czynniki_niebezpieczne_i_szkodliwe

1.

CZYNNIKI
NIEBEZPIECZNE
I
SZKODLIWE
W
ŚRODOWISKU PRACY

2. CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE DEFINICJE zgodnie z PN-80/Z 08052

CZYNNIK NIEBEZPIECZNY występujący w procesie
pracy – czynnik, którego oddziaływanie na
pracującego prowadzi lub może prowadzić do
urazu.
CZYNNIK SZKODLIWY występujący w procesie
pracy – czynnik, którego oddziaływanie na
pracującego prowadzi lub może prowadzić do
schorzenia.
W zależności od poziomu oddziaływania lub
innych warunków – czynnik szkodliwy może stać
się czynnikiem niebezpiecznym

3. CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Klasyfikacja w zależności od charakteru działania

FIZYCZNE
CHEMICZNE
BIOLOGICZNE
PSYCHOFIZYCZNE

4. CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Fizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe

PORUSZAJĄCE SIĘ MASZYNY I MECHANIZMY
RUCHOME ELEMENTY URZĄDZEŃ TECHNICZNYCH
PRZEMIESZCZAJĄCE SIĘ WYROBY, PÓŁWYROBY,
MATERIAŁY
NARUSZENIE KONSTRUKCJI
OBRYWANIE SIĘ MAS I BRYŁ SKALNYCH ZE STROPU, LUB
OCIOSU, TĄPNIĘCIA
POWIERZCHNIE NA KTÓRYCH JEST MOŻLIWY UPADEK
PRACUJĄCYCH
OSTRZA, OSTRE KRAWĘDZIE, WYSTAJĄCE ELEMENTY,
CHROPOWATOŚĆ LUB SZORSTKOŚĆ WYROBÓW,
URZĄDZEŃ LUB NARZĘDZI

5. CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Fizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe

TEMPERATURA POWIERZCHNI WYPOSAŻENIA
TECHNICZNEGO I MATERIAŁÓW
POŁOŻENIE STANOWISKA PRACY W STOSUNKU DO
POWIERZCHNI ZIEMI LUB PODŁOGI POMIESZCZENIA,
NIEWAŻKOŚĆ
CIŚNIENIE
WIBRACJA (DRGANIA)
INFRADŹWIĘKI
ULTRADŹWIĘKI
TEMPERATURA POWIETRZA

6. CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Fizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe

WILGOTNOŚĆ POWIETRZA
RUCH POWIETRZA
JONIZACJA POWIETRZA
OŚWIETLENIE (natężenie, luminancja, olśnienie,
kontrast, tętninie)
PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE
PROMIENIOWANIE LASEROWE
PROMIENIOWANIE NADFIOLETOWE
PROMIENIOWANIE PODCZERWONE
POLE ELEKTROMAGNETYCZNE

7. CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Fizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe

PROMIENIOWANIE ELEKTROSTATYCZNE
ELEKTRYCZNOŚĆ STATYCZNA
NAPIĘCIE W OBWODZIE ELEKTRYCZNYM
PYŁ PRZEMYSŁOWY, AREOZOLE STAŁE I CIEKŁE

8. CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Chemiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe

➔
W ZALEŻNOŚCI OD RODZAJÓW DZIAŁANIA NA
ORGANIZM CZŁOWIEKA:
TOKSYCZNE
DRAŻNIĄCE
UCZULAJĄCE
RAKOTWÓRCZE
MUTAGENNE
UPOŚLEDZAJĄCE FUNKCJE ROZRODCZE

9. CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Chemiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe

➔
W ZALEŻNOŚCI OD SPOSOBU WCHŁANIANIA
PRZEZ DROGI ODDECHOWE
PRZEZ SKÓRĘ I BŁONY ŚLUZOWE
PRZEZ PRZEWÓD POKARMOWY

10. CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Biologiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe

➢
Biologiczne czynniki obejmują organizmy żywe oraz
wytwarzane przez nie substancje i dzieli się je na:
MIKROORGANIZMY (bakterie,wirusy, riketsje, grzyby,
pierwotniaki) I WYTWARZANE PRZEZ NIE SUBSTANCJE
(toksyny, alergeny)
MAKROORGANIZMY (rośliny i zwierzęta)

11. CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Psychofizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe

➔
OBCIĄŻENIE FIZYCZNE
STATYCZNE
DYNAMICZNE
➔
OBCIĄŻENIE NERWOWO – PSYCHICZNE
OBCIĄŻENIE UMYSŁU
NIEDOCIĄŻENIE LUB PRZECIĄŻENIE PERCEPCJNE
OBCIĄŻENIE EMOCJONALNE

12. CZYNNIKI SZKODLIWE Najwyższe dopuszczalne stężenie

najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) - wartość
średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na
pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i
przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy,
określonego w Kodeksie pracy, przez okres jego
aktywności zawodowej nie powinno spowodować
ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie
zdrowia jego przyszłych pokoleń

13. CZYNNIKI SZKODLIWE Najwyższe dopuszczalne natężenie

najwyższe
dopuszczalne
natężenie
fizycznego
czynnika szkodliwego dla zdrowia (NDN) - ustalone
jako wartość średnia natężenia, którego oddziaływanie
na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i
przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy,
określonego w Kodeksie pracy, przez okres jego
aktywności zawodowej nie powinno spowodować
ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie
zdrowia jego przyszłych pokoleń

14. CZYNNIKI SZKODLIWE Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe

najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) wartość średnia stężenia, które nie powinno
spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia
pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie
dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie
zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1
godzina

15. CZYNNIKI SZKODLIWE Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe

najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP) wartość stężenia, która ze względu na zagrożenie
zdrowia lub życia pracownika nie może być w
środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie

16. CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS

Hałas - każdy niepożądany dźwięk, który może
być uciążliwy albo szkodliwy dla zdrowia lub
zwiększać ryzyko wypadku przy pracy.
(Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne. Dz. U. nr 157, poz. 1318)
Ponad 30% pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia
na czynniki szkodliwe pracuje w warunkach narażenia na hałas
ponadnormatywny.
Wartość „1” NDN w przypadku hałasu wynosi 85dB, a
w związku ze stosowaniem skali logarytmicznej 88dB to
„2” NDN (dwukrotne przekroczenie).

17. CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS

W zależności od częstotliwości drgań
akustycznych rozróżniamy hałas:
Słyszalny
16Hz -16000Hz,
Niesłyszalny
2Hz – 50Hz – hałas infradźwiękowy,
10000Hz – 100000Hz – hałas
ultradźwiękowy

18. CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS

Ze względu na naturę procesu
powstawania rozróżnia się hałas:
wibracyjny
turbulentny

19. CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS

Ze względu na zmiany czasowe rozróżnia się hałas
ustalony – poziom dźwięku A w określonym miejscu
mierzony przy włączonej charakterystyce dynamicznej
S miernika poziomu dźwięku, zmienia się podczas
obserwacji nie więcej niż 5 dB
nie ustalony - poziom dźwięku A w określonym
miejscu mierzony przy włączonej charakterystyce
dynamicznej S miernika poziomu dźwięku, zmienia się
podczas obserwacji więcej niż 5 dB
impulsowy – składa się z jednego lub wielu zdarzeń
dźwiękowych, każdy w czasie trwania krótszym niź 1
sekunda
udarowy

20. CZYNNIKI SZKODLIWE - HAŁAS Parametry fizyczne hałasu

Ciśnienie akustyczne – przyrost ciśnienia środowiska
ponad ciśnienie statyczne, które powstaje w wyniku
powstawania i rozchodzenia się dźwięku.
p2
Lp = 10 log --- [dB]
po2
p – ciśnienie mierzone aktualnie [Pa]
po – próg słyszalności = 20 µPa
[ 1Pa (paskal) = 1N/m2 przy częstotliwości 1000 Hz]

21. CZYNNIKI SZKODLIWE - HAŁAS Parametry fizyczne hałasu

Natężenie akustyczne – ilość energii pola
przenikającej w jednostce czasu przez
powierzchnię
prostopadłą
do
kierunku
rozprzestrzeniania się fali liczone w W/m2.
Próg słyszalności wynosi 10-12 W/m2.
I
Li = 10 log --- [dB]
Io
I – natężenie mierzone aktualnie
Io – natężenie progu słyszalności

22. CZYNNIKI SZKODLIWE - HAŁAS Parametry fizyczne hałasu

Moc akustyczna – ilość energii akustycznej
wypromieniowanej przez źródło dźwięku w
jednostce czasu liczone w watach [W].
N
LN = 10 log --- [dB]
N0
N – moc mierzona aktualnie
N0 – moc progu słyszalności (10-12W)

23. CZYNNIKI SZKODLIWE - HAŁAS Parametry fizyczne hałasu

Poziom dźwięku (natężenie hałasu)
wyrażony w dB (decybelach) określa
stosunek
mocy
akustycznej
lub
natężenia
dźwięku
albo
ciśnienia
akustycznego
do
wartości
progu
słyszalności,
wyrażony
w
skali
logarytmicznej.

24. CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS

Źródła hałasu:
mechaniczne (np. hałas wywołany przez
maszyny i urządzenia o napędzie
mechanicznym elektrycznym, pneumatycznym)
aerodynamiczne i hydrodynamiczne (np. ruchy
gazów i cieczy w rurociągach, wentylatorach
itp.)
technologiczne (np. hałas wywołany zmianą
spójności materiału, jak: kruszenie, łamanie
itp.)

25. CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS

Szkodliwe lub uciążliwe skutki hałasu
zależą od:
natężenia hałasu
poziomu ekspozycji
rodzaju źródeł hałasu
relacji między człowiekiem a źródłem
hałasu

26. CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS

Hałas w środowisku pracy jest charakteryzowany przez:
Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dnia
pracy (LEX,8h nie powinien przekraczać 85 dB) i odpowiadającą mu
ekspozycję dzienną (nie powinna przekraczać 3,64 · 103 Pa2/s),
lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do tygodnia pracy (nie
powinna przekraczać 85 dB) i odpowiadającą mu ekspozycję
tygodniową (wyjątkowo w przypadku hałasu oddziaływującego na
organizm człowieka w poszczególnych dniach tygodnia - nie
powinna przekraczać 18,2 · 103 Pa2/s)
Maksymalny poziom dźwięku A – LAmax nie powinien przekraczać
115 dB
Szczytowy poziom dźwięku C – LCpeak nie powinien przekraczać
135 dB

27. CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS

Przepisy o szczególnej ochronie:
● młodociani
–
poziom
ekspozycji
odniesiony do 8-godzinnegodobowego
wymiaru czasu pracy (LEX,8h) nie powinien
przekraczać 80 dB
● kobiety
w ciąży - poziom ekspozycji
odniesiony do 8-godzinnegodobowego
wymiaru czasu pracy (LEX,8h) nie powinien
przekraczać 65 dB

28. CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS – metody pomiaru

Ze względu na cel (określenie emisji
hałasu maszyn lub ocena narażenia
ludzi) metody pomiaru hałasu dzieli się
na:
Metody pomiaru hałasu maszyn
Metody pomiaru hałasu w miejscach
przebywania ludzi (na stanowiskach
pracy)

29. CZYNNIKI SZKODLIWE – HAŁAS Metody pomiaru hałasu maszyn

Metody pomiarów hałasu maszyn stosuje się w celu
określenia wielkości charakteryzujących emisję hałasu
maszyn, rozpatrywane jako oddzielne źródła hałasu w
ustalonych
warunkach
doświadczalnych
i
eksploatacyjnych. Zgodnie z przepisami europejskimi
(Dyrektywa 98/37/EC tzw. „maszynowa”) wielkościami
tymi są: poziom mocy akustycznej lub poziom
ciśnienia akustycznego emisji na stanowisku pracy
maszyny lub w innych określonych miejscach.
Poziom mocy powinien być podany w instrukcji
obsługi maszyny, gdy uśredniony poziom ciśnienia
akustycznego emisji skorygowany charakterystyką
częstotliwościową A
(zwany również poziomem
dźwięku A) na stanowisku pracy maszyny przekracza
85 dB.

30. CZYNNIKI SZKODLIWE – HAŁAS Metody pomiaru i oceny hałasu w miejscach przebywania ludzi

Metody pomiarów i oceny hałasu w miejscach
przebywania ludzi stosuje się w celu ustalenia
wielkości narażenia ludzi na działanie hałasu
na stanowiskach pracy i w określonych
miejscach przebywania ludzi względem źródeł
hałasu, niezależnie od ich rodzaju i liczby.
Wyniki pomiarów hałasu służą przede
wszystkim
do
porównania
istniejących
warunków
akustycznych
z
warunkami
określonymi
przez
normy
i
przepisy
higieniczne, a także do oceny i wyboru
planowanych lub realizowanych przedsięwzięć
ograniczających hałas.

31. CZYNNIKI SZKODLIWE – HAŁAS Metody pomiaru i oceny hałasu w miejscach przebywania ludzi

Metody pomiaru:
bezpośrednia – polega na ciągłym pomiarze
przez cały czas narażenia pracownika na hałas
i odczycie wielkości określanych bezpośrednio
z mierników, np. dozymetru hałasu lub
całkującego miernika poziomu dźwięku
pośrednia – polega na pomiarze hałasu w
czasie krótszym niż podlegający ocenie oraz
zastosowaniu
odpowiednich
zależności
matematycznych
do
wyznaczania
wymienionych wielkości.

32. CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS

Przyjmując, że głównymi źródłami hałasu, które występują na stanowiskach pracy są maszyny,
urządzenia lub procesy technologiczne, można wyróżnić następujące podstawowe grupy źródeł
hałasu:
● maszyny stanowiące źródło energii, np. silniki spalinowe (maksymalne poziomy dźwięku A do
125 dB), sprężarki (do 113 dB)
narzędzia i silniki pneumatyczne, np. ręczne narzędzia pneumatyczne: młotki, przecinaki,
szlifierki (do 134 dB)
maszyny do rozdrabniania, kruszenia, przesiewania, przecinania, oczyszczania, np. młyny kulowe
(do 120 dB), sita wibracyjne (do 119 dB), kruszarki (do 119 dB), kraty wstrząsowe (do 115 dB), piły
tarczowe do metalu (do 115 dB)
maszyny do obróbki plastycznej, np. młoty mechaniczne (do 122 dB), prasy (do 115 dB)
obrabiarki skrawające do metalu, np. szlifierki, automaty tokarskie, wiertarki (do 104 dB)
obrabiarki skrawające do drewna, np. dłutownice (do 108 dB), strugarki (do 101 dB), frezarki (do
101 dB), piły tarczowe (do 99 dB)
maszyny włókiennicze, np. przewijarki (do 114 dB), krosna (do 112 dB), przędzarki (do 110 dB),
rozciągarki (do 104 dB), skręcarki (do 104 dB), zgrzeblarki (do 102 dB)
urządzenia przepływowe, np. zawory (do 120 dB), wentylatory (do 114 dB)
● urządzenia transportu wewnątrzzakładowego, np. suwnice, przenośniki, przesypy, podajniki (do
112 dB).

33. CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY

Pył – zbiór cząsteczek stałych, które wyrzucane
do powietrza atmosferycznego pozostają w nim
przez pewien czas. Najczęściej są to cząstki o
wymiarach poniżej 300 mikrometrów.
Do najbardziej pyłotwórczych procesów
technologicznych
zalicza
się:
kruszenie,
mielenie,
przesiewanie
surowców,
procesy
transportowe, mieszanie ciał sypkich, czynności
oczyszczania,
tłoczenia,
szlifowania,
polerowania.

34. CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY

Szkodliwe oddziaływanie pyłu przemysłowego na
organizm ludzki zależy od:
rodzaju
pyłu,
wielkości
cząstek,
● stężenia pyłu w powietrzu,
● czasu narażenia,
poszczególnych
rozpuszczalności pyłu w cieczach ustrojowych,
● kształtu cząstek (włókna, kształty ostre, obłe),
● zawartości wolnej krystalicznej krzemionki.

35. CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY

Pyły w zależności od działania na organizm
ludzki można podzielić na:
pylicotwórcze,
● alergiczne,
● toksyczne,
rakotwórcze.

36. CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY

Pyły pylicotwórcze – pyły o średnicy
cząstek 1- 3 µm (pyły o średnicy cząstek
powyżej 5 µm zatrzymywane są w
górnych
drogach
oddechowych)
docierające do płuc i powodujące
określone działanie biologiczne. Z
punktu widzenia medycznego pylicą
nazywamy nagromadzenie się pyłu w
płucach i reakcję tkanki płucnej na jego
obecność.

37. CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY

Ze
względu
na
rodzaj
zmian
anatomopatologicznych pylice dzielimy na:
● kalogenowe
– wywołane działaniem pyłów
zwłókniających
i
charakteryzujące
się
rozwojem włókien kalogenowych w tkance
płucnej, trwałym uszkodzeniem struktury
pęcherzyków
płucnych
i
bliznowatymi
zmianami (pył krzemowy, azbestu, aluminium)
● niekalogenowe
- - wywołane przez pyły
niezwłókniające lub o słabym działaniu
zwłókniającym, bez uszkodzenia struktury
pęcherzyków. Reakcja na pył jest potencjalnie
odwracalna

38. CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY

Pyły drażniące – pyły oddziaływujące
drażniąco na zewnętrzne części ciała, jak
spojówki oczu, błony śluzowe górnych
dróg oddechowych.
Pyły drażniące:
cząstki węgla
cząstki żelaza
cząstki szkła
cząstki aluminium

39. CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY

Pyły alergiczne (uczulające) – pyły
głównie pochodzenia organicznego.
Pyły alergiczne:
pyły bawełny
pyły wełny
pyły lnu
pyły drewna
pyłki kwiatowe.

40. CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY

Pyły
toksyczne
–
pyły
związków
chemicznych,
które
mogą
być
rozpuszczalne w płynach ustrojowych i
powodować przez to zatrucia.
Pyły toksyczne:
pyły związków ołowiu
pyły miedzi
pyły cynku
pyły manganu
pyły niklu
pyły zawierające olejki eteryczne (np. jałowca, cynamonowca,
drewna kamforowego)

41. CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY

Pyły rakotwórcze – pyły powodujące
powstanie chorób nowotworowych.
Pyły rakotwórcze:
pyły azbestu
pyły drewna twardego (dębu, buku, drzewa
machoniowego, orzecha, kacji, kasztana, palisandru)

42. CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY – ocena narażenia na pył przemysłowy

Podstawą oceny narażenia na pył są
wartości
NDS
pyłów
(Najwyższych
Dopuszczalnych Stężeń).
Najwyższe dopuszczalne stężenie dla
pyłów przemysłowych dotyczy:
całkowitych stężeń pyłu
stężeń frakcji respirabilnej
ilości włókien o długości powyżej 5 µm

43. CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY – ocena narażenia na pył przemysłowy

Pył całkowity – zbiór cząsteczek pyłu, który w
procesie
oddychania
może
wnikać
do
organizmu człowieka.
Pył
respirabilny
–
zbiór
cząsteczek
przechodzących przez sektor wstępny o
charakterystyce przepuszczalności według
wymiarów cząstek opisanej logarytmiczną
normalną funkcją prawdopodobieństwa ze
średnią wartością średnicy aerodynamicznej
3,5 ±0,3 µm i z geometrycznym odchyleniem
standardowym 1,5 ±0,1 (ogólnie rzecz biorąc
chodzi o frakcję poniżej 5 µm.

44. CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY – ocena narażenia na pył przemysłowy

Włókno – jest to cząsteczka pyłu, której
długość jest większa od 5 µm, a
stosunek długości do średnicy jest
większy niż 3:1 (na podstawie pomiarów
w mikroskopie świetlnym, wyposażonym
w urządzenie do kontrastu fazowego
przy
całkowitym
powiększeniu
mikroskopu ok.. 500 razy.

45. CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY – ocena narażenia na pył przemysłowy

Pomiary stężenia pyłu w powietrzu na
stanowiskach pracy:
pomiar ciągły w czasie całej dniówki
roboczej
(stosowanie
dozymetrów
indywidualnych)
pobieranie losowe w czasie i przestrzeni
zgodnie z normami

46. CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY – ocena narażenia na pył przemysłowy

Interpretacja wyników pomiarów
pyłów na stanowiskach pracy:
stężenia
w przypadku gdy górna granica przedziału
ufności
średniego
stężenia
ważonego
(wskaźnik ekspozycji) nie przekracza wartość
NDS, wtedy są dopuszczalne warunki pracy
gdy
górna
granica
przedziału
ufności
średniego stężenia ważonego jest powyżej
wartości NDS, wtedy są szkodliwe warunki
pyłowe

47. CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY – ocena narażenia na pył przemysłowy

Dopuszczalne normy pyłów przemysłowych:
Pyły zawierające wolną (krystaliczną) krzemionkę powyżej 50%:
pył całkowity – 2,0 mg/m3
pył respirabilny – 0,3 mg/m3
Pyły zawierające wolną (krystaliczną) krzemionkę od 2% do 50%:
pył całkowity – 4,0 mg/m3
pył respirabilny – 1,0 mg/m3
Pyły drewna:
pyły drewna z wyjątkiem pyłów drewna twardego - pył całkowity –
4,0 mg/m3
pyły drewna twardego, takiego jak buk, dąb - pył całkowity – 2,0
mg/m3
Pyły drewna mieszane, zawierające pyły drewna twardego, takiego
jak buk i dąb – 2,0 mg/m3

48. CZYNNIKI SZKODLIWE WIBRACJE – DRGANIA MECHANICZNE

drgania
mechaniczne
drgania
lub
wstrząsy
przekazywane do organizmu człowieka przez części ciała
mające bezpośredni kontakt z drgającym obiektem; jako
czynnik szkodliwy dla zdrowia w środowisku pracy
występują w postaci drgań miejscowych albo drgań
ogólnych
drgania miejscowe - drgania mechaniczne działające na
organizm człowieka i przenoszone bezpośrednio przez
kończyny górne
drgania ogólne - drgania mechaniczne o ogólnym
działaniu na organizm człowieka, przekazywane do
organizmu jako całości przez stopy lub części tułowia, w
szczególności miednicę lub plecy

49. CZYNNIKI SZKODLIWE WIBRACJE – DRGANIA MECHANICZNE

Podział drgań ze względu na czas narażenia:
ciągłe – występujące bez przerw w czasie
zmiany roboczej z pominięciem przerw
regulaminowych
przerywane – występujące wielokrotnie w ciągu
zmiany roboczej z przerwami, w czasie
których brak jest oddziaływania drgań
sporadyczne – występujące nieregularnie,
związane z czynnościami wykonywanymi
dorywczo na danym stanowisku pracy – np.
raz w tygodniu, raz w trakcie zmiany roboczej

50. CZYNNIKI SZKODLIWE WIBRACJE – DRGANIA MECHANICZNE

Czynniki wpływające na szkodliwość
drgań dla organizmu ludzkiego:
zakres częstotliwości
wartość skuteczna przyspieszenia drgań
wartość współczynnika szczytu
czas oddziaływania drgań na organizm
człowieka

51. CZYNNIKI SZKODLIWE WIBRACJE – DRGANIA MECHANICZNE

Oddziaływanie
częstotliwości:
drgań
-
zakres
Drgania miejscowe (kończyny górne) –
od 5,6 Hz do 1400 Hz
Drgania ogólne – od 0,7 Hz do 90 Hz

52. CZYNNIKI SZKODLIWE WIBRACJE – DRGANIA MECHANICZNE

Szczególnie niebezpieczne dla człowieka
są częstotliwości niskie z uwagi na
możliwość powstania rezonansu. Jeżeli
częstotliwość drgań własnych pokryje się
z częstotliwością drgań urządzenia,
może powstać rezonans, który znacznie
zwiększa natężenie drgań i może być
przyczyną
rozerwania
narządów,
wybroczyn, i rozległych krwotoków.

53. CZYNNIKI SZKODLIWE WIBRACJE – DRGANIA MECHANICZNE

Przykładowe częstotliwości
rezonansowe:
dla płuc i serca
4 – 9 Hz
dla żołądka
8 Hz
dla narządów jamy brzusznej
4,5 – 10 Hz
dla pęcherza moczowego
10 – 18 Hz
dla gałki ocznej
60 – 90 Hz

54. CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE

Pojęciem czynniki biologiczne określane są
mikroorganizmy i makroorganizmy oraz
takie struktury i substancje wytwarzane
przez te organizmy, które wywierają
szkodliwy wpływ na organizm ludzki i
mogą być przyczyną chorób pochodzenia
zawodowego.

55. CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE

Czynnikami biologicznymi na jakie może
być narażony człowiek w środowisku pracy
są wszystkie drobnoustroje - wirusy,
bakterie,
grzyby łącznie z mutantami,
hodowlami komórkowymi i pasożytami
wewnętrznymi, które mogą być przyczyną
zakażenia, alergii lub innego działania
toksycznego.

56. CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE

Szkodliwe czynniki biologiczne obejmują
drobnoustroje komórkowe, pasożyty
wewnętrzne, jednostki bezkomórkowe
zdolne do replikacji lub przenoszenia
materiału
genetycznego,
w
tym
zmodyfikowane genetycznie hodowle
komórkowe, które mogą być przyczyną
zakażenia, alergii lub zatrucia.
(Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w
sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w
środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo
narażonych na te czynniki – Dz. U. nr 81, poz. 716)

57. CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE

Prace narażające pracowników na działanie czynników
biologicznych:
prace w zakładach produkujących żywność
prace w rolnictwie
prace podczas których dochodzi do kontaktu ze
zwierzętami lub produktami pochodzenia zwierzęcego
prace w jednostkach ochrony zdrowia
prace w laboratoriach klinicznych, weterynaryjnych lub
diagnostycznych
prace w zakładach gospodarki odpadami
prace przy oczyszczaniu ścieków

58. CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE

W rozprzestrzenianiu się szkodliwych czynników
biologicznych w środowisku pracy największe znaczenie
mają formy aerozolu pyłowego lub kropelkowego (mgły)
przenoszone drogą powietrzną. Czynniki biologiczne
mogą wniknąć do ustroju ludzkiego przez układ
oddechowy lub pokarmowy, spojówki i przez skórę
(szczególnie narażone są dłonie - wchodzące w
bezpośredni kontakt z zarażonymi przedmiotami).
Jeżeli istnieje podejrzenie, że objawy chorobowe
występujące u pracownika lub u grupy pracowników są
wywołane przez określony czynnik biologiczny, to jego
zasadność należy potwierdzić dwoma sposobami:
przez badania mikrobiologiczne powietrza;
wykrycie obecności czynnika w organizmie pracownika

59. CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE

Do ochrony przed czynnikami biologicznymi
stosowane są:
● Sprzęt ochrony układu oddechowego
● Odzież ochronna
● Rękawice ochronne
● Obuwie ochronne
● Sprzęt ochrony oczu i twarzy

60. CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE

Jednym z powszechnie występujących
czynników szkodliwych w środowisku
pracy są substancje chemiczne.
Substancje chemiczne w powietrzu na
stanowiskach pracy występują w postaci:
● gazów
● par
● cieczy
● substancji stałych

61. CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE

Wchłanianie substancji chemicznych w
warunkach narażenia zawodowego
zachodzi przede wszystkim poprzez:
drogi oddechowe
skórę
przewód pokarmowy

62. CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE Podział substancji i preparatów chemicznych niebezpiecznych (Ustawa z dnia 11 stycznia

2001 r. o substancjach i preparatach
chemicznych – Dz. U. nr 11, poz. 84 z późn. zm.):
• o właściwościach
wybuchowych
• o właściwościach
utleniających
• skrajnie łatwopalne
• wysoce łatwopalne
• łatwopalne
• bardzo toksyczne
• toksyczne
• szkodliwe
żrące
drażniące
uczulające
rakotwórcze
mutagenne
działające szkodliwie na
rozrodczość
• niebezpieczne dla
środowiska

63. CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE

Ocena narażenia zawodowego na szkodliwe
czynniki chemiczne
narażenie zawodowe – złożone pojęcie
ilościowo – jakościowe określające rodzaj i
stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia
oraz czas jego działania zarówno w stosunku
do zmiany roboczej
narażenie złożone – narażenie zawodowe
pracownika na działanie wielu substancji
szkodliwych występujących jednocześnie w
powietrzu środowiska pracy

64. CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE Karta charakterystyki chemicznej

Identyfikacja
substancji/preparatu
Skład i informacja o
składnikach
Identyfikacja zagrożeń
Pierwsza pomoc
Postępowanie w przypadku
pożaru
Postępowanie w przypadku
niezamierzonego uwolnienia
do środowiska
Postępowanie z
substancją/preparatem i
jej/jego magazynowanie
Kontrola narażenia i środki
ochrony indywidualnej
Właściwości fizykochemiczne
Stabilność i reaktywność
Informacje toksykologiczne
Informacje ekologiczne
Postępowanie z odpadami
Informacje o transporcie
Informacje dotyczące
przepisów prawnych
Inne informacje

65. CZYNNIKI SZKODLIWE Badania i pomiary

Rozporządzenie Ministra Zdrowia
z dnia 20 kwietnia 2005r.
w sprawie badań i pomiarów czynników
szkodliwych dla zdrowia w środowidku
pracy
(Dz. U. Nr 73, poz. 645)

66. CZYNNIKI SZKODLIWE Badania i pomiary – obowiązki pracodawcy

Dokonanie rozeznania procesów
technologicznych i występujących w nich
czynników szkodliwych w celu ich
wytypowania do badań
● Nie później niż w okresie 30 dni od
rozpoczęcia działalności wykonanie badań i
pomiarów czynników szkodliwych
● Niezwłocznie poinformować pracowników o
wynikach badań i pomiarów czynników
szkodliwych dla zdrowia
● Prowadzić na bieżąco rejestr czynników
szkodliwych występujących na stanowikach
pracy

67. CZYNNIKI SZKODLIWE Badania i pomiary – czynniki rakotwórcze i mutagenne

Powyżej 0,5 NDS – pomiary co najmniej
raz na 3 miesiące
Powyżej 0,1 do 0,5 NDS - pomiary co 6
miesięcy
W każdym przypadku wprowadzenia
zmiany występowania czynnika

68. CZYNNIKI SZKODLIWE Badania i pomiary

Powyżej 0,5 NDS lub NDN – pomiary co
najmniej raz w roku
Powyżej 0,1 do 0,5 NDS lub NDN pomiary co 2 lata
W każdym przypadku wprowadzenia
zmiany występowania czynnika

69. CZYNNIKI SZKODLIWE Badania i pomiary

Badań i pomiarów czynnika szkodliwego
dla zdrowia występującego w środowisku
pracy nie przeprowadza się, jeżeli wyniki
dwóch ostatnich przeprowadzonych badań
i pomiarów nie przekroczyły 0,1 wartości
NDS lub NDN.

70. CZYNNIKI SZKODLIWE Badania i pomiary - terminy

30 dni od rozpoczęcia dziłalności
przeprowadzić pomiary czynników
● Niezwłocznie poinformować
pracowników o wynikach badań i
pomiarów
● 3 lata przechowywanie wyników badań i
pomiarów
● 40 lat od ostatniego wpisu –
przechowywanie rejestrów oraz kart
pomiarów czynników szkodliwych

71. CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i
Pracy
z dnia 5 sierpnia 2005r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
przy pracach związanych z narażeniem na
hałas lub drgania mechaniczne
(Dz. U. Nr 157, poz. 1318)

72. CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne

narażenie indywidualne - rzeczywisty poziom
narażenia pracownika na hałas lub drgania
mechaniczne,
po
uwzględnieniu
tłumienia
uzyskanego w wyniku stosowania środków
ochrony indywidualnej
wartości progów działania - wartości wielkości
charakteryzujących hałas i drgania mechaniczne
w środowisku pracy (bez uwzględniania skutków
stosowania środków ochrony indywidualnej),
określone w załączniku do rozporządzenia

73. CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne

Pracodawca
dokonuje
pomiarów
wielkości
charakteryzujących hałas lub drgania mechaniczne
oraz porównuje wyniki tych pomiarów z wartościami
NDN i wartościami progów działania.
W przypadku przekroczenia wartości progów
działania pracodawca planuje i podejmuje działania
zmniejszające ryzyko zawodowe.
Pracodawca eliminuje u źródła ryzyko zawodowe
związane z narażeniem na hałas lub drgania
mechaniczne albo ogranicza je do możliwie
najniższego poziomu, uwzględniając dostępne
rozwiązania techniczne oraz postęp naukowotechniczny.

74. CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne

PROGI DZIAŁANIA – HAŁAS
Dla poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do
8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy lub
poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do
tygodnia pracy - wartość progu działania wynosi 80
dB.
Dla szczytowego poziomu dźwięku C - jako wartość
progu działania przyjmuje się wartość NDN
wynoszącą 135 dB.

75. CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne

PROGI DZIAŁANIA – DRGANIA MECHANICZNE
Jeżeli występują w postaci drgań miejscowych: dla ekspozycji
dziennej wyrażonej w postaci równoważnej energetycznie dla 8
godzin działania sumy wektorowej skutecznych, ważonych
częstotliwościowo przyspieszeń drgań, wyznaczonych dla trzech
składowych kierunkowych (ahwx, ahwy, ahwz) - wartość progu
działania wynosi 2,5 m/s2.
Jeżeli występują w postaci drgań ogólnych: dla ekspozycji
dziennej wyrażonej w postaci równoważnego energetycznie dla 8
godzin
działania
skutecznego,
ważonego
częstotliwościowo
przyspieszenia drgań, dominującego wśród przyspieszeń drgań,
wyznaczonych
dla
trzech
składowych
kierunkowych
z
uwzględnieniem właściwych współczynników (1,4awx, 1,4awy, awz) wartość progu działania wynosi 0,5 m/s2.

76. CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne

Ocena ryzyka zawodowego związanego z narażeniem pracowników
na hałas i drgania mechaniaczne – powinna uwzględniać:
● poziom
i rodzaj narażenia, włącznie z narażeniem na hałas
impulsowy lub drgania mechaniczne przerywane i powtarzające się
wstrząsy
● czas
trwania narażenia, w tym czas pracy w godzinach
nadliczbowych, oraz obowiązujące u pracodawcy systemy i rozkłady
czasu pracy
● wartości NDN oraz wartości progów działania dla hałasu lub drgań
mechanicznych
● skutki
dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, w tym
należących do grup szczególnego ryzyka
● skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników wynikających z
interakcji pomiędzy hałasem i drganiami mechanicznymi
● informacje
dotyczące poziomu emisji hałasu lub drgań
mechanicznych, dostarczanych przez producenta środków pracy
● istnienie
alternatywnych środków pracy, zaprojektowanych do
ograniczenia emisji hałasu lub drgań mechanicznych

77. CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne

informacje uzyskane w wyniku profilaktycznych badań lekarskich
pracowników
● pośrednie
skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika,
wynikające
z
interakcji
pomiędzy
hałasem
i
sygnałami
bezpieczeństwa lub innymi dźwiękami, które pracownik powinien
obserwować w celu ograniczenia ryzyka wypadku przy pracy
● skutki
dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wynikające z
interakcji pomiędzy hałasem i substancjami chemicznymi o działaniu
szkodliwym na narząd słuchu (substancjami ototoksycznymi), jeżeli
umożliwia to stan wiedzy technicznej i medycznej
● dostępność
środków ochrony indywidualnej przed hałasem lub
drganiami mechanicznymi o odpowiedniej charakterystyce tłumienia

78. CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne

pośrednie skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika,
wynikające z oddziaływań drgań mechanicznych na środki
pracy lub miejsce pracy, takich jak zakłócenia stabilności
konstrukcji lub złączy, utrudnione operowanie elementami
sterowniczymi, nieprawidłowości w odczytach wskazań
aparatury kontrolno-pomiarowej
● wpływ
niskich temperatur i zwiększonej wilgotności na
pracowników narażonych na działanie drgań mechanicznych, a
szczególnie drgań miejscowych

79. CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne

Na podstawie oceny ryzyka zawodowego, po
osiągnięciu lub przekroczeniu w środowisku pracy
przez wielkości charakteryzujące:
1) hałas - wartości NDN,
2) drgania mechaniczne - wartości progów działania
pracodawca sporządza i wprowadza w życie program
działań organizacyjno-technicznych zmierzających
do ograniczenia narażenia na hałas lub drgania
mechaniczne oraz dostosowuje te działania do
potrzeb
pracowników
należących
do
grup
szczególnego ryzyka.

80. CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne

Pracodawca oznacza znakami bezpieczeństwa miejsca pracy, w
których wielkości charakteryzujące hałas w środowisku pracy
przekraczają wartości NDN, oraz wydziela strefy z takimi
miejscami i ogranicza do nich dostęp, jeżeli jest to technicznie
wykonalne i ryzyko wynikające z narażenia na hałas uzasadnia
takie wydzielenie.
Narażenie indywidualne pracownika na hałas lub drgania
mechaniczne nie może przekroczyć wartości NDN.
W przypadku stwierdzenia narażenia indywidualnego na hałas
lub drgania mechaniczne przekraczającego wartości NDN,
pracodawca:
1) podejmuje niezwłoczne działania w celu ograniczenia
narażenia indywidualnego poniżej wartości NDN;
2) ustala przyczyny wystąpienia nadmiernego narażenia
indywidualnego;
3) dobiera środki ochronne oraz podejmuje działania
zapobiegawcze, pozwalające uniknąć ponownego wystąpienia
narażenia indywidualnego przekraczającego wartości NDN.

81. OŚWIETLENIE CZYNNIK UCIĄŻLIWY

Oświetlenie dzienne:
górne jeśli światło dzienne pada przez
świetliki dachowe
boczne jeśli światło dzienne pada przez
okna
mieszane (łącznie górne i boczne)

82. OŚWIETLENIE CZYNNIK UCIĄŻLIWY

Minimalne warunki oświetlenia bocznego
w pomieszczeniach przeznaczonych na
pobyt ludzi określa się stosunkiem
powierzchni okien (w świetle ościeżnic)
do powierzchni podłogi, który powinien
wynosić co najmniej 1:8.
Natomiast w innym pomieszczeniu, w
którym
oświetlenie
naturalne
jest
wymagane ze względu na przeznaczenie
– co najmniej 1:12.

83. OŚWIETLENIE CZYNNIK UCIĄŻLIWY

Oświetlenie elektryczne – ocena:
rodzaj oświetlenia
natężenie oświetlenia
równomierność oświetlenia
współczynnik zapasu ( tylko przy ocenie nowych urządzeń
oświetleniowych)
rozkład luminancji w strefie przedmiotu przy pracy wzrokowej (próba
zalecana)
luminancja i kąt ochrony opraw oświetleniowych
ograniczenia odbić
barwa światła (próba zalecana)
oddawanie barw (próba zalecana)
tętnienia

84. OŚWIETLENIE CZYNNIK UCIĄŻLIWY

Natężenie oświetlenia (E) jest to gęstość
powierzchniowa strumienia świetlnego
padającego na daną płaszczyznę, czyli
jest to stosunek strumienia świetlnego
padającego na płaszczyznę do jej pola
powierzchni
E
=
F/S.
Jednostką
natężenia oświetlenia jest luks
(lx),
gdzie: lx = lm/m2.

85. OŚWIETLENIE CZYNNIK UCIĄŻLIWY

Luminancja (L) - jest to fizyczna miara jaskrawości.
Zależy
ona
od
natężenia
oświetlenia
na
obserwowanym obiekcie, właściwości odbiciowych
powierzchni obiektu (barwa, stopień chropowatości)
oraz od jego pola pozornej powierzchni świecącej.
Pozorna powierzchnia świecąca jest to wielkość
postrzeganej
przez
obserwatora
powierzchni
płaszczyzny świecącej uzależniona od kierunku jej
obserwacji. Pozorna powierzchnia świecąca jest to
zarówno płaszczyzna świecąca w sposób bezpośredni
- oprawa oświetleniowa, jak i płaszczyzna świecąca w
sposób pośredni, np. ściana, przez odbicie światła.