Артериал гипертония

1.

Оилавий поликлиника шароитида
артериал гипертонияни ташхислаш ва
даволаш алгоритмлари

2.

АРТЕРИАЛ
ГИПЕРТОНИЯ
Халқаро Касалликлар
Таснифи бўйича шифр –
10:
АРТЕРИАЛ
ГИПЕРТОНИЯ : 1.10 – 1.15

3.

Оилавий поликлиника даражасида диагностика
БИРИНЧИ ҚАДАМ
Шикоят ва анамнезни йиғиш
Сизни юракдаги оғриқ (стенокардия, жисмоний
зўриқишда ва ётган ҳолатда нафас сиқиши) ва
ҳ.к.лар безовта қиляптими?
Бош оғриқ (бош айланиши, айниқса кескин
уриндан турганда, кўриш қобилияти пасайиши,
қулақларда шовқин, хотира сусайиши) ва ҳ.к.лар
безовта қиляптими?

4.

Оилавий поликлиника даражасида диагностика
БИРИНЧИ ҚАДАМ
Шикоят ва анамнезни йиғиш
Тананинг пастки қисимларида увишиш (ёки ва бўшашиш,
озиб кетиш, чанқаш, полиурия, юздаги шишлар, оёқдаги
шиш, сийдикдаги қон-гематурия) ва ҳ.к.лар безовта
қиляптими?
Қанақа дорилар қабул қиласиз? (АБни оширувчи ёки
пасайтирувчи даво препаратларига урғу берилади:
комбинациялашган
оғиз
орқали
контрацептивлар,
эстроген, кортикостероид, яллиғланишга қарши ностероид
воситалар, бурун оқишига қарши воситалар, аналгетиклар)

5.

Оилавий поликлиника даражасида диагностика
БИРИНЧИ ҚАДАМ
Шикоят ва анамнезни йиғиш
Чекасизми? (ҳа/йўқ) (агар сўнгги 12 ой ичида
чеккан бўлсангиз “ҳа” деб жавоб беринг)
Алкогол истеъмол қиласизми? (ҳа/йўқ) (агар “ҳа”
бўлса миқдори ва мунтазамлигини кўрсатинг)
Машғулот тури: пассив ёки актив
Жисмоний фаолликка 30 дақиқадан ортиқ, камида
ҳафтасига 5 кун вақт ажратасизми? (ҳа/йўқ)

6.

Оилавий поликлиника даражасида диагностика
БИРИНЧИ ҚАДАМ
Шикоят ва анамнезни йиғиш
Сизда қуйидаги касалликлар аниқланганми: юрак
касаллиги, инсулт, транзистор ишемик ҳужум,
қандли диабет, буйрак касалликлари?
Яқин қариндошларингизнинг оилавий анамнезида
эрта (55 ёшгача эркакларда ва 65 ёш аёлларда)
ўлим ҳолати ва юрак, буйрак, инсулт, қандли
диабет касалликлари борми?

7.

Оилавий поликлиника даражасида диагностика
ИККИНЧИ ҚАДАМ
КЛИНИК КЎРИК
Артериал босимни ўлчашдан
олдин бемор тинч ҳолатда 5
дақиқа ўтириши лозим
Артериал босимини ўлчашдан
олдинги 1 соат давомида бемор
аччиқ чой, кофе ичмаслиги, 30
дакиқа давомида сигарет ва носвой
чекмаслиги, бурун ичига ва кўзга
томизиладиган дориларни қабул
қилмаслиги зарур

8.

Оилавий поликлиника даражасида диагностика
ИККИНЧИ ҚАДАМ
КЛИНИК КЎРИК
Бемор стулга суяниб,
текис ҳолатда, оёқларни
чалиштирмасдан қўлини
стол
устига
қўйиб
ўтириши лозим

9.

Артериал босимини ўлчаш қоидалари:
1.Елкага тақилган тонометр манжетаси юрак билан битта чизиқда
туриши, елкага текис ўралиши керак (баъзида енг қалинлиги
ҳисобига манжет нотўғри ўралади)
2.Манжетнинг қуйи қисми тирсак букиладиган жойдан 2 см юқорида
бўлиши керак. Ўралганда орасига 1-2 бармоқ сиғадиган қилиб ўраш
керак (маҳкам боғланмайди). Манжетадаги белгини билак
букиладиган жойга тўғирлаш лозим

10.

Артериал босимини ўлчаш қоидалари:
1.Артериал босим 1-2 дақиқа интервали билан камида 2 марта
ўлчаниши керак. Агар кўрсатгичлар фарқи 5-10 мм сим
устунидан юқори бўлса, учинчи марта яна ўлчанади.
2.Хақиқий артериал босим - шу ўлчанган босимларнинг энг
юқориси хисобланади, албатта юқоридаги қоидаларга амал
қилган ҳолатда

11.

Артериал босимни ўлчашда кузатиладиган хатоликлар:
Сабаблар
Қўл юрак сохасига
нисбатан пастроқ
жойлашиши
Қўл юрак сохасига
нисбатан баландроқ
жойлашиши
Беморда юрак
аритмиялари
мавжутлиги
Бемор стулга
суянимасдан, нотекис
ҳолатда ўтирса
Хатолар
Кўрсаткич баландроқ
бўлади
Тавсиялар
Елкага тақилган
тонометр манжетаси юрак
билан битта чизиқда
туриши, елкага текис
ўралиши керак
Кўрсаткич пастроқ бўлади
Елкага тақилган
тонометр манжетаси юрак
билан битта чизиқда
туриши, елкага текис
ўралиши керак
Кўрсаткич ўзгарувчанлиги Камида 3 маротаба ўлчаш
кузатилади
лозим
Кўрсаткич баландроқ
бўлади
Бемор стулга суяниб,
текис ҳолатда, оёқларни
чалиштирмасдан қўлини
стол устига қўйиб
ўтириши лозим

12.

Оилавий поликлиника даражасида диагностика
ИККИНЧИ ҚАДАМ
КЛИНИК КЎРИК
•Бел айланасини ўлчаш (бел
айланаси
эркакларда> 100 см, аёлларда> 90
см)
•Билак артериядаги пулсни ва нафас
олиш тезлигини баҳолаш

13.

Оилавий поликлиника даражасида диагностика
ИККИНЧИ ҚАДАМ
КЛИНИК КЎРИК
•Юрак учи турткисини
пайпаслаш (буртиб чиқиш ва
силжиш)
•Аускултатив (юрак чўққисида
систолик шовқин,
II тон акценти аорта аускултитив
нуқталарида)

14.

Артериал босим даражаси классификацияси (мм сим.уст.)
Қон босими кўрсаткичи
САД
мм сим.уст.
ДАД
мм сим.уст.
Оптимал
< 120
< 80
Меъёрида
120 - 129
80 - 84
Юқори меъёрда
АГ I даража
АГ II даража
АГ III даража
130 - 139
140 - 159
160 - 179
≥ 180
85 - 89
90 - 99
100 - 109
≥ 110
Яккаланган систолик АГ* ≥ 140
< 90
Илова: *Яккаланган систолик артериал гипертония систолик артериал босим
кўрсаткичи бўйича 1, 2, 3 даражасига бўлинади.

15.

Оилавий поликлиника даражасида диагностика
ИККИНЧИ ҚАДАМ
КЛИНИК КЎРИК
•Юрак (ритм ва шовқинлар) ва
магистрал қон томирлар
(уйқу артерияси ва қорин аортаси)
аускултацияси
•Ўпка аускултацияси (икки тарафлама
базал крепитация)
•Қорин бўшлиғи палпацияси
(жигарнинг касаллик сезувчанлиги)

16.

Оилавий поликлиника даражасида диагностика
УЧИНЧИ ҚАДАМ
ИНСТРУМЕНТАЛ ТЕКШИРУВ ЭКГ
ЮИК стабил холатларида ЭКГ
бўлиши мумкин:
чап қоринча гипертрофияси
ST сегменти ва Т тишчалардаги ишемик
ўзгаришлар
ритм ва ўтказувчанликнинг бузилиши
илгари кечирилган ўткир миокард
инфаркти белгилари

17.

Ўткир ўзгаришларсиз

18.

Чап қоринча гипертрофияси, бўлмачалар
фибрилляцияси, доимий тури

19.

Чап қоринча пастки ва ён деворида чандиқ
белгилари

20.

Оилавий поликлиника даражасида диагностика
УЧИНЧИ ҚАДАМ
Лаборатор текширувлар:
Умумий қон тахлили
Умумий пешоб тахлили
ПТИ
Холестерин
Қондаги қанд миқдори
Мочевина, креатинин
АЛТ, АСТ

21.

Лаборатор текширувлар
Оилавий
поликлиника
Умумий қон тахлили
+
Умумий пешоб тахлили
+
Қон зардобидаги креатинин, мочевинани
аниқлаш
Қон зардобидаги глюкозани аниқлаш
Кўрсатма
бўйича
+
Коагулограмма (ПТИ)
Кўрсатма
бўйича
Кўрсатма
бўйича
+
Липид спектри (УХ)
АЛТ, АСТни аниқлаш

22.

Оилавий поликлиника даражасида диагностика
УЧИНЧИ ҚАДАМ
Лаборатор ва инструментал текширувлар:
Оч қоринга қон зардобидаги глюкозани (диабет = оч
қоринга қондаги глюкоза ≥ 5,5 ммоль/л) ёки овқатлангандан
кейин қондаги глюкозани (≥ 7,8 - 11,1 ммоль/л) аниқлаш
Артериал гипертония ва/ёки қандли диабет аниқланган
беморларда ретинопатия, кўриш нерви учларининг шиши,
шоҳ пардага қон қуйилишини аниқлаш учун кўз тубини
текшируви ўтказилади
Юрак
қон-томир
касалликлари
ва
уларнинг
асоратларининг хавфини баҳолаш

23.

Оилавий поликлиникада даволаш
ТЎРТИНЧИ ҚАДАМ
Номедикаментоз даволаш
Чекишни
тўхтатиш
Ҳаёт тарзини
ўзгартириш:
Тана
вазнини
меъёрлаш
тириш
Соғлом
овқатла
ниш
Ош
тузи
истеъмолини
5 г/сут.гача
камайтириш

24.

Оилавий поликлиникада даволаш
ТЎРТИНЧИ ҚАДАМ
Номедикаментоз даволаш
Ёғ ва
холестерин
миқдори кўп
бўлган
маҳсулотлар
истеъмолини
камайтириш
Ҳаёт тарзини
ўзгартириш:
Ҳайвон ёғи ва холестерин миқдори
кўп бўлган маҳсулотлар: қаймоқ,
сметана, ёғли творог, сариёғ, чўчқа
гўшти, ёғли мол гўшти, жигар, тухум,
колбаса истеъмолини чеклаш
Гўштнинг ёғсиз
навлари,
масалан, балиқ,
товуқ гўштини
кўпроқ
истеъмол
қилиш
Гуруч, нон,
ёрмалар
деярли
ёғ
сақламайди

25.

Оилавий поликлиникада даволаш
ТЎРТИНЧИ ҚАДАМ
Номедикаментоз даволаш
Ҳаёт тарзини
ўзгартириш:
Жисмоний
фаолликни
ошириш
–
мунтазам аэробик жисмоний машқлар 3040 дақиқадан ҳафтасига камида 4 марта.
Имкон қадар зўриқишлардан (оғирлик
кўтариш) йироқ бўлиш лозим, сабаби улар
АБни ошишига олиб келиши мумкин
Алкогол
ичимликлар
истеъмолини камайтириш
(этанолга ҳисобланганда:
<30 г/сут эркакларда ва
<20 г/сут аёлларда)

26.

Оилавий поликлиникада даволаш
ТЎРТИНЧИ ҚАДАМ
Номедикаментоз даволаш
ЮҚТК хавфли
омилларининг
назорати:
Гиперлипи
демия
Қандли
диабет
Семириш
ГЎТ
(гормон
ўриндош
терапия)
назорати

27.

Оилавий поликлиникада даволаш
ТЎРТИНЧИ ҚАДАМ
Медикаментоз даволаш
Қандли диабет ва юрак қон-томир касалликлари (миокард
инфаркти,
стенокардия,
юрак
етишмовчилиги);
Цереброваскуляр касалликлар (ишемик ва геморрагик
инсулт, транзистор ишемик ҳужум);
Буйрак касалликлари (диабетик нефропатия, буйрак
етишмовчилиги);
Периферик
қон-томир
касалликлари
(аортанинг
кенгаювчи
аневризмаси,
периферик
артериянинг
зарарланиши);
Гипертоник ретинопатия аниқланган барча беморларда

28.

Оилавий поликлиникада даволаш
ТЎРТИНЧИ ҚАДАМ
Медикаментоз даволаш
Чап қоринча гипертрофияси, албуминурия, ретинопатия билан оғриган
беморларда
АБ ≥ 160/100 мм.сим.уст. дан юқори барқарор босимга эга бўлган
беморларда
Умумий холестерини юқори бўлган беморларга ҳаёт тарзини
ўзгартириш бўйича маслаҳатлар ва статинлар
тавсия
этилади
агар аҳволи стабил бўлса, буюрилган даво давом эттирилади ва
нишон аъзолари зарарланган беморларда, юрак қон-томир асоратлари
юқори ва ўта юқори бўлса хавф 30%дан ошган ҳолатлардагидек
чоралар кўрилади

29.

Оилавий поликлиникада даволаш
ТЎРТИНЧИ ҚАДАМ
Медикаментоз даволаш
Антигипертензив препаратлар
Ангиотензинни айлантирувчи фермент
ингибиторлари
Ангиотензин II (АРА II) рецепторлари
блокаторлари
Калций антогонистлари
Диуретиклар (асосан тиазидли)
Бета-адреноблокаторлар (БАБ)

30.

Артериал қон босим кўрсаткичларига қараб АГ ни
даволаш
Юқори нормал АГ
АГ 1 даража
АГ 2 даража
АГ 3 даража
Турмуш тарзини ўзгартириш бўйича тавсиялар
Юрак қон-томир
касалликлари
(ЮҚТК) ва хавф
гурухларига
медикаментоз даво
(айниқса, ЮИК
бўлган
беморларда)
ЮҚТК ва юқори ва
ўта юқори хавф
гурухларида,
буйрак
касалликлари ва
нишон аъзолари
шикастланганда
дархол
медикаментоз
даво бошлаш
3- 6 ой давомида қон босим
назоратига эришилмаса,
медикаментоз давони бошлаш
Барча беморларга дархол медикаментоз
даво бошлашМақсад:
Мақсад:
Қон босим назоратига 3 ой давомида
эришиш

31.

Артериал қон босимнинг мақсадли кўрсаткичлари
Бирламчи мақсад АҚБ ˂ 140/90 мм сим.уст.
Ёш
гурухлари
Мақсадли САБ,
мм сим. уст.
АГ, + ҚД, + Инсульт/ТИХ,
+ЮИК
18-65 ёш
≥65 ёш
мақсад: 130 гача
агар бемор яхши кўтарса
120 гача
мақсад: ˂140 дан 130 гача
агар бемор яхши кўтарса
+БСК
мақсад: ˂140 дан
130 гача
агар бемор яхши
кўтарса
Мақсадли
ДАБ,
мм сим.
уст.
˂80 дан 70
гача

32.

Оилавий поликлиникада даволаш
ТЎРТИНЧИ ҚАДАМ
Медикаментоз даволаш
Медикаментоз даволаш
ААФ ингибиторларини қабул қила олмаганда (беморларда
ножўя таъсир сифатида йўтал пайдо бўлса), узоқ
муддатли таъсирга эга бўлган калций антогонистлари ва/ёки
ангиотензин II рецепторларининг антогонистлари тавсия
этилади
ААФ ингибиторларига қарши кўрсатмалар бўлганида ва
уларни қабул қила олинмаганида ёки фертил ёшдаги
аёлларга бета-блокаторлар тавсия этилади

33.

Оилавий поликлиникада даволаш
ТЎРТИНЧИ ҚАДАМ
Медикаментоз даволаш
Аспирин
50 ёшдан юқори, юрак қон-томир хавфи юқори ёки ўта юқори бўлган
беморларга, қарши кўрсатмалар бўлмаганида, шунингдек, ўрта юрак
қон-томир хавфи бўлган беморларга аспиринни кичик дозаси 75мг/сут
тавсия этилади
Статинлар
Умумий холестерини юқори бўлган беморларга – ҳаёт тарзини
ўзгартириш бўйича маслаҳатлар ва умумий холестерин даражасини 6,0
ммол/л.дан камайтиришга эришиш учун статинлар тавсия этилади

34.

Оилавий поликлиникада даволаш
БЕШИНЧИ ҚАДАМ
КТМП кардиологига йўллаш мезонлари
•САБ ≥ 200 ва/ёки ДАБ ≥ 120 мм.сим.уст.
•40 ёшдан кичик бўлган шахсларда САБ ≥
140 ва/ёки ДАБ ≥ 90 мм.сим.уст. (иккиламчи
гипертония ҳам шу жумладан)

35.

Оилавий поликлиникада даволаш
БЕШИНЧИ ҚАДАМ
КТМП кардиологига йўллаш мезонлари
•Қуйидаги
ҳамроҳ
(ассоциацияланган)
касалликлар
аниқланганда: юрак қон-томир касалликлари (миокард
инфаркти,
стенокардия,
юрак
етишмовчилиги),
цереброваскуляр касалликлар (ишемик ва геморрагик
инсулт, транзистор ишемик ҳужум), буйрак касалликлари
(диабетик
нефропатия,
буйрак
етишмовчилиги),
периферик қон томирлар касалликлари (аортанинг
аневризми, периферик артерия зарарланиши), гипертоник
ретинопатия

36.

Оилавий поликлиникада даволаш
БЕШИНЧИ ҚАДАМ
КТМП кардиологига йўллаш мезонлари
Кўкракда биринчи марта оғриқни юзага келиши
ёки
стенокардия,
ностабил
стенокардия
оғирлигининг ўзгариши ва гипертония касаллиги
фонида транзитор ишемик ҳужум, авж олиб
борувчи оксоклик,
юрак учи турткисининг
бўртиши, юрак етишмовчилиги, диабетик ва
гипертоник ретинопатия
Юракда шовқин ҳосил бўлганда

37.

Оилавий поликлиникада даволаш
БЕШИНЧИ ҚАДАМ
КТМП кардиологига йўллаш мезонлари
2 ёки 3 хил препаратни қўллаш билан ўтказилган
даволашга қарамасдан, барқарор гипертониянинг
АБ ≥ 140 / 90 (САБ 130/80 мм.сим.уст. юқори
бўлганда) сақланиши
Умумий холестерин > 5,0 ммол/л (>190 мг/дл)
Юрак қон-томир касалликларининг юқори хавфи
Асоратсиз гипертоник криз эпизодлари ва
ҳолатларида

38.

ОИЛАВИЙ ПОЛИКЛИНИКАДА АРТЕРИАЛ ГИПЕРТОНИЯЛИ БЕМОРЛАРНИНГ ОЛИБ БОРИШ
АЛГОРИТМИ
Нозология
Текшириш
усуллари
Оғирлик
даражаси
Тавсия
Артериал
Лаборатор ва
Диспансе
Тор
босим
инструментал
р
мутахассис
Номедикамент
кўрсаткичлар кўрсаткичлар Медикаментоз
назорати
кўриги
оз
и
муддати
<140/90 мм
ЭКГ ва
Соғлом турмуш
с.у.
лаборатор
йўқ
5 йилда
йўқ
тарзига риоя
кўрсаткичлар
қилиш
ўзгаришсиз
Биринчи қадам:
Соғлом
Артериал 1.Сўровнома
(паст хавф
гипертония 2.Артериал
гуруҳи)
босимни ўлчаш
3. Тана вазни ва
Гипертония 140/90 дан
ЭКГ ва
ЭНАЛАПРИЛ 5- Соғлом турмуш 1 йилда
бел айланасини
касаллиги
юқори
лаборатор
10 мг
тарзи
йўқ
АГга скрининг ўлчаш
I - босқичи
АГ
кўрсаткичлар монотерапия Хавф омиллар
40 ёшдан
4. Юрак
(ўртача хавф даражалари ўзгаришсиз
профилактикас
юқори аҳоли пальпацияси ва
гуруҳи)
таснифи
и
орасида 1 аускультацияси
бўйича
йилда 1
5.ЭКГ
Гипертония
140/90
дан
ЭКГ да ЧҚ
Кўрсатмага
Соғлом турмуш
маротаба
ЭНАЛАПРИЛ 5касаллигини
юқори
гипертрофияс
қараб
тарзи
ўтказилади Иккинчи қадам:
10 мг, АБ
нII АГ
и
кардиолог,
Юрак-қон
1. Умумий қон ва
даражасига
босқичи
даражалари
лаборатор
офтальмоло
томир
пешоб тахлили
6 ойда
қараб алгоритм
(юқори хавф
таснифи
кўрсаткичлар
г, невролог,
касалликлар ва
2. Умумий
бўйича
гуруҳи)
бўйича
ўзгариш
эндокринол
асоратлар
холестерин
даволаш
эҳтимоли
ог
профилактикас
3. Нахорга глюкоза
Статинтерапия
и
4. Коагулограмма
ЭКГ да ЧҚ
Кардиолог,
5. Қон зардобида Гипертония 140/90 дан
касаллиги III
юқори
гипертрофияс ЭНАЛАПРИЛ Соғлом турмуш
офтальмоло
креатинин
- босқичи
АГ
и ишемия ва 10-20 мг. АБ
г, невролог,
тарзи
(жуда юқори даражалари
аритмик
эндокринол
даражасига
Юрак-қон
3 ойда ва ог Асоратла
хавф гуруҳи)
таснифи
ўзгаришлар қараб алгоритм
томир
кўрсатма
бўйича
Лаборатор
нган
бўйича
касалликлар ва
бўйича
ўзгаришлар
гипертоник
даволаш
асоратлар
кризларда
Статинтерапия профилактикас
госпитализаАСК
и
ция

39.

Эътиборингиз учун рахмат