ShYNGGHYS-HANNYNG-AESKERI-TAKTIKASY (1)

1.

Алғашқы әскери және технологиялық дайындық педагогұйымдастырушыларының кәсіби құзыреттілігін арттыру
дамыту курсы
Алматы, 23.09-04.10

2.

«ЕСЕН» тобы
Шұғай Қуандық Шұғайұлы
Адилгазиев Аян
Касымулы
Баубек Тұрар
Бауыржанович
Жұмагерей Мереке
Маратқызы
Сын сәтте кеудеңді тос қамал бол!

3.

Бақанас
Ұзынағаш
Есік қаласы

4.

5.

ШЫҢҒЫС ХАННЫҢ
ӘСКЕРИ
ТАКТИКАСЫ
Шыңғыс ханның әскери тактикасы 13 ғасырдағы әлемді өзгерткен күш
болды. Оның әскерінің жетістіктері оның ерекше тактикалық шеберлігіне
және әскерін басқару қабілетіне байланысты болды.ч
ks

6.

Әскери құрлысы
Әскерде өте қатаң тәртіп орнатты: сәл кіналы немесе қорқақтық
көрсеткен әскери адамдар өлім жазасына кесілді. Шыңғыс хан
әскери стратегия мен тактикада мұқият барлау, жауды жекелеп
талқандау, тұтқиылдан шабуыл жасау, дұшпанды алдау үшін
арнаулы отрядтардан тосқауыл қою, қыруар атты әскермен маневр
жасау, т.б. әдістерді қолданды.Әскери басқару жағынан Монғолия
аумағы мен халқы үш әскери әкімшілік аймаққа бөлінді. Олар Оң
қанат (Барунгар), Сол қанат (Жоңғар) және Орталық қанат (Кул) деп
аталды.

7.

Жорықтары мен жаулап алулары
Шыңғыс ханның және ұрпақтарының ұлы жорықтары
1207-11 жж. Шыңғыс хан Сібір мен Шығыс Түркістанды (буряттарды, якуттарды, ойраттарды, қырғыздарды, ұйғырларды)
бағындырды.
1211 ж. Цзинь мемлекетіне жорық жасады. 1215 ж. Бейжінді алды. 1217 ж. Солтүстік Қытай түгел Шыңғыс ханның билігіне
көшті. 1219 ж. Корея патшалығы Шыңғыс хан әскерлерінен тізе бүкті. Моңғол әскерлерінің Солтүстік Қытай мен Корея
патшалығына жорықтарын ірі қолбасшы, әмір Мұқылы Гауин Жалаири басқарды.
Қытайға қарсы шабуылдан кейін Шыңғыс хан әскерлерінің бір тобы 1218-19 жж. Жетісуды, 1219-21 ж. Қазақстан мен Орта
Азияны жаулап алды.
Тұғырыл хан мен Темучинның тайшуыттарға қарсы жорығы
1200 жылы Тұғырыл хан мен Темучин тайшуыттарға қарсы бірлескен жорыққа шықты. Тайшуыттарға меркіттер көмекке
келді. Жорық кезінде Темучин иығынан жебемен жараланды. Жарақаттың ауыр болғаны соншалық оны қолбасшы Зелме
түні бойы оны қарауылдап ем-дом жасады. Ертесінде тайшуыттар көптеген адамдарын тастап қашып кетті. Қалған
адамдардың арасында кезінде Темучинды қорғап қалған Сорғаншыра мен шайқаста Темүжінді жаралаған мерген Жырғодай
да бар еді. Жырғодай Темучинның әскерінің қатарына қабылданып Жебе деген атқа ие болады. Осыдан кейін тайшуыттар
соңынан қуғыншы топ аттандырылады. Олардың көпшілігі шайқаста қырылып, тірі қалғаны өз еркімен берілді. Бұл
Темучинның ең бірінші үлкен жеңісі болатын. 1201 жылы монғол қолдары (татар, тайшуыт, меркіт, ойрат және өзге
тайпалар) Темучинге қарсы бірікті. Олар Жамұхаға адал болуға ант беріп, оны гүрхан лауазымымен таққа отырғызды. Бұл
жағдайды естіген Темучин керейлердің ханы Тұғырылға шабарман жіберді. Тұғырыл хан өз кезегінде қалың қол жинап,
Темучин әскеріне қосылды.

8.

Жеңімпаз әскери тактиканың негізі
Шыңғыс ханның әскери тактикасының негізі ұтқысыз әскери қозғалыстарға, қарсыластың әлсіз
тұстарын пайдалануға, қарсыластың әлсіз тұстарын пайдалануға, жауынгерлердің жақсы
дайындығына және қарсыластың психологиясын терең түсінуге негізделген.
1
Жауынгерлердің жақсы дайындығы
Шыңғыс ханның әскері жақсы дайындалған, тәжірибелі жауынгерлерден тұрды,
олар жауынгерлік тактиканы және атыс қаруын жақсы меңгерген.
2
Ұтқысыз әскери қозғалыстар
Шыңғыс ханның әскерилері ұтқысыз әскери қозғалыстар жасауға, жауды таң
қалдырып, шабуылдауға және олардың қорғаныс позициясын бұзуға бейім болды.
3
Қарсыластың әлсіз тұстарын пайдалану
Шыңғыс ханның әскері қарсыластың әлсіз тұстарын пайдаланып, олардың
қорғаныс позициясын бұзып, қарсылық көрсету мүмкіндігінен айыру үшін, жаудың
әлсіз жеріне шабуыл жасады.

9.

Стратегиялық ойлау және тактикалық маневрлер
Шыңғыс хан өз әскерін басқаруда стратегиялық ойлауды және тактикалық маневрлерді қолданды. Ол жаудың әлсіз тұстарын
анықтап, оларға бағытталған шабуылдарды жасады.
Жаудың қозғалысын алдын ала болжау
Жаудың әлсіз тұстарын анықтау
Шыңғыс хан жаудың қозғалысын алдын ала болжап,
Ол жаудың әлсіз тұстарын анықтап, оларға бағытталған
олардың әрекеттеріне қарсы шаралар қолданды.
шабуылдарды жасады. Бұл әдіс оның әскерінің жеңіске
жетуіне ықпал етті.

10.

Қозғалғыштық және икемділік
Шыңғыс ханның әскерінің негізгі күші – оның қозғалғыштығы және икемділігі.
Оның әскері жаудың қозғалысына тез бейімделіп, олардың позициясын өзгерте
алатын еді.
1
Тез әрекет ету
Оның әскері жаудың
2
Қарсыластың қозғалысын
болжау
қозғалысына тез бейімделіп,
Ол жаудың қозғалысын болжап,
олардың позициясын өзгерте
олардың қозғалысын бұзуға
алатын еді.
және шабуыл жасауға қолайлы
позицияны таңдауға тырысты.
3
Түрлі тактиканы қолдану
Шыңғыс ханның әскері әр түрлі тактиканы қолдана білген, соның ішінде
жаудың қорғаныс позициясын бұзуға бағытталған қозғалыстарды да
қолданған.

11.

Қарсыластың әлсіз тұстарын
пайдалану
Шыңғыс ханның әскері қарсыластың әлсіз тұстарын пайдаланып, олардың қорғаныс
позициясын бұзып, қарсылық көрсету мүмкіндігінен айыру үшін, жаудың әлсіз жеріне
шабуыл жасады.
Жаудың әлсіз жерін табу
Шыңғыс хан жаудың әлсіз жерін табуға және оған шабуыл жасауға тырысты.
Жаудың қорғаныс позициясын бұзу
Ол жаудың қорғаныс позициясын бұзып, олардың қорғаныс қабілетін
төмендетті.
Жаудың қарсылық көрсету мүмкіндігінен айыру
Ол жаудың қарсылық көрсету мүмкіндігінен айырып, оны жеңіске жеткізді.

12.

Қарсыластың психологиясын зерттеу
Шыңғыс хан жаудың психологиясын зерттеуге және олардың әрекеттерін болжауға тырысты. Ол жаудың қорқыныш сезімін
пайдаланып, олардың қарсыласуын төмендетті.
Жаудың психологиясын
зерттеу
Жаудың қорқыныш сезімін
пайдалану
Жаудың моралін бұзу
Шыңғыс хан жаудың психологиясын
Ол жаудың қорқыныш сезімін
қарсыласуын әлсіретіп, жеңіске
зерттеуге және олардың әрекеттерін
пайдаланып, олардың қарсыласуын
жетуге тырысты.
болжауға тырысты.
төмендетті.
Ол жаудың моралін бұзып, олардың

13.

Бірлік және дисциплина
Шыңғыс ханның әскерінің табысының негізгі факторларының бірі – олардың бірлігі және дисциплинасы. Бұл әскеріне жаудың қарсыласуын
тиімді түрде басуға мүмкіндік берді.
Еңбек бөлінісі
Әскерінің әрбір мүшесі өз міндетін білген, ол әскердің
ұйымдасқан және тиімді әрекет етуіне мүмкіндік берді.
Дисциплинаны сақтау
Шыңғыс ханның әскері әрдайым тәртіпті сақтап, бұйрықтарды
орындауға дайын болған.
Әскерді басқару
Шыңғыс хан әскерін тиімді басқарып, олардың күш-қуатын дұрыс
пайдалана білген.

14.

Жеңімпаздық философиясы
Шыңғыс ханның жеңімпаздық философиясы қарсыластардың әлсіз тұстарын
пайдалануға, жаудың психологиясын терең түсінуге және өз әскерінің бірлігі мен
дисциплинасын сақтауға негізделген.
Стратегиялық ойлау
Көшбасшылық
Шыңғыс хан өз әрекеттерін мұқият
Оның көшбасшылық қабілеті әскеріне
жоспарлап, жаудың әлсіз тұстарын
ерлік көрсетуге және жеңіске жетуге
пайдаланып, жеңіске жету үшін бар күшін
шабыттандырған.
салған.
Дисциплина
Аз берілу
Шыңғыс хан өз әскеріне тәртіпті және
Шыңғыс хан өз мақсатына жету үшін бар
бірлікте болуды талап еткен, бұл
күшін салған, қиындықтарға қарамастан
әскерінің ұйымдасқан әрекет етуіне
ешқашан бас тартпаған.
мүмкіндік берген.