Kirish. Elektron qurilmalar va sxemalarning o‘rni va ahamiyati

1.

1-mavzu:
Kirish. Elektron qurilmalar
va sxemalarning o‘rni va
ahamiyati.

2.

Reja:
1. Elektronika
va uning zamonaviy
ilm-fanda tutgan o’rni
2. Elektr zanjir va uning elementlari.
3. Elektr sxemalarda foydalaniladigan
elementlarning shartli belgilanishi.

3.

Elektronika — fan va texnika sohasi
bo'lib, axborot uzatish, qabul qilish, qayta
ishlash va saqlash uchun ishlatiladigan
elektron qurilmalar hamda asboblar yaratish
usullarini o‘rganish, ishlab chiqish bilan
shug'ullanadi.

4.

Тa’lim yo’nalishlari:
60610500
60610600
60611000
60610500
60611300
60610300
–“Kompyuter injiniringi” (Kompyuter
injiniringi)
– “Dasturiy injiniring”
–
“
Telekommunikatsiya
texnologiyalari”(
Telekommunikatsiyalar)
–“Kompyuter injiniringi” (AT servisi)
–“Axborot kommunikatsiya
texnologiyalari soxasida kasb ta’limi
injiniringi)
–“Axborot xavfsizligi” (Axborot ,
kommunikatsiya texnologiyalari va
servis)

5.

Umumiy soati–
180 soat
Shu jumladan:
Ma’ruza
42 soat
Laboratoriya
30 soat
Mustaqil ta’lim
108 soat

6.

Umumiy ball
50 ball
Ma’ruza
10 ball
Laboratoriya
25 ball
Mustaqil ta’lim
10 ball
Darsda o’zlashtirish
5 ball

7.

Elektronikaning rivojlanishi elektron asboblar
texnologiyasining
takomillashuvi
bilan
chambarchas
bog'liq
bo‘lib,
hozirgi
kungacha
to‘rt
bosqichni
bosib
o‘tdi.
Birinchi bosqich asboblari: rezistorlar,
induktivlik g'altaklari, magnitlar, kondensatorlar,
elektromexanik asboblar (qayta ulagichlar, rele
va shunga o‘xshash) passiv elementlardan iborat
edi.

8.

Ikkinchi bosqich Li de Forest tomoniaan
1906-yilda
triod
lampasining
ixtiro
qilinishidan boshlandi. Triod elektr signallarni
o'zgartiruvchi va eng muhimi, quvvat
kuchaytiruvchi birinchi aktiv elektron asbob
bo’ldi.

9.

Uchinchi bosqich Dj.
Bardin,
V.
Bratteyn va V.
Shoklilar tomonidan
1948-yilda elektronikaning asosiy aktiv
elementi
bo'lgan
bipolyar
tranzistorning
ixtiro
etilishi
bilan
boshlandi.

10.

Birinchi tranzistor (1957 й) ва
operasion kuchaytirgich (1967 й)

11.

To’rtinchi bosqich integral mikrosxemalar
(IMS) asosida elektron qurilma hamda tizimlar
yaratish bilan boshlandi va mikroelektronika
davri deb ataldi.

12.

Elektr tokini hosil qiluvchi va uning oqib o‘tishini
ta’minlash uchun berk yo‘l hosil qiladigan qurilmalar
yig‘indisi
elektr
zanjir
deb
aytaladi.
Eng sodda elektr zanjir uchta asosiy elementdan iborat:
tok manbai, elektr energiyasini qabul qiluvchi
iste’molchidan va tutashtiruvchi simlardan iborat.
O‘zgaruvchan qarshilikli oddiy elektr zanjir

13.

Tok manbai sifatida mexanik energiyani
elektr
energiyaga
aylantiruvchi
elektr
generatorlar, yoki kimyoviy energiyani elektr
energiyaga aylantiruvchi akkumuliyatorlar
ishlatiladi.

14.

Elektr energiyani iste'molchilari sifatida
elektr energiyani mexanikaviy energiyaga
aylantiruvchi
elektrodvigatellar,
qizitish
lampalari, elektr energiyani issiqlik energiyaga
aylantiruvchi elektr pechlar va isitish asboblari,
elektr
energiyani
kimyoviy
energiyaga
aylantiruvchi metall olish vannalari kiradi.

15.

Ulash simlari sifatida izolyasiyalangan yoki
yalang‘och, ya'ni izolyasiyasiz mis yoki alyumin
simlar
ishlatiladi.

16.

Elektr zanjirda asosiy elementlardan tashqari qo‘shimcha
vositalar: 1. Uzuvchi asboblar,
Rubil’nik
Vklyuchatel
2. Ximoya asboblari (saqlagichlar, avtomatlar),
3. O’lchov asboblari (ampermert, vol'tmetr, schyotchiklar) ishlatiladi.

17.

Materiallar elektr tokini o’tkazishi qarab uch
guruhga
bo’linadi:
1. Dielektriklar- bu materiallardan elektr toki
o‘tmaydi. havo, gazlar,
slyuda, chinni lok
shimdirilgan
matolar
2.
O’tkazgichlarelektr
tokini
yahshi
o‘tkazadigan moddalar elektr o‘tkazgichlar
deyiladi. O‘tkazgichlar jumlasiga metallar, tuz,
kislota va ishqor eritmalari, ko‘mir, grafit, mis,
alyuminiy, po’lat va boshqalar kiradi .
3. Yarim o’tkazgichlar- Mendeleyev davriy
jadvalining 3,4 ustunida joylashgan moddalar
kiradi.

18.

Zanjirdan o‘tayotgan tokning yo‘nalishi va
qiymati vaqt davomida o‘zgarmas bo‘lsa,
bunday tok o‘zgarmas tok deyiladi.
Vaqt birligida o‘z qiymatini va yo‘nalishini
o‘zgartirib turadigan tok o‘zgaruvchan tok
deyiladi.

19.

Tok manbai elektr zaryadlarni berk zanjirda yurgizib
ma’lum ishni bajaradi. Ayrim musbat zaryadni berk
zanjirda yurgizish ishi elektr yurituvchi kuch (EYUK)
deyiladi: EYUK ning birligi - Volt (V):
1Ж
1Вольт
1Кл
Elektr yurituvchi kuch manbalarining bir necha turi bor:
1. Galvanik:
2. Akkumulyatorlar;
3. Elektor generatorlar;
4. Kremniyli yarim o‘tkazgichli fotoelementlar (quyosh
batereyalari

20.

Elektr
zanjiridaga
elementlarning
o‘zaro qanday ulanishi ko‘rsatilgan
grafik tasvir
elektr sxema deyiladi.
Sxemalarda elektr zanjirdagi xar bir
element ma’lum bir qabul qilingan
shartli belgi bilan ko‘rsatiladi.

21.

22.

23.

24.

Etiboringiz uchun raxmat