DILDORA

1.

2.

Режа:
1. Темпрамент ҳақида тушунча
2. Темпрамент ҳақидаги таьлимотнинг мазмуни
3. Темпераментга психологик тавсиф
4. Инсон фаолиятида темпраментнинг намоён бўлиши

3.

Temperament – odamning
individual xatti-harakatlarini
ifodalab turuvchi tug‘ma va
turg‘un psixofiziologik
xususiyatlar yig‘indisi.
Temperament tug‘ma va
o‘zgarmasdir. Inson qaysi
temperament egasi bo‘lsa,
umrbod o‘sha temperamentda
qoladi. Temperament tafakkur
darajasi yoki insoniylik
fazilatlariga qarab ham
bo‘linmaydi. Shu bois ham
barcha temperament vakillari
ichida iqtidorli va iqtidorsiz,
ilmli va ilmsiz, vijdonli va
vijdonsiz kishilarni uchratish
mumkin.

4.

5.

Немис файласуфи И. Кант (XVIII
аср) ва рус психологи ва
педогоги П. Лесгафтлар (XX
аср) назариясига кўра,
темперамент асосини қон
таркиби, қон томирларининг
кенг ёки торлигини, диаметри,
юрак фаолиятининг
хусусиятлири ташкил этади.
Немис олими Э. Кречмер (XX
аср 20-йиллар), америкалик
психолог У. Шелдон (XX аср 40йиллар) темперамент
хусусияти, инсон танасининг
тузилиши, қоннинг кимёвий
таркиби, ички секрешя безлари
ишлаб чиқадиган гармонлар
билан боғлиқ деб ҳисоблашган.

6.

intraventlik
Ekstraverlik va
Harakatlarning silliqligi (qotib
qolganligi)
Reaksiya tempi
Reaktivlik va faollikning o'zaro
munosabati
Faollik
Reaktivlik
Senzitivlik
Temperament tiplarining psixologik tavsifnomasi

7.

1. Senzitivlik (lotincha Sensus - sezish, his qilish
degan ma'no anglatadi). Senzitivlik yuzasidan
insonda birorta psixik reaksiyani hosil qilish
uchun zarur bo’lgan o’ta kuchsiz tashqi taassurot
kuchiga qarab mulohaza yuritiladi, jumladan,
sezgilarning paydo bo’lishi uchun kerak
qo’zg’ovchining ozgina kuchi (ularning quyi
chegarasi), ehtiyojlar qondirilmasligining sezilarsezilmas darajasi (shaxsga ruhiy azob beruvchi)
mujassamlashadi.

8.

• 2.Reaktivlik. Bu to’g’rida aynan
bir xil kuch bilan ta'sir etuvchi
tashqi va ichki taassurotlarga
shaxs qanday kuch bilan
emosional reaksiya qilishiga
qarab munosabat bildiriladi.
Reaktivlikning yorqin ro’yobga
chiqishi-emotsionallik,
ta'sirlanuvchanlikda
ifodalanishidir.

9.

• 3.Faollik. Bu borada inson qanday
faollik darajasi bilan tashqi
olamga ta'sir etishi va
maqsadlarni amalga oshirishda
ob'ektiv hamda sub'ektiv
qarama-qarshiliklarni faollik bilan
yengishga qarab fikr yuritiladi.

10.

• 4.Reaktivlik bilan faollikning o’zaro
munosabati. Odamning faoliyati ko’p
jihatdan nimaga bog’liqligiga binoan,
chunonchi tasodifiy tarzdagi tashqi va
ichki sharoitlarga (kayfiyatga,
favquloddagi hodisalarga) yoki
maqsadlarga, ezgu niyatlarga, xohishintilishlariga ko’ra fikr bildirish nazarda
tutiladi.

11.

5.Reaksiya tempi. Turli
xususiyatli psixik reaksiyalar va
jarayonlarning kechish
tezligiga, nutq sur'atiga,
farosatliligiga, aql tezligiga
asoslanib xulosa chiqariladi.

12.

• 6.Harakatlarning silliqligi va unga
qarama-qarshi sifat rigidlik (qotib
qolganlik), shaxsning o’zgaruvchan
tashqi taassurotlarga qanchalik yengillik
va chaqqonlik bilan muvofiqlashishiga
(silliqlik bilan moslashishga),
shuningdek, uning xatti-harakatlari
qanchalik sust va zaifligiga (rigidligi qotib
qolganligicha) nisbatan baho berishdan
iboratdir.

13.

7.Ekstravertlik va introvertlik.
Shaxsning faoliyati va reaksiyasi ko’p
jihatdan
kechinmalarga bog’liq, chunonchi
favqulotdagi tashqi taassurotlarga
(ekstravertlik) yoki aksincha,
timsollarga, tasavvurlarga
(introvertlik) taalluqligiga asoslangan
holda munosabat ifodasidir.

14.

ADABIYOTLAR:
1. G’oziev E.G’. Umumiy psixologiya. T.: O’qituvchi, 2010.
2. Baratov Sh. va boshqalar. Psixologiya nazariyasi va tarixi.
T.2019.
3. Кarimova V. М. Psixologiya. Т.Sharq 2002.
4. G’oziyev E. G’. Umumiy psixologiya. 1-2 tom. Тоshkent.
2008.
5. Хаydarov F.I., Хаlilova N.I. Umumiy psixologiya. - Т.:
2010.
6. Климов Е.А. «Общая психология». -Москва: Речь, 2001.
7. Штерн А.С. «Введение в психологию» -М.: Академия,
2002.