатының
сарқылуынан көрінеді. Озон молекулалары екі оттегі атомынан тұратын
оттегі молекулаларынан айырмашылығы үш оттегі атомынан тұрады. Озон
молекулалары өте сирек кездеседі: әр миллион ауа молекулалары үшін
оннан аз болады. Алайда, миллиард жылға жуық уақыт ішінде олардың
атмосферада болуы жер бетіндегі өмірді сақтауда шешуші рөл атқарды.
Озонның орналасқан жеріне байланысты ол жердегі өмірді қорғауға да,
зиян келтіруге де болады. Тропосферада орналасқан Озон - бұл өкпе тіндері
мен өсімдіктерге зиян келтіретін "зиянды" озон. Бірақ стратосферада
орналасқан озонның шамамен 90 пайызы күннің қауіпті ультракүлгін
сәулесін сіңіре отырып, пайдалы жұмыс жасайтын "пайдалы" озон болып
табылады. Бұл пайдалы озон қабаты болмаса, адамдар күннің ультракүлгін
сәулелерімен сәулелендіру нәтижесінде пайда болатын белгілі бір ауруларға
сезімтал болар еді. Соңғы онжылдықтарда озон саны азайды. 1974 жылы
оның себебі хлорфтор көміртегі қосылыстары (CFC) болуы мүмкін деген
болжам ұсынылды. 1987 жылға дейін себеп-салдарлық байланыстардың
ғылыми зерттеулері хлор фторкөміртектердің озонның жойылуына қатысы
бар екендігі туралы нақты дәлелдер келтірген жоқ. Алайда, 1987
қыркүйегінде бүкіл әлем елдерінің ресми өкілдері Монреальда (Канада)
кездесіп, хлорфторкөміртектерді қолдануға
қатаң шектеулер енгізуге келісті.

4.

1 тапсырма: Мақалада келтірілген терминдерді қолдана
отырып, сұраққа жауап беріңіз: найзағай кезінде пайда
болған озон "пайдалы" немесе "зиянды"деген не?
Мәтінмен расталған жауап пен түсіндірмені таңдаңыз.
Зиянды Түсіндірмесі
және
пайдалы
А
Зиянды
қолайсыз ауа-райында
түзіледі
В
Зиянды
Тропосферада түзіледі
С
Пайдалы Стротосферада
түзіледі
Пайдалы Жағымды иісі болады
Д

5.

2 тапсырма:
Мәтінде: Бұл пайдалы озон қабаты болмаса, адамдар күннің
ультракүлгін сәулелерімен сәулелендіру нәтижесінде пайда
болатын белгілі бір ауруларға сезімтал болар еді. Сіздің
ойынызша бұл қандай аурулар? Мысал келтір
3 тапсырма: Мәтіннің соңында
Монреальдағы халықаралық
конференция туралы айтылады.
Осы конференцияда
озон қабатының ықтимал
сарқылуына қатысты көптеген
мәселелер талқыланды. Ал сіз
озон мәселелерін қандай шешімін
ұсынасындар?

6.

1- тапсырма
9-сынып «Металдар»
тақырыбы
Төменде келтірілген мүмкін пайымдауларды әр қатардан
«Иә» немесе «жоқ»деп айналдыра сызыңыз.
иә
Магний жүрек, қан
тамыр жүйесінің
қалыпты жұмысын
қамтамассыз етуге
қатысады
Темірді тіршілік
элементі деп айтуға
болама?
Металдар адамзат
тарихында өте
маңызды рөл атқарады
жоқ

7.

2-тапсырма
Металдардың тірішілік үшін зиян
келтіретін жағдайлар бола ма?
Оны болдырмау
шаралары жөнінде
не білесіздер?

8.

3-тапсырма
Бұл элементті 1808 жылы ағылшын химигі Хэмфри
Дэви ашты. Бұлщық ет жұмысына қажет фермент
қызметі мен қан ұю жүйесі үшін қажет .Ол кейбір
фермент жұмысын жеделдетеді, адам және мал
сүйектері мен тістері құрамына кіреді.
Адам және мал азығында мөлшері
жетіспесе, мал рахит ауруына
шалдығады, жүрек жұмысы
әлсірейді қанның сапасы кемиді.
Cұрақ: Бұл қай элемент?
Бұл элемент жайында
не білеміз?

9.

Функционалдық сауаттылықты
қалыптастыратын тапсырмалар
Йодтың 5% ерітіндісін жарақаттарды заласыздандыру үшін қолданады. Сенің
досын жарақаттанды. Оның жарақатын заласыздандыру үшін сізге 10г осындай
ерітінді дайындау керек. Сонда сіз неше грамм спирт неше грамм йод қосасыз?
Емхананың
жан
сақтау
бөлімінде
қанды
көп
мөлшерде
жоғатқан
науқастар
жатады.
Бұл
жағдайда ас тұзының 0,85
пайыздық
ерітіндісін
қолданады.
Мейірбикеге
шұғыл түрде 500мл осындай
ерітінді дайындау қажет.
Мейірбикеге
көмектесе
аласың ба?

10.

Нәтиже:
Оқушы өзінің қызығушылығы мен қабілетін ескере отырып,
уақыты мен күшін дұрыс пайдалануына мүмкіндік алады.
Оқушы өз білімін өзі бағалап, білім деңгейін
дамыта алады
Оқушының іздену дағдысы,
ұстамдылығы қалыптасады