10 кл -3 апта- 2 сабақ- Жүйке ұлпасы

1.

Тарау: 10.2B Жүйке жүйесі,
қозғалыс және биофизика
Сабақ тақырыбы:
Жүйке ұлпасының қызметі және оның құрылысы.
Оқу мақсаты:
10.1.7.2 жүйке ұлпасының қызметі мен
құрылымдық бөлімдерінің қызметтерін талдау

2.

Сабақ мақсаты:
Жүйке ұлпасының қызметі мен құрылымдық
бірліктерін талдау
Бағалау критерийлері:
-Жүйке ұлпасының құрылымын біледі
-Жүйке ұлпасының құрылымы байланысты
қызметін сипаттайды

3.

Кіру билеті
Шығу билеті

4.

Жүйке ұлпасы
Жүйке ұлпасы – нейрондар мен нейроглиялардан тұратын ми мен
жұлынды құрайтын негізгі компонент.
Жүйке ұлпасының негізі – жүйке жасушалары , ал глиялар – қосымша
қызметтер атқаруға бейімделген жанама жасушалар.
- Нейроглия жасушалары өмір бойы бөлініп отырады, нейрондарға
қарағанда саны көп.
-Нейроглия жасушаларының жұмысы толыққанды болмаса,
нейрондар да өз қызметтерін жүйелі атқаруға қабілеттісіз.

5.

Жүйке ұлпасы
Нейрон
Нейроглия
Нейроглия
кейде
жай
«Глиа»
деп
аталады.
Нейрон -(жүйке жасушалары) жылу / суық, ашық /
Олар ынталандыруға сезімтал емес, сондықтан жүйке
қараңғы, қысымы сияқты әртүрлі ынталандыруларға
импульстарын жасамайды. Сондықтан «глиа» немесе
сезімтал. Олар электрлік жүйке импульстарын жібереді,
«нейроглиа» кейде «жүйке жүйесінің жүйке жасушалары»
сол арқылы ақпарат ағзаға айналады.
деп аталады.

6.

Жүйке ұлпасы жасушаларының жіктелуі
Жүйке ұлпасының
жасушалары
Нейрондар
(нейроциттер)
Глия жасушалары
(нейроглия)

7.

Нейроглия қызметтері:
1.Тіректік: нейрондардың денесі мен өсінділеріне тірек
болып, олардың бір- бірімен араласып, орналасуын
қамтамасыз етеді.
2. Оқшаулау: Нейронның денесі мен өсінділерін бірбірінен оқшаулайды
3.Трофикалық:Олардың
жасушалары
қантамырларының қабырғаларымен жанасып, жүйке
жасушаларына қоректік заттарды тасымалдайды. Олар
импульс өткізбейді

8.

ОЖЖ 4 түрлі нейроглия кездеседі:
1.Астроциттер 2.Олигодендроциттер,
3.Микроглиоциттер, 3.Эпендиальды жасушалар

9.

Нейроглияның түрлері:
Нейроглияның екі тобы бар: глиоциттер немесе макроглиялар (эпендимоциттер, астроциттер и
олигодендроциттер) және микроглиялар.

10.

Астроцит
- ОЖЖ ның барлық бөлімінде орналасқан
Глия жасушалары
- Глия жасушаларының ішіндегі ең ірісі , саны да
көп жасуша
- Микроскоппен қарағанда жұлдыз пішінді
- Басқа нейрондар мен жасушалар, қантамырлар,
дәнекер ұлпасымен байланысуға бейімделген.
- ОЖЖ жүйке жасушаларын қоректік заттармен
қамтамасыз ету
- Астроциттер , ағзада жасушааралық кеңістікте
артық мөлшерде кездесетін көптеген химиялық
заттардың жүйке жүйесіне қарай өтуіне кедергі
жасйды.
- Жүйке
жүйесіне
әсер
ететін
дәрілік
препараттардың өтуін болдырмайды

11.

Астроцит
- Тіректік және шектеуші:
- Трофикалық
- Жүйке ұлпасының өсуіне қатысу
- Репаративті
- Тосқауылдық
- Гомеостатикалық
- Нейрондар белсенділігін реттеу

12.

Олигодендроцит
- Тек ОЖЖ кездесетін нейроглия жасушалары
- Олигодендроцит жасушасының денесінен бірнеше дендрит тарамдалып шығады
- Тарамдалған дендриттердің әрқайсысы аксонды қоршап миелин қабығын түзеді
- Әрбір дендрит арасында бос қуыс немесе ашық орындар қалып отырады.
Ранвье белдеушелеріне айналады
- Бір олигодендроцит жасушасы аксонның бірнеше бөлшегіне миелин қабығын
- түзуге қабілетті

13.

Микроглия жасушалары
-Микроглия жасушалары – мидың сұр және ақ заттарында кездеседі, бірақ сұр затта көбірек.
-Сопақша пішінді микроглиялар лизосомалар мен гольджи аппаратына бай.
- Зақымданған кезде микроглия жасушалары амебоидты қозғалысқа қабілетті фагоциттерге
айналады.
- Микроглия жасушалары ОЖЖ дамып, қалыптасуы барысында макрофаг деп аталатын қанның ақ
Денешіктері немесе лейкоциттерден бастама алады.
- Микроглия қызметі макрофактарға (ағзадағы зақымдалып , өзгерген немесе ауру тудырушы
микроағзалардың шабуылына ұшыраған жасушалар мен денешіктерді қоршап алып, жояды)
ұқсас.
- Микроглия – ОЖЖ сау жасушаларды зиянкес патогендерден тазартып отырады., Сау
жасушаларды зақымдалудан қорғайды. Микроағзалар мен өлген нейрондардың қалдықтарынан
қорғайды.

14.

Эпендимальды жасушалар
- ОЖЖ айналып отыратын жұлын сұйықтығын түзу үшін қанды сүзіп тазартады
- Тіректік , шектеуші, трофикалық және қорғаныш қызметін атқарады.
- Астроциттер барьерлік қызметіне байланысты жүйке ұлпасы жылдам тазару үшін қанмен
Тікелей зат алмаса алмайды
-Оларда арнайы қантамырлар торы жасушаның қанмен тікелей жанасып, қанды сүзуіне жағдай жасайды
- Эпендималды жасушалар ми қуыстарын астарлайды, жұлын сұйықтығының сыртын қоршаған
- Мембрананы түзеді.
- Жұлын сұйықтығының айналымын қамтамасыз етеді.

15.

Шеткі жүйке жасушасындағы нейроглия жасушалары

16.

17.

https://www.youtube.co
m/watch?v=64MgiEDW
yRg

18.

19.

20.

СNS-орталық жүйке жүйесі
PNS-шеткі жүйке жүйесі
Satellite cell- байланыстырушы жасушалар

21.

ОЖЖ-орталық жүйке жүйесі
ПЖЖ -перифериялық жүйке жүйесі

22.

Кіру билеті
Шығу билеті

23.

Сабақ мақсаты:
Жүйке ұлпасының қызметі мен құрылымдық
бірліктерін талдау
Бағалау критерийлері:
-Жүйке ұлпасының құрылымын біледі
-Жүйке ұлпасының құрылымы байланысты
қызметін сипаттайды

24.

Назарларыңызға рақмет!