Биіктік өсімшілерін анықтау

1. ЛЕКЦИЯ 5

Биіктік өсімшілерін
анықтау
Ассоц.проф. Алтаева А.А.
Antropova NA
3/9/201
02
1

2. Сұрақтар

1/ Нивелирлеу тәсілдері
2/ Нивелирдің құрылымы
3/ Геометриялық нивелирлеу мәні және түрлері.
4/ Нивелир тексеруі мен түзетуі.
5/ Техникалық нивелирлеу
Antropova NA
3/9/201
02
2

3.

Нивелирлеу деп– Жер бетінде немесе
қабылданған биіктік тұғырынан
салыстырмалы түрде, арнаулы аспаптың
көмегімен және есептеулер арқылы кез
келген нүктелер арасындағы өсімшені
анықтаудың біріккен нәтижесін атайды.
Antropova NA
3/9/201
02
3

4.

Antropova NA
3/9/201
02
4

5. Нивелирлеудің түрлері

Құрал
Теодолит,
тахеометр
Барометранероид
Гидростатическая система
Нивелир
Antropova NA
Нивелирлеудің түрі
тригонометрлік
барометрлік
гидростатикалық
геометриялық
3/9/201
02
Орта
квадраттық
қателік,
мм
100 м-де ±40 мм
дейін
1 км-де ± 2,0 м
дейін
50 м-де ± 2 мм
дейін
1 км-де ± 50 мм
дейін
5

6.

Нивелирлер дәлдігіне байланысты: жоғарғы
дәлдікті нивелир (Н-05), дәл (Н-3) және
техникалық (Н-10).Нивелирлер 2 қасиет
бойынша: дәлдігі бойынша, визирлық ості
горионталь жағдайға келтіру бойынша
бөлінеді.Құрылғысының ерекшелітеріне
қарай нивелирдің екі түрі бар: деңгейлеуішті
және компенсаторлы нивелирлер.Қазіргі
кезде техникалық нивелирлеу үшін дәл
нивелирлер Н-3, Н-3К, техникалық Н-10КЛ
нивелирлері қолданылады.
Antropova NA
3/9/201
02
6

7.

2. Оптикалық
нивелирдің
құрылымы
Antropova NA
3/9/201
02
7

8. Topcon ATG7N

Antropova NA
3/9/201
02
8

9.

Antropova NA
Z
3/9/201
02
9

10.

Геометриялық
нивелирлеу
Antropva NA
3/9/201
02
10

11.

Геометриялық нивелирлеуде екі нүкте
биіктіктерінің айырмашылығы (биіктік
өсімшесі) горизонталь нысаналау сәулесінің
көмегімен анықтауға негізделген. Мұнда дүрбісі
горизонталь орналасқан нивелир деген аспап пен
рейка қолданылады.
«ортадан»
нивелирлеу
Antropova NA
«алға»
нивелирлеу
3/9/201
02
11

12. «Ортадан» нивелирлеу әдісі

12

13. «Ортадан» геометриялық нивелирлеу әдісі

Алдыңғы
рейка
Артқы
рейка
Деңгей жазықтығы
Antropova NA
3/9/201
02
13

14.

• «Ортадан» геометриялық нивелирлеу әдісі
• Окулярға қарағандағы рейка бейнесі
Antropova NA
3/9/201
02
14

15. «Ортадан» геометриялық нивелирлеу әдісі

•«Ортадан» геометриялық нивелирлеу әдісі
Екі нүктенің өсімшесі артқы
және алдыңғы есеп
айырмашылығына тең
hВ = а – в
H В H A hВ
Antropova NA
3/9/201
02
15

16. Нивелирлеудің «алға» тәсілі

Antropova NA
3/9/201
02
16

17. Геометриялық нивелирлеудің «алға” тәсілі

Деңгей жазықтығы
Antropova NA
3/9/201
02
17

18. Геометриялық нивелирлеудің «алға” тәсілі

Екі нүктенің өсімшесі құрал биіктігін i алдыңғы
рейкадағы есептеуді шегеруге тең.
hВ i в
Antropova NA
3/9/201
02
18

19. Геометриялық нивелирлеудің «алға” тәсілі

H В H A hВ H A i в
АГ H A i
H B ГП в
Antropova NA
3/9/201
02
19

20. Нивелирлер

лазерлық
нивелирлер
оптикалық
нивелирлер
сандық нивелирлер
Antropova NA
3/9/201
02
20

21. Лазерлық нивелирлер

Antropova NA
3/9/201
02
21

22. Лазерлық нивелирлер

Antropova NA
3/9/201
02
22

23. Geo-Fennet АМ

Antropova NA
3/9/201
02
23

24. Pentax AP SETL AT

Antropova NA
3/9/201
02
24

25. Nicon

Antropova NA
3/9/201
02
25

26. Sokkia C

Antropova NA
3/9/201
02
26

27. Торсоn DL-101C & DL-102C

Торсоn DL-101C & DL-102C
Antropova NA
3/9/201
02
27

28. Торсоn DL-103 & DL-103AF

Торсоn DL-103 & DL-103AF
Antropova NA
3/9/201
02
28

29. Trimble DiNi12

Antropova NA
3/9/201
02
29

30. Sokkia SDL

Antropova NA
3/9/201
02
30

31. Заманауи нивелирлердің дәлдігі

[1] Цифровой
Заманауи нивелирлердің дәлдігі
Нивелир
Орта квадраттық қателік
Япония, Торсоn AT-G
Япония, Торсоn DL
Китай, Geo-Fennet BOIF AL
Китай, AM
США, GST SAL
США, Nicon A
США, Trimblе DiNi3
Япония, Sokkia B
Япония, Sokkia С
Япония, Sokkia SDL3
США, Pentax AP SETL AT
Россия, ПО УОМЗ
2,5- 5.00 мм
до 0,4 мм
2,0- 2,5 мм
1,0- 2,5 мм
1,0- 2,5 мм
1,0- 2,5 мм
0,3-0,7 мм
0,5-1,0 мм
2 мм
1мм
1,5- 2,5 мм
2,0- 5,0 мм
Antropova NA
3/9/201
02
31

32. Нивелир рейкалары

Нивелир рейкалар ені 10 см, жуандағы 2-3см,
ұзындығы 3-4 м қырлы ағаштан жасалынады.
Рейкалар тұтас немесе жималы (бүктемелі) болып
келеді. Рейканаың төменгі жағынан – табанынан
санақ бөліктері басталады. Нивелир екі жақты болып
жасалынады: бір жағында қара бөліктері (қара жағы),
ал екінші жағы қызыл бөліктер (қызыл
жағы).Рейканың қара жағында нуль саны рейканың
табанымен беттескен, ал қызыл жағында рейканың
табаны 4687 немесе 4787 санағы өрнектелген.
Мемлекеттік стандарт бойынша МЕСТ 11158-78 қазір
кезде келесі рейкалардың түрлері шығарылады: РН05 – инварлы рейка, үш метрлік 0,5 см-ге бөлінген.
Рейкалар РН-3,РН-10 ағаштан жасалған, 1 см-ге
бөлінген,ұзындығы 3-4 м.
Antropova NA
3/9/201
02
32

33. Нивелир рейкалары

Antropova NA
3/9/201
02
33

34. Нивелир тексеруі мен түзетуі

Antropova NA
3/9/201
02
34

35. Тексеру №1

Дөңгелек деңгейлеуішті тексеру. Дөңгелек
деңгейлеуіштің өсі нивелирдің айналу өсіне
параллель болу керек. Ол үшін көтеру
бұрандаларымен дөңгелек деңгейлеуіштің
көпіршігін ортаға әкеледі де,
нивелирді 180 бұрады.
Antropova NA
3/9/201
02
35

36. Тексеру №2.

Жіптік тордың дұрыс орналасуын тексеру.
Тордың горизонталь сызығы айналу өсіне
перпендикуляр болу керек. Тордың ортаңғы
сызығын нивелирден 25-30 м қашықтықта
орналасқан айқын көрінетін нүктеге көздейді
де, туралау бұрандасымен дүрбіні
айналдырады, сонда тордың ортаңғы
горизондталь сызығы нүктеден шығып кетпеу
керек.
Antropova NA
3/9/201
02
36

37.

Antropova NA
3/9/201
02
37

38. Тексеру №3.

Цилиндірлік деңгейлеуішті тексеру (басты
тексеру).
Цилиндірлік деңгейлеуіштің өсі дүрбінің
көздеу өсіне параллель болу керек. Басты
геометриялық жағдайда тексеру үшін бір
сызықтың екі жақ шетін қайта
нивелирлейді.
Antropova NA
3/9/201
02
38

39.

Antropova NA
3/9/201
02
39

40.

Техникалық
нивелирлеу

41. Техникалық нивелирлеу

Техникалық нивелирлеу 1:500–1:5 000
масштабтардағы топографиялық
түсірістердің биіктік негіздеулерін құру
мақсатымен, сондай-ақ барлау, жобалау
және әр түрлі инженерлік
құрылыстарды салу үшін жасалынады.

42. Техникалық нивелирлеу

Топографиялық
түсірістердің биіктік негіздеуін
жасағанда техникалық нивелирлеу
жүрісінің ұзьндығы жер бедері
қимасының берілген биіктігіне
байланысты болады .
Нивелирлеу бір бағытта орындалады.
Рейкалар бойынша есептеулер
тек қана орта жіптен алынады.

43. Жұмыс атқару реті:

Жұмыс атқару реті:
Картада нивелирлік жүрісті
жобалау
Жергілікті жерді
рекогносцировкалау (зерттеу)
жасау
Нивелирлеу

44. Нивелирлік жүріс

45. Екі нуктенің өсімшесін табу

.
h1 = a1 – в1;
h2 = a2 – в2;
hn= аn – вn
∑hөлшенген = h1 + h2 + ... +hn-1 + hn;
n
n
1
1
Тексеру: ∑hөлшенген = a b

46.

Әдеттегі екі жақты рейкаларды
қолданғанда станциядағы жұмыс
атқару реті төмендегідей болады:
1)артқы рейканың қара және
қыз
ыл жақтарынан есептеулер алу;
2)алдыңғы рейканың қара және қы
зыл жақтарынан есептеулер алу.

47.

Өлшеулердің дұрыстығын төмендегі
шарт бойынша тексереді
hқара. - hқызыл < 5 мм.

48. Назарларыңызға рахмет!

Antropova NA
3/9/201
02
48