Қазақстан Республикасының қолданылатын пестицидтердің гидробионттарға әсерін

1.

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Жаратылыстану ғылымдар факультеті
Студент: Зейнулғабиден Е.Ж.
Ғылыми жетекші: Рахымжан Ж
Нұр-Сұлтан, 2022ж

2.

Ғылыми жұмыстың маңыздылығы
Ауыл шаруашылығы жерлерінде қолданылатын
пестицид түрлерінің гидробионттарға әсерін
зерттеу арқылы пестициттердің гидробионттар
ағзасына улы сезімтал концентрациясының
нәтижелері негізінде пестицидтің гидробионттар
жасушаларына зияны концентрациясының ШРКсы айқындалды.

3.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері
Зерттеудің мақсаты:
Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығы жерлерінде қолданылатын 2 түрлі
пестицидің әсерін Chlorella sp мысалында зерттеу.
Зерттеудің міндеттері:
1. Қазақстанда
қолданыста бар
пестицидтердің
пайдалану
мүмкіндігін
айқындау.
2. Пестицидтің әр
түрлі
концентрацияларын
ың Chlorella sp.
жасушаларының
өсуіне әсерін зерттеу.
3. Пестицидтердің
гидробионттарға
улы концентрация
шегін айқындау.
4.Алынған 2
пестицидтің су
организмдеріне
уыттылық
дәрежесіне баға
беру.

4.

Ғылыми жұмыстың жаңашылдығы
Ақмола облысы, Егіндікөл ауданы, Жұлдыз елдімекеніндегі «Жұлдыз КП» ЖШС шаруа қожалығынан
алынған «Магнум» және «Сredit Xtreme» гербицидтерінің
гидробионттарға әсері алғаш рет зерттелінді.
Алғаш рет пестицидтің гидробионт ағзасына токсинды
концентрациялары анықталады.

5.

ЗЕРТТЕУ НЫСАНДАРЫ
Зерттеу нысандары: қолданыста бар глиофосат тұздарына негізделген гербицид Credit Xtreme және Магнум,сонымен қатар жасыл балдыр Chlorella sp.
қолданылды.
Сурет 1 - Магнум гербициді
Сурет 2 - Credit Xtreme гербициді

6.

«Магнум» гербициді – жүйелі түрдегі
гербицид,
негізінен
егістік
алқаптарда
арамшөптерді жою үшін қолданылады.
«Credit Xtreme» көпжылдық дәнді
арамшөптердің
кең
спектрімен
күресуге
арналған селективті емес жүйелі гербицид.
«Магнум» және «Сredit Xtreme» гербицидтері Ақмола облысы, Егіндікөл ауданы,
Жұлдыз елді-мекеніндегі «Жұлдыз КП» ЖШС шаруа қожалығынан алынған.
Сурет 3 – Жұлдыз елді-мекені

7.

Сурет 4 -жасыл балдыр Chlorella sp.

8.

Зерттеу әдістері
Сhlorella sp. өсіру үшін 0,4 қоректік
ортасы қолданылды. 0,4
қоректік
ортасын (г/л) дайындау үшін: K2HPO4–
0,1;KH2PO4– 0,1; CaCl2– 0,04; NH4NO3–
0,3 қосылды. Залалсыздандыру 1 атм.
қысымда 30 минут бойы автоклавта
заласыздандырылды.
0,4 қоректік ортасы

9.

Микробалдырлардың таза дақылдарын алу
Алынған балдырдың суспензиясы стерилизацияланған пипетканың көмегімен стерилизацияланған
дистилденген суы бар пробиркаларға көшіріліп, тығынмен бекітіледі. Балдырлардың таза
жасушаларын бөліп алу үшін негізінен, пробиркаларды араластырады. Содан кейін, тұнбаға түспей
тұрып, осы пробиркадан 1 мл суспензия алынып, екінші стерилизацияланған суы,қоректік ортасы
бар пробиркаға көшіріледі. Алынған массаны жақсылап араластырып қояды да,тағы да осы
пробиркадағы суспензиядан 1 мл суспензия алынып, келесі пробиркаға көшіріледі. Бұнымен
көшіру дәрежесі жалғасуы мүмкін. Осылайша сұйылту процессі жүргізіледі. Сұйылту дәрежесі
көбейген сайын микробтар саны азая түседі. Бұл жағдай қажетті организмнің жекеленген
жасушаларын бөліп алуға, демек таза дақыл алуға мүмкіндік береді. Бұл әдіс сұйылту тәсілі деп
аталады.
Х.К.Больдтың айтуы бойынша: «Балдырдың бактериологиялық таза дақылдарын алу үшін
оны төрт немесе оданда көп қайталымда сұйылту арқылы жұмыстарды жүргізген жөн.
Себебі, алғашқы екі суспензияны алып, қоректік орталарға егетін болсақ, жұмыс нәтижесі
кезінде саңырауқұлақтар мен бактерияларда бірге өседі »

10.

Микробалдырлардың титр клеткаларын сандық есептеу
Микробалдырлардың титр клеткаларын санын
анықтау мақсатында қарапайым Горяева
камерасымен әдісі арқылы есептеумен
анықталынды.
Горяев камерасы – берілген сұйықтық
көлеміндегі жасушалардың санын анықтауда
қолданылатын құрылғы. Қондырғы көлденең
астаулармен
ажыратылған
шыны
пластинкадан тұрады, қондырғыны шынымен
жапқан кезде пластинка орстасында камера
пайда болу үшін екі жақ шетіндегі
аймақтардан қарағанда ортаңғы бөлімнің
биіктігі 0,1 мм-ге төмен болып келеді.
Сурет 5 - Горяев камерасы

11.

Зерттелетін пестицидтер ретінде таңдамалы түрде жұмыс атқаратын «Магнум» және жаппай
жоятын «Credit Хtreme» гербицидтері алынған болатын. Пестицидтер 3 түрлі яғни, 0,05; 0,25;
0,50 мг/л концентрацияларында дайындалды. Көрсетілген концентрациялар
микробалдырларыдың жасушаларының пестицидке қарсы төзімділік шегін анықтау мақсатында
өзіміз таңдап алдық. Алынған нәтижелерді салыстыру мақсатында суспензиялардың контрольді
нұсқасында ешқандай пестицидтерді қосуынсыз қоректік орталар қолданылды.
Жұмыс барысы:
1.Ең
алдымен
стерильденген
колбаларға 0,4 қоректік
ортасын 200 мл көлемде
құйдық.
2.Қоректік ортасы бар
колбаларға
келесі
кезекте,
пипетканын
көмегімен
5
мл
балдырларды енгіздік.
3.Келесі қадам болып,
колбаларға
пестицидтерді 1 мл
көлемде енгіздік.

12.

Барлық жасалынған жұмыстар арнайы
бокстын ішінде жасалынды. Колбаларға
бөгде микроағзалардың түсіп кетудің алдын
алу үшін барлық жұмыстар спиртшамның
қасында
орындалды.
Пестицидтердің
балдырларға әсерін бақылау мақсатында
Горяева камерасы көмегімен 1,3,5,7,10
тәуліктердегі балдылардың титр клеткасы
есептелді.
Кейін колбалардағы балдырлардың өсу
процесі
тоқтап
қалмау
мақсатында,
колбаларды лабороториялық шейкерлерге
орнаттық.
Сурет 6 - Пипетканың көмегімен алынған суспензияны
Горяев камерасына тамызу барысы

13.

Зерттеу нәтижелері
Сурет 7 - «Credit Xtreme» препаратының 0,05, 0,25, 0,50 мг/л
концентрацияларында
алынған
нәтижелердің
бақылаумен
салыстырғандағы сипаттамасы.

14.

Сурет 8 - «Магнум» препаратының 0,05, 0,25, 0,50мг/л концентрацияларында алынған нәтижелерд
ің бақылаумен салыстырғандағы сызбасы.

15.

Сурет 9 -«Магнум» және «Credit Xtreme» препараттарының 0,05 мг/л
концентрацияларында алынған нәтижелердің бақылаумен салыстырғандағы
сызбасы.

16.

Сурет 10 - «Магнум» және «Credit Xtreme» препараттарының 0,25 мг/л
концентрацияларында алынған нәтижелердің бақылаумен салыстырғандағы сызбасы.

17.

Сурет 11 - «Магнум» және «Credit Xtreme» препараттарының 0,50 мг/л
концентрацияларында алынған нәтижелердің бақылаумен салыстырғандағы
сызбасы.

18.

Қорытынды
1. Пестицидтердің қолдану спектрінің кең ауқымда болуына байланысты, қоршаған ортаға
әсері маңызды болып саналады. Пестицидтердің уыттылық дәрежесін анықтау мақсатында
«Магнум» және «Credit Xtreme» пестицидтері зерттелді. «Магнум» - көбіне егістік
алқаптарда арамшөптерді жою үшін қолданылатын, жүйелі түрдегі гербицид. «Credit
Xtreme» - көпжылдық дәнді арамшөптердің кең спектрімен күресуге арналған селективті
емес жүйелі гербицид.
2. «Магнум» және «Credit Xtreme» пестицидтерінің 0,05, 0,25, 0,50 мг/л
концентрацияларының Chlorella sp жасушаларының өсу динамикасына әсерін
зерттеу барысында алғашқы 3 тәулікте барлық колбалардағы титр клеткалардың
саны біршама өскені байқалды. 5- тәуіліктен бастап препараттардың Chlorella sp
жасушаларының өсімін тежейтінін, тіпті титр клеткаларының санының
азайғандығы анықталды. Қандай концентрацияда нешеге төмендеді 2 пестицид

19.

3. «Магнум» және «Credit Xtreme» пестицидтерінің 0,05, 0,25, 0,50 мг/л
концентрацияларының Chlorella sp жасушаларының өсуін тежеу шегі анықталды. «Магнум»
препаратының 0,50 мг/л концентрациясында 10- тәуіліктегі Chlorella sp титр клеткасы
1,22*106 көрсеткіш байқатты, ал, «Credit Xtreme» препаратында бұл көрсеткіш 1,33*106
болды. Алынған нәтижеге негізделе отырып «Магнум» препараты 0,50 мг/л концентрацияда
гидробионттардың өсуін тежейтіндігі айқындалды. 0,25 осында 2 препаратта айырмашылық
үлкенба?айырмашылық үлкенді алған дұрыс
4. Зерттеу барысында 2 түрлі препараттың әртүрлі концентрацияларындағы Chlorella sp
дақылының өсуін бақылау нұсқасымен салыстыру нәтижесінде, нәтижені цифрмен жаз,
тәулік және концентрацияны жаз 2 түрлі препаратты бақылаумен жеке-жеке салыстыр
алынған пестицидтің су организмдеріне уыттылық дәрежесі бойынша «Магнум»
пестицидінің зияндылық дәрежесі «Credit Xtreme» пестицидіне қарағанда жоғары екені
анықталды.

20.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!