Амбулаторлы - емханалық дәрігердің біріншілік медико-санитарлы көмекті. (Курс 5)

1. Амбулаторлы – емханалық дәрігердің біріншілік медико – санитарлы көмекті (БМСК) ұйымдастырудағы, салауатты өмір салтын қалыптастырудағы

Амбулаторлы – емханалық
дәрігердің біріншілік медико –
санитарлы көмекті (БМСК)
ұйымдастырудағы, салауатты өмір
салтын қалыптастырудағы,
таралған инфекциялық емес
аурулардың алдын алудағы орны.
лектор: м.ғ.к. Әділғожина
Салтанат
Муратбекқызы
1

2. Жоспар

1. Амбулаторлы – емханалық дәрігердің
біріншілік медико – санитарлы көмекті
(БМСК) ұйымдастырудағы орны.
2. Амбулаторлы – емханалық дәрігердің
салауатты өмір салтын қалыптастырудағы
орны.
3. Амбулаторлы –емханалық дәрігердің
таралған инфекциялық емес аурулардың
алдын алудағы орны.
2

3. Бап 87. Денсаулық сақтаудағы құқықтарды қамтамасыз ету

ҚР азаматтарына мемлекет қамтамасыз етеді:
1) денсаулығын сақтау құқығы;
2) кепілдендірілген тегін медициналық көмек аясында көмек алу;
3) медициналық көмекке қол жетімділігі тең;
4) медициналық көмек сапасы;
5) қол жетімділік, сапасы, дәрілік заттардың тиімділігі және
қауіпсіздігі;
6) аурудың алдын-алу және салауатты өмір салтын
қалыптастыру мен дұрыс тамақтану туралы шаралар жүргізу;
7) дәрігерлік құпияға кіретін жеке өмірге қатысты мәліметтерді
сақтау;
8) репродуктивті таңдауды, репродуктивті құқықтарды сақтау;
9) санитарлы-эпидемиологиялық, экологиялық қолайлы жағдай
және радиациялық қауіпсіздік.
3

4. Бап 38. Медициналық көмек түрлері

Медициналық көмектің негізгі түрлері:
1) дәрігерге дейінгі көмек;
2) мамандандырылған медициналық
көмек;
3) арнайы медициналық көмек;
4) жоғары мамандандырылған көмек;
5) медициналық-әлеуметтік көмек.
4

5. Бап 40. Мамандандырылған медициналық көмек

1. Мамандандырылған медициналық көмек
– арнайы диагностика, емдеу және
медициналық оңалтуды қажет етпейтін
ауруларда жоғары білім бар медициналық
қызметкер көрсететін медициналық көмек.
2. Мамандандырылған медициналық көмек
түрі мен көлемі өкілетті органмен белгіленеді.
5

6. Бап 44. Медициналық көмек көрсету түрлері

Медициналық көмек келесі түрде көрсетіледі:
1) амбулаторлы-емханалық көмек:
біріншілік медициналық-санитарлы көмек;
кеңес беру-диагностикалық көмек;
2) стационарлы көмек;
3) стационаралмастырушы көмек;
4) жедел медициналық көмек;
5) санитарлы авиация;
6) шұғыл жағдайларды медициналық көмек;
7) қалыптастырушы ем мен медициналық оңалту;
8) паллиативті көмек және мейірбикелік күтім;
9) дәстүрлі медицина, халықтық медицины.
6

7.

Денсаулық сақтау субъектілері –
денсаулық сақтау мекемелері, жеке
медициналық көмек және
фармациялық қызметпен
айналысатын адамдар.
7

8. Біріншілік медициналық санитарлы көмек

2. Біріншілік
медицналық-санитарлы көмек
улескелік терапевттермен, педиатрлармен, жалпы
тәжірибелік дәрігермен, акушерлер мен
мейірбикелермен көрсетіледі.
3. Біріншілік медициналық – санитарлы көмекті
көрсететін мекемелердің қызметі медициналық
көмектің қол жетімділігін қамтамасыз ету
мақсатында территориялық принцип бойынша
құрылады.
8

9.

Емхана – өзіне алдын-алу, диагностикалық және ем жасауды құрайтын
тұрғындарға біріншілік медициналық – санитарлы, мамандандырылған
медициналық көмекті көрсететін медициналық мекеме.
Емхана құрылымына келесі бөлімдер кіреді:
1) жалпы тәжірибе және/немесе үлескелік қызмет, күндізгі
стационар және қосымша қызмет;
2) мамандандырылған көмек;
3) лабораторлы-диагностикалық көмек.
БМСК Орталығы – тұрғындарға біріншілік медициналық – санитарлы көмекті
көрсететін медициналық мекеме.
БМСК құрылымына кіреді: жалпы
тәжірибе және/немесе үлескелік
қызмет, лабораторлы-инструменталды диагностика, күндізгі
стационар мен қосымша қызмет бөлімдері
Дәрігерлік амбулатория – тұрғындарға біріншілік медициналық санитарлы
көмекті көрсететін мекеме, ол өзі жеке немесе БМСК орталығының
құрылымдық бөлімшесі болуы мүмкін.
9

10.

Жалпы дәрігерлік тәжірибе
таралуына стационар мен біріншілік
буын дәрігерлері арасындағы қарамақайшылық бөгет жасайды.
? Хирург адам өмірін алып қалады, ал
емханалық дәрігер — оған тек
еңбекке жарамсыздық парағы үшін
келу керек.
10

11.

Емханалық амбулатория рөлі
науқастардың 80% емханаға
қаралады, 20% стационарға
жатқызылады.
11

12.

1. Амбулаторлы – емханалық
дәрігердің біріншілік
медико – санитарлы көмекті
ұйымдастырудағы орны.
12

13. Біріншілік медико-санитарлық көмек (БМСК):

мемлекеттік әлеуметтік саясат,
денсаулық
сақтау
жүйесінің
тұрғындардың жұмыс орны мен
тұратын
жерінде
маңызды
медициналық
шаралармен
үздіксіз
қамтамасыз
етілуіне
бағытталған стратегиясы мен
тактикасы.
13

14.

Бұл
нақты
адамға
мемлекеттік
медициналық
көмек көрсету әрекеті. Осы
көмек
ауруды
емдеуге,
үздіксіз
анықтауға және
сонымен қатар алдын алуға
бағытталған.
14

15.

Денсаулық
сақтау
жүйесінің
қызметкерімен сырқаттың қарымқатынасы
БМСК
деңгейінде
басталады.
Сырқатқа
бұл
дәрежеде
мамандандырылған
көмек
көрсетілуге
тиіс.
Амбулатория жағдайында ол
қызметті
жалпы
тәжірибелік
дәрігер (ЖТД) атқарады.
15

16. Жалпы тәжірибе:

медицинаның әр саласынан
алынған мәлiметтер жиынтығы
емес, ол науқаска комплекстi
және жекеше келудi қамтамасыз
ету әдісі
16

17. Жалпы тәжірибенің басқа медициналық пәндерден айыратын ерекшеліктері:

Науқастың жалпы тәжірибелік дәрігермен
кездесуі – ол денсаулық сақтау жүйесімен
бірінші рет кездесуі.
Әр бір ауруды ұзақ уақыт бақылау қажеттілігі.
Диагностиканың шектелген мүмкіндіктері.
Ауыр және өмірге қауіп төндіретін
аурулардың ерте диагностикасы.
Индивидуальді емдеу түрі.
Емнің ыңғайлығы мен тиімділігі.
17

18.

Науқасты үйде қарау мүмкіндігі.
Жіті және сүлелі, жеңіл және ауыр
жағдайларды емдеу қажеттілігі(өлім
алдындағы кісілерді күтуді қосқанда )
Науқасқа және оның жанұясына
психологиялық көмек көрсету.
Алдын – алу жұмыстарын жүргізу.
Бақылаудағы жанұяның денсаулығына
жалпы қарау.
Барлық денсаулық сақтау қызметтерінің
күшін біріктіру керек
18

19. ЖТД-дің қызметі:

адам мен қоғамның
денсаулығын бақылау
адамды тек ауырған кезде емес,
барлық өмiрiнде бақылау
жан-жақты медициналық көмек
көрсету
денсаулық сақтау қызметінің
барлық бөлімшелерінің
әрекеттерін қалыптастыру.
19

20. ЖТД қызметінің негіздері:

біріншілік медициналықәлеуметтік көмекті көрсету
жанұяны бақылау
науқасқа үйінде көмек көрсету
науқастарды өмір бойы бақылау
20

21.

ЖТД науқасты бірден қымбат
тексерулерге жібермей, оның жалпы
жағдайын бағалап диагноз қою керек.
Әңгімелесе отырып оның тек
медициналық емес, сонымен қатар
психологиялық және әлеуметтік
тапсырмаларын шешу керек.
21

22.

ЖТД науқастарды үйде қарайтын жалғыз
дәрігер. Ондай қатынастар медициналық
жұмыстардан басқа және дәрігердің
науқаспен, оның жанұясымен қатынасын
нығайтуға көмектеседі. Егер дәрігер
жұмысын бөлмеде қабылдаумен шектесе,
ол емдік – диагностикалық шаралар
конвейер
тәрізді
болып,
науқастан
алыстайды.
22

23.

Жеке мамандар ЖТД-дің өте
білімді болуын қажет етеді,
себебі өздерінің емдеген
науқастарының амбулатория
жағдайында дұрыс бақылауына
және реабилитациялауына
сенімді болғылары келеді.
23

24.

2. Амбулаторлы – емханалық
дәрігердің
салауатты өмір салтын
қалыптастырудағы орны
24

25.

Денсаулық - максимальді еңбек
белсенділігі кезінде әлеуметтік, рухани
және физикалық жағдайда, адамның өзін
ыңғайлы сезінуі. Ол мәдениетті қоғамның
көрсеткіші болып табылады.Денсаулық
ол адамның күнделікті және тұрақты күш
жігерінің арқасында жететін шыңы. Дені
сау қоғамның ұзақ жасауы көптеген
факторларға байланысты болады: саяси,
экономикалық, экологиялық, табиғи,
әлеуметтік және т. б.
25

26. Өмір сүру салты

-ол жеке тұлғаның және
әлеуметтік топтардың өмір
сүруін қамтамасыз етіп,
белгілі бір тәртіп түріне
көңіл бөлуге көмектесетін
түсінік.
26

27. БДҰ (ВОЗ) мәліметтері бойынша өмір сүру салты 4 категорияға бөлінеді

Экономикалық (қолайлы өмір деңгейінің
жағдайы), материалды және рухани
қажеттіліктердің өлшемі.
Әлеуметтік (өмір сапасы) – тұрғын үй
жағдайының және тамақтанудың сапасы.
Әлеуметтік – психологиялық (өмір стилі)
өмірге көз – қарасын көрсетеді.Қозғалу
активтілігі, темекі шегу, алкоголизм,
рациональді тамақтану.
Әлеуметтік – экономикалық.
27

28. Қоғамның денсаулығына әсер ететін негізгі факторлар

психосоциальды стресс
(нейропсихикалық жүктеме)
дұрыс тамақтанбау
алкагольді көп қабылдау
шылым шегу
гиподинамия
семіздік
есірткі қолдану
28

29. Салауатты өмір салтының аспектілері

Жеке тазалығы.
Еңбек және дем алу тәртібі.
Физикалық белсенділік және суықпен
емдеу.
Психогигиена және психопрофилактика.
Рациональді тамақтану.
29

30.

Қоршаған орта және денсаулық.
Өз бетімен емделу және оның зияны.
Алкоголь және денсаулық.
Наркомания және токсикомания.
Темекі шегу денсаулыққа қауіп факторы
ретінде.
Жыныстық тәрбиелеу және сексуальді
денсаулық
30

31.

3. Амбулаторлы –емханалық
дәрігердің
таралған инфекциялық емес
аурулардың алдын алудағы
орны.
31

32.

Аурудың
алдын алу - ауруды болдырмай,
денсаулықты
сақтап,
нығайтуға
арналған
шаралар жиынтығы.
ЖТД қызметіне таралған
инфекциялық емес
аурулардың алдын алу жатады (терапиялық,
профессиональды, тұқым қуалаушы аурулар,
перинатальды
патология,
жарақаттар,
нашақорлық,
алкаголизм,
шылым
шегу,
психобелсенді заттары қолдану және т.б.). (ҚР
№193-IV Кодексі, 18.09.2009)
32

33. Аурулардың алдын-алу үшін ЖТД-дің атқаратын шаралары:

1. санитарлы ағарту, оқыту
2.
3.
4.
5.
жұмыстары
жалпы бақылау
иммунизация жүргізу және
медикаментозды алдын-алу
тәрбиелік психотерапия
реабилитация
33

34. Аурулардың алдын-алу үшін ЖТД-дің атқаратын шаралары:

1. санитарлы ағарту, оқыту
2.
3.
4.
5.
жұмыстары
жалпы бақылау
иммунизация жүргізу және
медикаментозды алдын-алу
тәрбиелік психотерапия
реабилитация
34

35.

Жай медициналық көмек көрсеткеннен, алдын-
алу шаралары кең және әр-түрлі. Олар салауатты
өмір салтын насихаттап, адамдардың өз
денсаулығына
тиянақты
қарап,
әр-түрлі
аурулардың қауіп факторларын анықтап, оларды
жоюға, ерте диагностика жасап, уақытында
емдеуге,
асқынулардың
алдын-алуына,
мүгедектерге әлеуметтік және туыстық көмек
көрсетуге бағытталады.
35

36. Аурулардың алдын алу түрлері:

1. Біріншілік алдын алу - ауруды
болдырмауға бағытталады
2. Екіншілік алдын алу - аурулардың
қауіп факторларын және ерте
диагностиканы анықтап, халықты жалпы
тексеру жоспарын құруға байланысты.
3. Үшіншілік алдын алу - науқас
реабилитациясымен сол кездегі аурудың
асқынуын алдын – алуға бағытталады
(мысалы,инсульттан кейін)
36

37. Аурулардың біріншілік алдын – алуына жататын шаралар:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
Санитарлы шаралар – халықты таза сумен
қамтамасыз ету, ағын суларды және өндіріс
қоқыстарын тазалау.
Асептика
Инфекциялық ошақтарды жою, әсіресе
масаларды жою – малярия тасымалдаушыларын
Иммунизация
Салауатты өмір салтын насихаттау – темекі
шегу және арақтан бас тарту, диетаны сақтау,
спортпен шұғылдану
Алдын –алу шараларымен заңды түрде
қамтамасыз ету.
37

38. Алдын – алу шараларын жүргізу үшін барлық ауруларды келесі топтарға бөледі:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Тұқым қуалайтын аурулар
Перинатальді ақау
Кездейсоқ жағдай
Инфекциялар
Наркомания
Кәсіптік аурулар
Жаңа түзілістер
Жарақаттар
Басқа аурулар
38

39. Аурулардың алдын-алу үшін жалпы тәжірибелік дәрігер атқаратын шаралар:

1. санитарлы ағарту, оқыту
2.
3.
4.
5.
жұмыстары
жалпы бақылау
иммунизация жүргізу және
медикаментозды алдын-алу
тәрбиелік психотерапия
реабилитация
39

40. Ауру алды түсінігі

Кез – келген ауруда немесе патологиялық
жағдайда белгілі бір ауру алды кезеңі
болады, ол кезде толық денсаулық жайлы
айтуға болмайды, бірақта нақтылы аурудың
сипаты да болмайды. Осы кезең денсаулық
пен аурудың аралығында тұрып, ары қарай
ауруға ауыспау үшін, дәрігердің активті
араласуын талап етеді. Бұл кезде дәрігер
кеңесінің ролі аса маңызды болады.
40

41.

Денсаулық – адамның өзінің физикалық және
рухани жағдайына қанағаттанып, өзін бақытты
сезінуі.
Аурушаңдылық – адамның өзін нашар сезініп,
өмірлік күш қуатының азаюы.
Көптеген ересек адамдар сау және ауру адамдар
тобына жатпайды, олар аралық жағдайда
болады, яғни қалыпты және патология
жағдайының шекарасында болады.Оларға
қандай да бір диагнозды қою өте қиын.
41

42.

«Шекаралық
жағдай»
түсінігіне
психогенді
аурулар
(невроздар,
психофизиологиялық реакциядар және
алғашқы дәрежедегі психосоматикалық
бұзылыстар) және басқа этиологиялық
ішкі мүшелер қызметінің қайтымды
бұзылысын атайды.
42

43.

Кеңес беру – адам қылығын немесе ойын
дұрыс құрып, кеңес беру. Медициналық кеңес
беру – емдеу қызметінің басты бөлімі, әсіресе
психотерапия, реабилитация және ұзақ
бақылау сұрақтары бойынша. Жыл сайын
халықтың осы көмекке қажеттілігі өсуде.
43

44. Дәрігердің аймақта атқаратын қызметтерінің негізгі көрсеткіші:

Медициналық көмек көлемінің динамикасы.
Аймағы халықтың аурушаңдылық көрсеткіші, сонымен
қатар:
біріншілік;
қаралуы бойынша
біріншілік және жалпы аурушаңдылықтың
қатынасы(қалыпты жағдайда 40-60 %);
аурушаңдылық құрылымы.
Уақытша еңбекке жарамсыздықты күн бойынша және 100
жұмыскерлерге аурушаңдылықты шаққанда.
Мүгедектікке бірінші рет шығуы.
Өлімділік, сонымен қатар үйде
Госпитализацияланған науқастардың поликлиникалық және
44
клиникалық диагноздарының сәйкес келуі.

45.

Алдын-алу кезінде анықталған патологиялық
жағдайлар.
Диспансеризацияның тиімділідігі.
Туберкулез және онко аурулардың жайылған
түрлерінің анықталу жиілігі.
Қабылдау құрылымы, консультативті –
диагностикалық және емдік қабылдаулардың саны.
Науқастардың үйде қабылдануының саны.
«Жедел жәрдем» бойынша науқастардың қаралуы
және госпитациялануы.
Халықтың медициналық көмек көлемімен
қанағаттануы(шағымдардың болмауы).
Стационарлық емдеуге және уақытылы
госпитализацияға бағыттауды негіздеу.
45

46.

Әр бір ЖДА өзінің жеке түріне
қарамастан, денсаулық сақтау
орындарына емдеу – алдын-алу
шаралары туралы мағлұматтарды және
есептерді уақытылы беруі керек. Ол
арқылы ЖДА-ның қызметіне есеп
беріледі.
46

47. ЖДА – бекітілген аймақтағы демографиялық жағдайға анализ жасау:

туу көрсеткіші;
өлімділік;
қалыпты өсу;
сәбилік өлім;
ана өлімі.
47

48. ЖДА – ның алғашқы элементтерінің анализі

Кадрлар:
саны, жасы, квалификациялы құрамы,
жұмыс стажы бойынша жіктелуі;
квалификацияны жоғарылату жоспары,
оны орындау;
дәрігерлердің, орташа
мед.қызметкерлерінің саны,
дәрігер/медбике қатынасы(қалыпты
жағдайда 1:5) ;
персоналды стимулдендіру және
рационалды пайдалану(жүктемелер,
төлем ақысы);
48

49.

Экономикалық талдау:
медициналық құралдардың негізгі
қорларын қолдану;
медициналық қызметтің бағасы,
оның динамикасы;
медикаменттерді, шығын
материалдарын, вакциналарды
рационалды қолдану
49

50.

ЖДА –дағы есеп тіркеу документтердің реті
№ 112 ф. – нәрестенің даму тарихы;
№ 025/у ф. – амбулаторлы науқастардың жеке картасы;
№ 025-2/у ф. – қорытынды диагноздарды тіркейтін статталон;
№ 025-4/у ф. – дәрігерге қаралуға талоны;
№ 025-1/у ф. – жасөспірімнің амбулаторлы медициалық картасына
толтыратын парақ;
№ 126/у – баланың медициналық картасы;
№ 027/у – науқастың амбулаторлы медициналық картасынан шығу
қазазы;
№ 111/у – жүкті және босанатын әйелдердің жеке картасы;
№029/у – жасалған шараларды тіркеу кітабі;
№ 30 – диспансерлі науқастың бақылау картасы;
№ 031/у – үйге шақыруларды тіркеу кітабі;
№ 036/у – еңбекке жарамсыздық парағын тіркеу кітабі;
50

51.

№ 063/у – профилактикалық егулердің кітабі;
№ 064/у - профилактикалық егулердің есеп кітабі;
№ 058/у – инфекциялық ауруды, тағаммен улунуды, жедел кәсіби
улануды жедел хабарлау парағы;
№ 003-2/у – науқасты үйдегі стационарда бақылау картасы;
№ 003 -3/у – науқастың күндізгі стационарда бақылау картасы;
№ 069/у – амбулаторлы операцияларды тіркеу журналы;
№ 072/у – сан-курорт карта
№ 088/у – МСЭК жолдама;
№ 089/у – туберкулез, венаурулар, трихофитиялар, қышыма
диагнозын алғаш рет қойылған науқасты хабарлау ;
№ 090/у – алғаш рет рак немесе басқа онко түзілістер анықталған
науқасты хабарлау;
№ 106/у - өлім туралы дәрігерлік куәлік;
№ 107/у – рецепт;
№ 108/у – жеңілдігі бар рецепт;
51
№ 038/у – санитарлы ағарту жұмыстарын тіркеу кітабі;

52. ЖДА – ның есеп құжаттары :

ЖДА – ның № 1 реестр
Дәрігерлердің амбулаторлы
бақылауының № 1 реестрі;
№ 7 кестесі – белгілі уақытта
бөлінген бюджеттік
қаржылардың қолдану есебі.
52

53.

Атақты рим философы Сенеканың айтуы
бойынша: «Біздің өміріміз қысқа емес, оны
өзіміз қысқартамыз». Негізінде осы
сөздерде терең мағына жатыр. Біз өзіміздің
зиянды әдеттерімізбен оны қысқартамыз.
Сондықтан, ұзақ өмір сүру үшін,
салауатты өмір салтын сақтау керек.
53

54. Кері байланыс

1. ҚР Кодексі “Халық денсаулығы мен
А
Б
В
Г
Д
денсаулық сақтау жүйесі” қай жылы
бекітілген:
2007
2008
2009
2010
2011
54

55.

2. Денсаулық сақтау субьектілері:
А медициналық қызметкерлер
Б денсаулық сақтау мекемелері
В емдеу мекемелерінің жетекшілері
Г Жеке медициналық тәжірибемен
айналысатын физикалық тұлғалар
Д Фармациялық қызмет көрсететін
физикалық тұлғалар
55

56.

3. Біріншілік медициналық-санитарлы көмекке
қандай медициналық көмек түрлері
жатады:
А дәрігерге дейінгі көмек
Б дәрігерге дейінгі немесе
мамандандырылған медициналық көмек
В мамандандырылған және арнайы
медициналық көмек
Г Арнайы медициналық көмек
Д Медициналық-әлеуметтік көмек
56

57. Назарларыңызға рахмет!

57

58. 1 – в, 2 –б, 3 –б

58