Тургеш (704 - 756) Әжіғалиева Ақнұр

1.

Тургеш
(704 - 756)
Әжіғалиева Ақнұр
АП-101

2.

жоспар:
Түргеш қағанатының
жер аумағы, халқы
Қағанаттың ішкісыртқы жағдайы
Саяси жағдайы

3.

Тургеш қағанатының
тереториясы

4.

Жер аумаfы
Түрік тектес түргеш тайпалары VI- ғасырда Тянь-Шань таулы аймақтарын
мекендеген, ал VII- ғасырда Жетісудың орталық аймақтарын қоныс
еткен.
Ұлкен ордасы: шу бойындағы -Суяб
Кіші ордсы : Іле бойындағы - Күнгіт

5.

¨Түргеш тайпалары жөніндегі алғашқы мәліметтер
Күлтегін ескерткішінде және Қытай жазба деректерінде
кездеседі.
¨Түргеш қағанаты халқының этникалық құрамы
негізінен сары және қара түргеш тайпаларынан тұрған.
Шу бойындағы түргештер сары, ал Талас аймағындағы
түргештер қара түргештер деп аталған.
Негізін қалаушы Үшлік қаған

6.

Қағанаттың саяси жағдайы
Ушлік қаfан (704-706 жж)
Алғашқы билеушісі.Түргеш қағанатын 20 саяси-әкімшілік аймаққа бөлді. Оның
барлығы қағанға бағынышты болды.Әр аймақта 7 мың әскер болған.
Үшлік қаған билікте екі жыл ғана отырады.Бұл кезде Орта Азияда араб
тайпаларының басқыншылығы басталады. 706 жылы Үшлік қаған қайтыс
болады.

7.

Сакалды қаfан
(706-711 жж)
Сақалды қаған басқарған кезде қағанаттың ішкі және сыртқы саяси жағдайы өте
күрделі болды. Билік үшін сары түркештермен қара түркештердің арасында талас
жиілей түсті. Ал сырттан Шығыс Түрік қағанаты, араб тайпалары, сонымен қатар
Таң (Қытай) империясы да қауіп төндірді.711 жылы Шығыс Түрік қағанатының
қағаны Қапаған ішкі талас-тартысты пайдаланып Түркештерді өздеріне
бағындырады.Сөйтіп Үшлік Сақалды өлтіріп, біраз уақыт түркештерді басқарады.

8.

Сұлу қаfан (715-738 жж)
Түркеш қағанатын 715-738 жылдары Сұлу қаған басқарды.Біраз жылдар бойы
ішкі және сыртқы талас-тартыстардан
тұралаған Түркеш қағанаты Сұлудың кезінде қайтадан күш ала
бастайды. Бар билік, саяси артықшылықтар қара түркештердің
қолына көшеді.Қаған ордасы Тараз қаласына көшірілді. Қағанның
шайқастарға тікелей өзі қатынасуына әрі ылғи да жеңіске жетуіне
байланысты арабтар оған «сүзеген», «мүйізді қаған» деп ат
қойған.Арабтармен болған соғыстан кейін Сұлу қаған еліне
оралып,Навакет қаласында өз қолбасшысы Баға тарханның
опасыздығынан қаза болады.

9.

717 ж Таң империясымен тиімді келісімді келісімге келді. Шығыс Түрік қағанаты
Білгенің қызына құда түседі.
Ол Орта Азия халықтарымен біріге отырып арабтарға қарсы шығады.
737 ж Тоқарыстан шайқасы. Осы шайқаста Сұлу қаған араптарды ойсырата жеңеді.
Сары және қара түргештер арасында 20 жылға созылатын соғыс болады.
748 ж Қытай Суябты басыпалады.
751 жылы Атлах шайқасы - Арабтар мен Қытайлар арасында болады. Ол 5 күнге
созылады
Қыпшақтар мен Түргештер Арабтарға көмекке келеді. Шайқаста Қытай жеңіледі де
Жетісу бойынан біржолата кетеді.
756ж Қарлұқтар Түргештерді құлатады

10.

Назарларынызга рахмет!