Architektura włoskiego renesansu - uzupełnienie

1.

Architektura włoskiego
renesansu - uzupełnienie

2.

Praktyka i teoria
Ważnym elementem renesansu włoskiego jest częste współistnienie praktycznej
działalności projektowej i realizacyjnej architekta z jego pracą teoretyczną. Istotną
rolę odegrało tu oczywiście odkrycie antycznego traktatu Witruwiusza, O
architekturze ksiąg dziesięć, który stał się wzorcem dla tego typu tekstów okresu
renesansu. Są to dzieła wydawane już drukiem, więc relatywnie powszechnie
dostępne, z bogatym ilustracyjnym materiałem poglądowym. Stanowią
podstawowy środek popularyzowania zainteresowania antykiem i samego nowego
stylu, także poza Italią.
Dzięki nim upowszechniana jest wiedza o antycznych (głównie rzymskich)
porządkach architektonicznych, konkretnych dziełach starożytnych, proporcjach,
elementach konstrukcyjnych, motywach dekoracyjnych. Traktaty często poruszają
też temat projektowania miast, niektóre z nich zawierają projekty miast idealnych,
opartych na regularnych, przemyślanych układach przestrzennych, ujętych
odpowiednimi umocnieniami. Część z tych planów została też zrealizowana.
Traktaty stanowią ogólnie formę podręczników projektowania, wraz z gotowymi
rozwiązaniami konkretnych realizacji.

3.

Sklepienia renesansu
W architekturze renesansu szczególną rolę odgrywa kopuła, której podstawowym
wzorem antycznym jest ta wieńcząca Panteon.
Forma kopuły rozwija się od rozwiązań z okresu quattrocenta, na czele z kopułą
katedry florenckiej Brunelleschiego i innymi tego rodzaju projektami tego
architekta, poprzez formy stosowane przez Bramantego, aż po monumentalne
rozwiązania Michał Anioła, na czele z kopułą Bazyliki Św. Piotra.
Podstawowym wzorcem jest kopuła z bębnem, oparta na pendentywach oraz z
latarnią, która może być też dodatkowo zwieńczona mniejszą kopułką. Nowymi
elementami są żebrowania uwidocznione na czaszy, artykulacja wnętrza czaszy, a
także zewnętrznych i wewnętrznych ścian bębna – żebrowania, kasetony z
rozetami, okna okulusowe oraz prostokątne, ujęte półkolumnami, pilastrami, z
naczółkami itp. W niektórych projektach pojawiają się też kolumnady na
zewnętrznej stronie bębna.
Wariantami konstrukcyjnymi są też półkopuły czy konchy.

4.

Sklepienia renesansu
W architekturze wczesnego renesansu powrócono do motywu
stropu kasetonowego, ale już wówczas ponownie
spopularyzowano sklepienie kolebkowe, stosowane też w
wariancie z lunetami.

5.

Sklepienia
renesansu
Rzadziej stosowane są sklepienia
klasztorne - zbudowane na planie
kwadratu z dwóch przenikających się
sklepień kolebkowych, z których
pozostawiono boczne części sklepień,
znane też w innych wersjach (słynna
kopuła florenckiej katedry jest tu
typowym przykładem)
Obok – rysunek konstrukcyjny.

6.

Sklepienia
renesansu
Popularne są też sklepienia krzyżowe

7.

Sklepienia
renesansu
W przypadku naw bocznych
kościołów spotkać też można
sklepienia żaglaste - na planie
kwadratu lub innego wieloboku,
zbudowane z czaszy kuli lub
elipsoidy, o średnicy większej niż
przekątna wieloboku stanowiącego
plan pomieszczenia przykrytego tym
sklepieniem.
Rysunek

8.

Dekoracja
Architektura quattrocenta, zwłaszcza w wydaniu Brunelleschiego, jest
początkowo dość skromnie dekorowana. W tym przypadku także
podstawową rolę odgrywają inspiracje antyczne.
Z czasem elementów dekoracyjnych przybywa, pojawiają się ornamenty
charakterystyczne dla starożytności oraz motywy mitologiczne,
szczególnie różnych fantastycznych stworzeń wplecionych w dekorację
roślinną. Renesans bardzo chętnie wykorzystuje również motyw
kasetonu z rozetą, a jako wypełnienie pendentywów czy konch, motyw
muszli.
W renesansie widać też wyraźnie popularność znanych nam ze sztuki
islamu arabeski i maureski.

9.

Groteska
Odkrycie tzw. Złotego Domu cesarza Nerona oraz innych
częściowo zrujnowanych wnętrz antycznych willi i pałaców
rzymskich przynosi pojawienie się w sztuce europejskiej
znanego w starożytności ornamentu, który składa się z wici
roślinnej, w którą nierozerwalnie są wplecione inne elementy,
takie jak postacie ludzkie, zwierzęta, części uzbrojenia, obrazy,
owoce i inne. Z uwagi na przypominający groty charakter ruin,
w których go napotkano, nazywany jest groteską.
Przykład użycia groteski w malarstwie