Қылмыстық істер бойынша процестік құжаттарға қойылатын талаптар

1.

Қылмыстық істер бойынша процестік
құжаттарға
қойылатын
талаптар.
Процестік құжаттардың тілі мен стилі.
Процестік
құжаттарды
жасауға
қойылатын жалпы талаптар.
2. Процестік құжаттардың заңдылығы,
негізділігі және уәждеу мәселелері.
3. Процестік құжаттардың тілі мен стилі.
1.

2.

1. Процестік
талаптар.
құжаттарды
жасауға
қойылатын
жалпы
Қылмыстық-процестік
құжатқа
қойылатын
талаптар қылмыстық іс жүргізу заңының
нұсқамаларына,
сондай-ақ
сот-тергеу
практикасы
мен
қылмыстық
процесс
теориясының ұсынымдарына негізделген, ол
қылмыстық сот ісін жүргізу міндеттерін
неғұрлым табысты шешу мақсатында жауап
беруге
тиіс
міндетті
шарттардың
(ережелердің) жиынтығы болып табылады.

3.

Заңдылық талабы ҚР Конституциясының, сондай-ақ қылмыстық
процестік заңының нұсқамаларынан туындайды. Заңдылық,
біріншіден, қылмыстық процестік нормаларын сақтау мен дұрыс
қолдануды, екіншіден, материалдық заңды дұрыс қолдануды
болжайды.
Қылмыстық процесс құжатының негізділігін (ақиқаттығын)
талап ету онда қамтылған нақты және заңдық тұжырымдардың іс
бойынша белгіленген мән-жайларға, толық және жан-жақты
жиналған және дұрыс бағаланған анық дәлелдемелерге және заңда
көрсетілген көздерден және ол белгілеген тәртіппен алынған
дәлелдемелерге сәйкестігін болжайды.
Процестік құжатын уәжделеуді талап ету: біріншіден, іс жүргізу
шешімін - айыптау үкімін негіздеу, растау үшін дәлелдер
жиынтығының болуын; екіншіден, айыптау үкімін шығару үшін
дәлелдемелердің жеткіліктілігін көрсету үшін осы уәждерді,
дәлелдерді сенімді жүйеге келтіруді білдіреді.

4.

Уақтылылық талабы тергеушіні, судьяны процестік
құжатты жасау үшін заңда белгіленген немесе уәкілетті
лауазымды тұлға (прокурор, тергеу бөлімінің бастығы)
белгілеген іс жүргізу мерзімдерін сақтауға міндеттейді.
Құжаттың уақтылы жасалуы процестің жылдамдығын
қамтамасыз етеді.
Әділдік талабы негізінен құжаттың мазмұндық
жағына қатысты. Әділеттілік тек моральдық ғана емес,
сонымен қатар құқықтық категория ретінде де әрекет
етеді. Ол заңдылық пен негізділіктің талаптарын
жинақтайды,
оны
сақтамай,
мүмкін
емес.
Әділеттіліктің жоғары моральдық өлшем ретіндегі
талабы барлық процестік құжаттарына енуі керек.

5.

Талаптардың екінші тобы қылмыстық-процестік
құжаттарының жан-жақтылытығы, толықтығы мен
объективтілігін құрайды (және бұл да істің маңызды
жағы).
Процестік құжаттың толықтығын (жеткіліктілігін)
талап ету істің мән-жайларына және ҚПК-нің
баптарында,
оған
қосымшада
көрсетілген
деректемелерге сәйкестігін білдіреді. Бұл талап
жаңадан келген тергеушілер мен судьялардың екі
шектен шығуына қарсы бағытталған: біріншіден,
құжатта көрсетілген ақпараттың жеткіліксіздігіне
қарсы, екіншіден, оның шамадан тыс жүктелуіне
қарсы.

6.

Жан-жақтылықты талап ету қазіргі
жағдайда
мүмкін
болатын
барлық
нұсқаларды ескере отырып, қылмыстық
істі дұрыс шешу үшін маңызды барлық
жағдайларды толық анықтау қажеттілігін
білдіреді.
Объективтілік
талабы
істің
мәнжайларын анықтау және бағалау кезінде,
сондай-ақ оларды іс жүргізу құжатында
бекіту кезінде бейтараптықты білдіреді.

7.

Үшінші топ - бұл сот-тергеу практикасы, сондай-ақ қылмыстық
процесс теориясы: анықтылық, сауаттылық, логика, рәсімдеу
мәдениеті тұжырымдалған құжаттарға қойылатын талаптар.
Анықтылық талабы әрбір процестік құжат оның рәсімдеу
тұрғысынан анық, нақты болуы керек, түсініксіздікті болдырмауы
керек, яғни оның мағынасын қылмыстық процестік қызметінің
әртүрлі қатысушылары, сондай-ақ азаматтар түсінуі керек.
Құжатқа қойылатын сауаттылық талабы тілдік және заңды
мағынада қарастырылуы мүмкін.
Тиісті процестік құжаттың қисындылығын талап ету оның
жекелеген бөліктері (сипаттау және қарар) арасында, белгіленген мәнжайлар мен қабылданған шешімдер арасында ішкі қайшылықтың
болмауын көздейді, яғни олардан туындайтын тұжырымдар мәтіні
болмауға тиіс.
Құрастыру мәдениетінің талабы (эстетикалық талап) өте маңызды

8.

2. Процестік құжаттардың заңдылығы, негізділігі және
уәждеу мәселелері.
Уәждеу (мотивация) ұғымы заңдылық пен негізділік
ұғымдарымен тығыз байланысты.
Уәждеулі болу дегеніміз шешімді қабылдайтын тұлғаның
ой қорытындысында талданған заңды фактіге деген
түсіндіруші көзқарастың болуы.
Мотивация сот төрелігі актісі ретінде сот шешімінің
ажырамас талабы болып табылады, өйткені сот билігінің
табиғаты осы сапада көрінеді.
Уәжделік талабы шешім қабылдаудағы заңдылық пен
негізділіктің кепілі болып табылады.

9.

3. Процестік құжаттардың тілі мен стилі.
1. Әрбір процестік құжатты лауазымды тұлға
өз атынан жасайды.
2. Процестік актіні жасаудағы негізгі міндет онда құқықтық негізі бар ақпаратты анық
және нақты көрсету.
3. Процестік актілердегі мазмұнды ұсыну
бейтарап нүсқамен және әдетте үшінші тұлға
атынан жүзеге асырылады.

10.

Процестік құжаттарда пайдаланылатын тілге, стильге
және заң терминологиясына қойылатын талаптар
мынадай: сөздер мен сөз тіркестерін тура және дәл
мағынада қолдану; бір мәнді және қатаң
айқындалған мағынасы бар терминдерді қолдану; бір
типті тұжырымдарды бірдей баяндау; баяндаудың
қисынды дәйектілігі мен үйлесімділігі.
Барлық жағдайларда, процестік құжаттың тілі
жеткілікті айқын, түсінікті болуы керек және
белгілі
бір
актінің
мазмұнын
қабылдауда
екіұштылық тудырмауы керек.

11.

Процестік актінің мазмұнының мәтін құрайды.
Мәтін - бұл жазбаша құжат түрінде нақтыланған және заңдағы
ұқсас актілерге қойылатын талаптарға сәйкес өңделген
хабарлама.
Процестік акт мәтінінің біртұтастығын қамтамасыз ету үшін
лексикалық және синтаксистік тілдік құралдар қолданылады,
жеке бөліктерді ұстану тәртібін сақтау, оларды үйлестіру —
қазіргі заманғы, стилистикалық және т.б. көбінесе бөліктердің
өзара байланысын қамтамасыз ету үшін қолданылады. Бұл
сабақтастықты қамтамасыз етеді, бұл процестік актіні талдау мен
дайындауда маңызды.
Процестік құжаттың көлемін қысқарту мақсатында жалпыға
белгілі аббревиатураларды (ҚР ҚК, ҚР ҚПК және т.б.)
пайдалану жолымен мәтінді сығымдау, маңызы аз екінші
кезектегі элементтерді алып тастау, сондай-ақ белгілі бір
ақпаратты ең аз тілдік құралдармен білдіру қолданылады. Алайда

12.

Процестік актілердің нақты, түсінікті және анық тілі оларды дұрыс түсіну
үшін де, оларға дұрыс жауап беру үшін де қажетті шарт болып табылады.
Құжаттарды ресімдеуге қойылатын талаптарға сәйкес құжаттың мәтіні бір
жарым интервал арқылы басылуы тиіс.
Көлемі екі беттен асатын құжаттарда екінші және әрбір келесі беттер
міндетті түрде нөмірленеді.
Қылмыстық істер бойынша процестік құжаттарда бір ұғымды әртүрлі
ғылыми-техникалық терминдермен немесе шетелдік сөздермен белгілеуге,
сондай-ақ
есімдердің,
географиялық
атаулардың,
тұлғалардың,
лауазымдардың, мекемелердің және т.б. атауларының әртүрлі
жазылуына жол берілмейді.
Процестік
актілерде
сөздер
мен
атаулардың
барлық
қысқартулары жалпыға бірдей қабылдануға тиіс (метр —
м, килограмм — кг).
Құру элементтеріне негізгі мәтіннің құрылымдық бөліктері жатады:
кіріспе, сипаттама, қарар.

13.

Процестік құжаттың мәдениеті оның жалпы
және құқықтық сауаттылығында көрінеді.
Кез келген заңгерге қойылатын қарапайым
талап - сот ісін жүргізу тілін мінсіз меңгеру,
егер соңғысы оның құзыретіне кіретін болса,
фактілерді, дәлелдерді, шешімдерді сауатты
баяндай білу.
Процестік құжаттың тілі - мәденитті адамның
бәріне түсінікті қарапайым тілі.