Дәріс_9_жұма_ХХ_ғ_басы

1.

Тақырып № 8-10. Отарлау кезеңі
Павлодар,
2024 ж.
Ельмуратова Ботагоз
Жумабаевна
«Қазақстан тарихы»
кафедрасының
қауымд.профессоры, т.ғ.к.

2.

Мен - қазақпын мың өліп,
мын тірілген.

3.

ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ
Сабақтың мақсаты – Отарлау кезеңі туралы объективті түсінік қалыптастыру
Сабақтың міндеттері:
-Қазақстанның жаңа дәуірдегі (XVIII – ХХ ғ. басы) тарихи даму ерекшеліктерін
ашу.
- Кеңес заманның еңбектеріндегі Қазақстанның Ресейге қосылу процессіне баға
беру.
- Тәуелсіз Қазақстан кезеңдегі шыққан еңбектеріне талдау жасау.

4.

САЯСИ-ӘЛЕУМЕТТІК ҚОЗҒАЛЫСТАР
ұлт-азаттық
аграрлық
жұмысшы
Саясиәлеуметтік
қозғалыстар
әйелдер
кәсіптік
ағартушылық
кооперативтік

5.

М.Тынышпаевтың «Қазақ халқының тарихы» атты
еңбегінде «Қырғыздар және азаттық қозғалысы»
атты
автономияшылардың
бірінші
съезіне
баяндама жасалып, қазақ халқының патшалық
отарлау
саясатына
наразылығы
туралы:
«қырғыздар (қазақтар – Б.Е.) арасындағы жер
мәселесі әйтеуір ең маңыздысы; жерді одан әрі
тартып алу және олардың мүдделерін елемеу
арқылы енді бейбітшілікке кепілдік беру мүмкін
болмайды. Күңгірттенген күбір-сыбыр барған
сайын естіліп, кей жерлерде ашық толқуға
айналып барады».

6.

Ә.Бөкейханов 1913-1914 жылдары «Қазақ»
газетінде
самодержавиенің
қоныстандыру
мәселелері мен аграрлық саясаты туралы 19
мақала жариялады. «Ашық хат» (1913, No24), «Екі
жол» (1915, No100, 101), «Төртінші дума һәм
қазақ» (1913, No25) сияқты басылымдарда
Ә.Бөкейханов көрсетіп қана қоймайды, сонымен
қатар қазақтардың жерге меншік нысандары,
егіншілік принциптері көшпелілерге қажетті жер
нормаларын белгілейді. Автор өз мақалаларында
бұл процестің қазақтар үшін жағымды және
жағымсыз жақтарын қатар қарастыра отырып,
отырықшыландыру мәселелеріне жеткілікті түрде
тоқталады.

7.

Е.Б. Бекмаханов ХІХ ғасырдың
аяғындағыХХ
ғасырдың
басындағы Қазақстандағы ұлтазаттық
қозғалысты
қарастырды.
Патшалықтың
қоныс аудару саясатымен тығыз
байланыстыра
отырып,
аграрлық мәселелерін және
қазақ халқынан тартып алынған
жер көлемін көрсетті.

8.

ХІХ ғасырдың соңынан бастап және
бүкіл
ХХ
ғасырды
қамтитын
Қазақстандағы
аграрлық
реформалардың
тарихнамасына
арналған О.Х.Мұхатованың еңбегі
белгілі. Бұл еңбекте көптеген тарихи
әдебиеттер негізінде қазақ ауылының
шаруашылық-экономикалық
жағдайының тарихнамасы талданады;
ХІХ–ХХ ғасырлар кезеңіне қатысты
зерттеулердің негізгі ерекшеліктеріне
тоқталып, қазақ даласында болған
экономикалық
өзгерістердің
әлеуметтік ортаға әсері көрсетіледі.

9.

10.

М. К. Қозыбаевтың 1916 жылғы көтерілісті зерттеудегі
еңбектерінің маңызы зор. Кеңестік тарихнамада 1916
ЖЫЛҒЫ КӨТЕРІЛІС таптық көзқарас тұрғысынан
«шаруалар көтерілісі» ретінде қарастырылды, академик
М.К. Қозыбаев ұлт-азаттық қозғалысқа «революция»
ретінде жаңа түсінік береді. М. К. Қозыбаевтың
пікірінше, 1916 жылы патшалыққа қарсы халықтық
азаттық отаршылдыққа қарсы соғыс жүріп жатты.
Қазақстан Қарулы, соғысушы халықтың өлкесіне
айналды. Отаршылдыққа қарсы жалпыұлттық майдан
құрылды. Бұл 1916 жылғы оқиғаларды ұлтазаттық революция ретінде сипаттауға негіз
береді.

11.

ХХ ғасырдың 90-жылдарында ғылыми
әдебиеттерде
революция
ретінде
қозғалысты әдіснамалық бағалау дау
тудырды.
М.Қойгелдиев
«Алаш
қозғалысы» еңбегінде өз пікірін дәлелдей
отырып, осы дауды шешудің ең уәжді және
жүйелі шешімін ұсынды.

12.

Мәмбет Қойгелді. 1916 жылғы көтеріліс – ұлттық бірегейліктің көрінісі.
Сұхбат: ПРОФЕССОР Талас ОМАРБЕКТІҢ «ТҮРКІСТАН» ГАЗЕТІНЕ БЕРГЕН СҰХБАТЫНА
ОРАЙ (ТАЛДАУ ЖҮРГІЗУ) https://turkystan.kz/article/11423-1916-zhylqy-coterilis-ulttyk-biregejlictincorinisi/

13.

Отарлау кезеңі.
ХХ Ғ. БАСЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАҒДАЙ?

14.

15.

Отарлау кезеңі.

16.

17.

18.

19.

Отарлау кезеңі.

20.

Отарлау кезеңі.

21.

Отарлау кезеңі.
https://youtu.be/gV6FQ1QYLJ4?si=Gobjvy8zWY9IMzek

22.

Отарлау кезеңі.
1916 ж. маусым жарлығы мен көтеріліске көзқарас
Феодалдық бай билеуші тобы мен
жергілікті әкімшіліктің белгілі
бөлігі қолдады;
Қазақ интеллигенциясының
радикалды батыл іс-қимылға
бейім өкілдері (Т.Бокин,
Ж.Ниязбеков, Т.Рысқұлов,
Ә.Жангелдин, С.Мендешев,
Б.Алманов, Ә.Жүнісов т.б.)
халықты қарулы күреске шақырып,
оған өздері де қатысты.
«Қазақ» газетінің төңірегінде
топтасқан Ә.Бөкейханов,
А.Байтұрсынов, М.Дұлатов сияқты
либерал-демократиялық зиялылар
өкілдерінің жетекшілері халықты
жарлықты орындауға қарсы
шықпауға үгіттеп, оны
орындамаған жағдайда қазақтар
қантөгіске ұшырауы мүмкін деп
санады және осыған байланысты
үлкен алаңдаушылық білдірді.
Яғни қарулы көтеріліске қарсы
болды.

23.

Отарлау кезеңі.
1916 ж. ҰЛТ-АЗАТТЫҚ ҚОЗҒАЛЫС
ТУРАЛЫ ҚАНДАЙ ПІКІР-ТАЛАСТАР
ТУЫНДАҒАН?

24.

Отарлау кезеңі.

25.

Отарлау кезеңі.
ФИШБОУН ӘДІСІ немесе ИСИКАВА ДИАГРАММАСЫ

26.

27.

28.

29.

Отарлау кезеңі.

30.

https://youtu.be/fyu_OFXcFFc?si=DUSWkxlDdwSFmbQc

31.

Отаршылдық саясаттың негізгі
бағыттары
Әскери
отарлау
Экономикалық
отарлау
Рухани
отарлау

32.

Рухани отарлау

33.

34.

35.

36.

Отарлау кезеңі.

37.

Сен де - бір кірпіш, дүниеге
Кетігін тап та, бар қалан!

38.

Отарлау кезеңі.

39.

Отарлау кезеңі.