Ерекше қорғалатын табиғи объектілерінің құқықтық режимі

1.

14-тақырып. Ерекше қорғалатын
табиғи объектілерінің құқықтық
режимі

2.

Дәріс мақсаты: Ерекше қорғалатын табиғи
аумақтар туралы ақпараттарды жинақтау,
ерекшеліктеріне тоқталу, пікірлесу арқылы
ойларын жүйелеу.
Қорытынды жасай білуге үйрету.

3.

Дәріс жоспары:
Ерекше
қорғалатын
табиғи
объектілерінің түсінігі, қағидалары
2.
Ерекше
қорғалатын
табиғи
аумақтардың
объектілері
және
субъектілері
3.
Ерекше
қорғалатын
табиғи
объектілерінің түрлері
1.

4.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақ
—
ерекше
қорғау
режимi
белгiленген мемлекеттiк табиғиқорық қорының табиғи кешендерi
мен объектiлерi бар жер, су
объектiлерi және олардың үстiндегi
әуе кеңiстiгiнiң учаскелерi.

5.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар
саласындағы негiзгi принциптер:
1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы
мемлекеттiк реттеу, бақылау мен қадағалау;
2) мемлекеттiк табиғи-қорық қоры мен табиғи экологиялық
жүйелердi сақтау;
3)
ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды ғылымды,
мәдениеттi, оқу-ағартуды, бiлiм берудi, туризмдi дамыту
мақсаттарында пайдалану;
4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланудың
ақылы болуы;
5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы Қазақстан
Республикасының заңнамасын бұзғаны үшiн жауаптылық;
6) жеке және заңды тұлғалардың ерекше қорғалатын табиғи
аумақтар саласындағы мiндеттердi шешуге қатысуы;
7) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы
ақпараттың қолжетiмдiлiгi;
8) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы
халықаралық ынтымақтастық;

6.

• Табиғи
кешендер, оның
2. Ерекше
iшiнде ерекше
қорғалатын
қорғалатын
табиғи
табиғи
аумақтардың
аумақтар
жерлерi, сондайсаласындағы
ақ осы
қатынастарды қатынастардың
объектiлерi
ң объектiлерi болып табылады.

7.

Ерекше
қорғалатын
табиғи
аумақтар
саласындағы
қатынастардың
субъектiлерi
• Жеке және заңды
тұлғалар, сондай-ақ
мемлекеттiк
органдар Қазақстан
Республикасының
заңдарында
белгiленген
өздерiнiң құзыретiне
сәйкес ерекше
қорғалатын табиғи
аумақтар
саласындағы
қатынастардың
субъектiлерi болып
табылады.

8.

3. Республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи
аумақтар құрылу мақсаттарына және қорғалу режимінің
түрлеріне байланысты мынандай түрлерге бөлінеді:
• 1) мемлекеттік табиғи қорықтар;
• 2) мемлекеттік ұлттық табиғи парктер;
• 3) мемлекеттік табиғи резерваттар;
• 4) мемлекеттік зоологиялық парктер;
• 5) мемлекеттік ботаникалық бақтар;
• 6) мемлекеттік дендрологиялық парктер;
• 7) мемлекеттік табиғи ескерткіштер
• 8) мемлекеттік табиғи қаумалдар;
• 9) мемлекеттік қорық аймақтары.

9.

Республикалық маңызы бар ЕҚТА
түрі, саны және ауданы берілген.
ЕҚТА түрі
Нысандар саны
Ауданы, мың га
Табиғи қорықтар
10
1 223,0
Ұлттық
табиғи 12
саябақтар
Орман резерваттары 2
1 653,2
Табиғи қорықшалар
50
5 998,4
Қорық зоналары
5
11 350,5
940,2
Табиғат ескерткіштері 26
6,6
Ботаникалық бақтар
5
0,4
Барлығы
107
21 172,3

10.

Жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи
аумақтар құрылу мақсаттарына және қорғалу
режимінің түрлеріне байланысты мынандай
түрлерге бөлінеді:
мемлекеттік
парктер;
1)
өңірлік
табиғи
2)
мемлекеттік зоологиялық
парктер;
3)
мемлекеттік ботаникалық
бақтар;
мемлекеттік дендрологиялық
парктер;
4)
5)
мемлекеттік табиғи ескерткіштер;
6)
мемлекеттік табиғи қаумалдар.

11.

Мемлекеттік табиғи қорықтар
Біздің елімізде ерекше корғалатын
табиғи аумақтардың негізгі түрі —
мемлекеттік табиғи қорықтар.
Қорықтар ғылыми мекемелер
қатарына жатады. Қорық
аумағында ешқандай шаруашылық
жұмыстары жүргізілмейді, онда тек
ғылыми-зерттеу жұмыстары ғана
жүргізіледі. Сондықтан қорық
аумағында жоғары білімі бар
арнайы мамандар ғылыми зерттеу
жұмыстарымен айналысады.

12.

13.

Мемлекеттік ұлттық табиғи парктер
Ұлттық табиғи саябақтарда
табиғат қорғау жұмыстарымен
бірге
табиғат
қорғауды
насихаттау, экологиялық білім
мен тәрбие беру, туризмді
үгіттеу
жұмыстары
қоса
жүргізіледі. Елімізде 10 ұлттық
табиғи
саябақ
ұйымдастырылған.
Ұлттық
табиғи
саябақтар
көбіне
табиғаттың көрікті жерлерінде
ұйымдастырылып,
шаруашылық
жұмыстарды
табиғат қорғау жұмыстарымен
үйлесімді жүргізуге ерекше
мән беріледі. Елімізде соңғы
жылдары
Шарын (2004 ж.), Сайрам-Өгем (2006 ж.)
және Көлсай көлдері (2007 ж.) ұлттық
табиғи саябақтары ұйымдастырылды.

14.

15.

Мемлекеттік зоологиялық
парктер
Мемлекеттік зоологиялық
парктер
–
мәдени
–
ағартушылық, ғылыми, оқу
және
табиғат
қорғау
қызметіне, тектік қорды
сақтауға және әдеттегі,
сирек
кездесетін
және
жойылып кету қаупі бар
жануарлар
түрлерін
жасанды орта жағдайында
өсіруге арналған табиғат
қорғау және ғылыми ұйым
мәртебесі
бар
ерекше
қорғалатын табиғи аумақ.

16.

Мемлекеттік ботаникалық бақтар
Мемлекеттік ботаникалық
бақ-өсімдіктер дүниесін
қорғауға, молықтыруға
және пайдалануға арналған,
табиғат қорғау және
ғылыми-зерттеу мекемелері
мәртебесі бар және өңірлер
бойынша сараланған қорғау
режиміндегі ерекше
қорғалатын аумақ.
Мемлекеттік ботаникалық
бақтардың жергілікті және
республикалық маңызы
болуы мүмкін. Мемлекеттік
ботаникалық бақтарға
тұрақты пайдалану үшін
белгіленген тәртіппен жер
учаскілері беріледі.

17.

Мемлекеттік дендрологиялық
парк
Мемлекеттік дендрологиялық
парк–табиғат
қорғау
мекемесінің мәртебесі бар
және
ағаш
пен
бұта
тұқымдарын
қорғауға,
молықтыруға
және
пайдалануға арналған өңірлер
бойынша сараланған қорғау
режиміндегі
ерекше
қорғалатын табиғи аумақ.
Мемлекеттік дендрологиялық
парктер
мемлекеттік
ботаникалық бақтар сияқты
тәртіппен және нақ сондай
шарттар мен ғылыми, мәдени,
ағарту
және
оқу
мақсаттарында
пайдаланылады.

18.

Мемлекеттік табиғи ескерткіштер
Мемлекеттiк
табиғат
ескерткiшi
—
экологиялық,
ғылыми,
мәдени және эстетикалық
тұрғыдан
алғанда
жекелеген бiрегей, орны
толмайтын, құнды табиғи
кешендердi,
сондай-ақ
мемлекеттiк
табиғиқорық
қорының
объектiлерiне
жатқызылған шығу тегi
табиғи және жасанды
объектiлердi
қамтитын
ерекше
қорғалатын
табиғи аумақ.

19.

Мемлекеттік табиғи қаумалдар

20.

Мемлекеттік қорық аймақтары
Қорықша – жануарлардың,
өсімдіктердің жеке түрлері,
су, орман, жер нысандары
қорғалатын және табиғи
ресурстары шектеулі түрде
пайдаланылатын аумақ. Ол
мемлекеттің табиғи қорық
қорының бір немесе
бірнеше нысандарын
сақтауға және толықтыруға
арналады. Қорықша
жерінде шаруашылық
жұмыстары шектеулі түрде
жүргізіледі. Қорықшаның
қорықтан айырмашылығы
онда бүкіл табиғат кешені
емес, оның тек белгілі бір
бөлігі ғана қорғалады

21.

Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы Қазақстан
Республикасының 2006 жылғы 7 шілдедегі N 175 Заңы.
2.
Қазақстан Республикасының экология кодексі
Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 2 қаңтардағы №
400-VI ҚРЗ Кодексі.
3.
Ж.Б.Мукалдиева,
М.А.Максутова.
Қазақстан
Республикасының экология құқығы: оқу құралы.
−Алматы: «Қыздар университеті» баспасы. 2013.
4. Айгаринова, Г.Т., Джангабулова, А.К. Қазақстан
Республикасының экологиялық құқығы : Оқу құралы. /
әл-Фaрaби aтындaғы Қaзaқ ұлттық университеті. Aлмaты: Қaзaқ университеті, 2018.
5.
Қожахметова, А.А.,Тлебаева, Г.М. Қазақстан
Республикасының экологиялық құқығы : Оқу құралы. . Алматы: Отан, 2016.

22.

Тәжірибе сұрақтары:
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар
саласындағы мемлекеттік басқару.
2. Жеке тұлғалардың ерекше қорғалатын
табиғи аумақтар саласындағы құқықтары
мен мiндеттерi
3.
Ерекше
қорғалатын
табиғи
аумақтардың санаттары мен түрлерi
4. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды
күзету және қорғау
5.
Мемлекеттік табиғи-қорық қоры
объектілерінің түрлері
1.