Алим Тепееев «Пиринчни сютлей акълыгъы»

1.

АлимТепееев «Пиринчни
сютлей акълыгъы»

2.

1.Окъуучуланы Тёппеланы А. чыгъармачылыгъыны,
жашау жолуну юсюнден билимлерин
тохташдырыу эм теренлеу.
2.«Пиринчни сютлей акълыгъы»деген чыгъарманы
юсю бла сабийлени кёчгюнчюлюкню заманында
болуннган ишле бла шагъырейлендириу.
3.Баш жигитни юлгюсю бла сабийлени
адамлыкъ,таза ниет,кертичилик деген
шартланы сакълаугъа юйретиу.

3.

Теппеланы Алим
туугъан жыл
1937
Туугъан элини аты
Кенделен
Поэтни «Жаным сенсе»
деген китабы чыкъгъан
жыл.
1959
Алимге Къабарты-Малкъарны
къырал саугъасы
къачан, эм не
китабы ючюн берилгенди?
1996 жылда, «Сыйрат кёпюр» романы ючюн
Теппеланы Алимни
малкъар театрны
сахнасында салыннган
пьесалары?
«Намыс», «Сени жарыгъынг», «Коммунист»,
«Жолгъа тюшген таш», «Азап жолу», «Артутай»
Белгили жазыучубуз
дуниядан кетген жыл?
2010

4.

5.

1.Чыгъарманы къурамын схемагъа кёре тинт.
Жигитлери
Баш жигити (-лери)
Башха жигитлери
Сафар,Самат,Татаркъан, Гелля,няння,къарт къатын,
корейли киши
жашчыкъ,Сафарны атасы.

6.

Хапарлау
Къылыкъла (къылыкълары Болуннганны (не
ачыкъланнган жигитлени болгъанын,не заманда
атларын жаз)
болгъанын жаз)
Сафар,Татаркъан,
корейли киши,
Кёчгюнчюлюк
заманы
1944-1957жж,жаз
башы.
Ушакъла (ушакъ
бардыргъан
жигитлени жаз)
Сафар бла Татаркъан
Сафар бла къарт
къатын

7.

Суратлау
Шекеллери (жигитни
сыфатындан)
Табийгъаты (табийгъатны Турмушлары
суратланыуу)

8.

«…тёртжыллыкъ Самат,уянып,аны кёзюне къарап
тохтады. Сафарны бек къоркъгъаны ол эди…»
«…Сафар кесине жетген юлюшюнден…асырап
къоюучу эди… Самат амалсыз болса…анга
ашатыучу эди».
Халал жюрекли,кесинден гитчеге бла
къарыусузгъа жан аурута билген.

9.

Адабият терминле
Анафора
(грек тилден - «къатланып келиу») - тауушланы неда сёз тутушлaны,неда
гылыу къурамланы бир бири ызындан келген сезледе (фразалада) неда назму
тизгинледе ушашлыкълары.
(«Иги сёз-жомакъды,жырды,иги сёзсюз дуния тарды.»)
Антитеза
(француз тилден - «чюйре келиу») - магъаналары арталлыда чюйре келген
сёзлени неда сёз тутушланы бирин бири бла салышдырыу ( «Жиляй- жиляй
жашагъандан, жырлай-жырлай ёлген игиди.»)
Метафора
(грек тилден - «кёчюрюу», «ётдюрюу») - сезлени неда сёз тутушланы
ушашдырыу неда тенглешдириу
амал бла башха, ёзге магъанада хайырланыу (тау этеги, къая къулагъы,къыш
жууургъаны)

10.

Гипербола
(грек сёздю)-бир суратланнган затны,халны,болумну къошуп,
кёбейтип,семиртип бериу. .
(«Къызыл Фукну барды желмаууз аты,анга минсе барады желден
къаты.Ачыуланса-кёзю отча чагъады,силкинсе уа,жели къая
жонады».
Эпифора
(грек тилден - «къайтарыу , «дагъыда бир къатлау») - назму
тизгинлени- ахырларында сёзню, сёз тутушну неда гыллыу
кьурамны къатлап, къайтарып айтыу(анафораны чюйресиди )
(«Кюнюгюз тийип турсун,ол сизни сюйюп турсун».
Инверсия
(латин тилден- «алмашындырыу»)
айтылыннган затны шатык да,ангылашыныулу да этер
ючюн,сёзлени орунларын алышыу. .
( «Адамды бизни атыбыз!» Бизни атыбыз адамды-дер орунуна

11.

Алай жан-жанын ашай эди ачлыкъ,
Кёзлерин алай къарангы этдире эди, жер тёгерек айланып, алаша
жербаш юйчюклери юсюне оюлуп
Келгенча болады.
Ала да жер юсюнде, къумлу
къызыу орамда угъай, кёкде
ойнагъанча, чарс бла къатыша,
тумалана, алай келедиле аны кёз
аллына.
Инверсия
Тенглешдириу

12.

Жашчыкъ,бу жашауда алты
жыл угъай, алты жюз жыл
жашагъанча, ол алты жюз
жылдан бери да бир зат ашамай
тургъан кибик, пиринчге алай
къарады.
Анафора

13.

Татаркъан,нартюх толу уучун къапчыкъны
башына жетдирип, анда нартюхню бетин
кёргенлей,эсине бир зат тюшгенча… тохтады.
Нартюхден кёзюн айыралмай, Сафарны да
кёреме деп къоркъгъанча,мычыды.
Жашчыкъ бир уллу арбазны къабакъ
эшиклерини къатында тохтады… Юйню
адамлары,баям,тющ азыкъ ашай эдиле.
«Кёрюнмей кетейим,кетейим»,-дей эди. Да тюз
алайда байланып къалгъан кибик,атлаялмай эди.

14.

Сафар,эсин жыйып,кёзлерин ачханда,пиринч да,юй
да,къызыу орам да жерлеринде тура эдиле… Энди ол
пиринчден юч уууч алыргъа деди.
Анасына,къарындашчыгъына,кесине.
Бир къарт къатын олтура эди жапма
тюбюнде.Арыкъ,къарыусуз.Сафар аны къатына
жууукъ келип,тюз аллына барыргъа уа
базынмай,сюелди.Къарт къатын да айталмай эди
жукъ,жашчыкъны да жокъ эди сёлешир къарыуу.
Эшик аллына жетип,ол челек пиринчни Сафарны
къолуна тутдурду… Сафар, аллай насыпха
ийнаналмай,къарыусуз бола,челекни жерине салды.
Ол киши ойнагъан не хыликкя этген сунду.

15.

1. Боллукъ жети жылында баш болур,болмазлыкъ а
къыркъ жылында да жаш болур.
2.Сен болгъанча,санга да болурла.
3.Ала билсенг,сала да бил.
4.Суу бла ойнасанг-батарса,от бла ойнасангжанарса.
5.Бир адамны хатасы минг адамгъа жетер.
6.Жигитни жолдашы-таукеллик.
7.Сёз кёп болса,иш аз болур.

16.

Таматаладан соруп,кёчгюнчюлюкню юсюнден
хапарчыкъ къурап жазаргъа.