Асҡын районы Ҡышлау йылғаһы бассейны фольклоры

1.

Асҡын районы Ҡышлау йылғаһы
бассейны фольклоры.

2.

Фольклор терминына төшөнсә бирелә һәм
төрлө ғалимдар тарафынан фольклорҙың
жанр составы ҡарап кителде.Салауат
Ғалиндың”Тел асҡысы-халыҡта”,Кирәй
Мәргәндең хеҙмәттәре. Фәндә фольклор
терминының ныҡлап урын алыуы утыҙынсы
йылдарға, атап әйткәндә, СССР
яҙыусыларының беренсе съездынан һуңғы
осорға ҡайтып ҡалғаны асыҡлана һәм
фольклорҙы күпләп йыйыу, уны өйрәнеү,
баҫтырып сығарыу, мәктәптәрҙә, юғары уҡыу
йорттарында уҡытыу ҙа тап ошо йылдарҙа
башланып китеүе билдәләнде. Һәр бер
халыҡтың ауыҙ-тел ижады уның тарихы
менән тығыҙ бәйләнгәне иҫбатлана.

3.

Икенсе бүлек
Асҡын районы Ҡышлау
йылғаһы фольклоры
Асҡын районы Ҡышлауйылға
ауылының легендалары, таҡмаҡтары,
йолалар ижады жанрҙарға бүленеп сыҡты
һәм анализланды. Шуларҙың араһында иң
киң таралған жанрҙарҙың береһе
легендалар,таҡмаҡтар икәне билдәләнде,
миҫалдар килтерелде. Легендаларҙың
купселеге топонимик төркөмгә ҡарағаны
асыҡланды.
Мәҫәлән:«Ҡышлауйылға”,”Яңы
Ҡаҙансы”,”Изге шишмә” легендалары.

4.

18-се быуат аҙағында Мәккәнән хаж ҡылып Көнгәккә
ҡайтып килеүсе бер хажи юлда ҡапыл сирләп китә һәм вафат
була. Бер нисә көндән уны Ҡышлауйылғанан өс саҡрым
алыҫлыҡта табалар һәм шул урында уҡ ерләйҙәр.Икенсе
көндө килһәләр, хажи ҡәберендән алыҫ тугел быға ҡәҙер әҫәре
лә булмаған шишмәне күреп кешеләр таң ҡала.Уны халыҡ
“Изге шишмә” тип йөрөтә башлай.
Йәнә бер риүәйәт бар. Унда әйтелеүенсә Пермь өлкәһенең
Чернушка районы ерендәге Николай сиркәүенән алтын икона
юғала. Күпмелер ваҡыттан уны шишмә эргәһендә табалар һәм
шишмәне шул хәлдән һуң изге тип һанай башлайҙар.
Ошо ваҡиғанан һуң проваславие динен тотоусылар
шишмәгә табынырға йөрөй башлай, был бөгөнгөсә дауам итә.

5.

Изге шишмә

6. Өсөнсө бүлек башҡорт ауыҙ-тел ижадын мәктәптә өйрәнеүгә бағышлана. Әҙәбиәт дәрестәрендә урындағы фольклорҙы файҙаланыу, башҡорт

әҙәбиәте дәресен ерле
фольклор материалдарына бәйле
үткәреү мәсьәләләре ҡаралды,
башҡорт әҙәбиәте дәрестәрен уңышлы
үткәреү ысулдары күрһәтелде.
Мәҫәлән:«Ҡаҙ өмәһе»йолаһы,«Кәкүк
сәйе»байрамы.

7. Ҡаҙ өмәһе

8.

Йомғаҡта төп һығымталар яһала.
- башҡорт халҡының ауыҙ-тел ижадын системалы йыйыу
һәм өйрәнеү эше Октябрь революцияһынан һуң ғына
башлана.
- Асҡын районы Ҡышлау йылға ауылының ауыҙ-тел
ижадында оҙон йыр жанры һирәк күренеш. Халыҡта
күпселек ҡыҫҡа йыр-таҡмаҡтар һаҡланған;
- легендаларҙың күпселеген топонимик төркөмгө ҡарай;
- йолаларҙы (туй йолаһын) ентекләп өйрәнеү талап ителә;
- Асҡын районы Ҡышлау йылға ауылында йолалар һаман да
киң таралған күренеш;
- башҡорт теле һәм әҙәбиәте дәрестәрен ерле ауыҙ-тел
ижадына таянып алып барыу мөһим бурыстарҙың береһе
булып тора;
- дәрестә ерле ауыҙ-тел ижадын ҡулланыу уҡыусыларҙың
ижади һәләтен үҫтерергә, йолаларға, башҡорт теленә, тыуған
илгә һөйөү тәрбиәләргә ярҙам итә.

9.

Бөтә Рәсәй методик эшкәртмәләр материялдәре «Хәҙерге заман
дәресе-2017»
ҡулланмаһында
«Мәктәптә
ерле
ауыҙ-тел
үрнәктәрен өйрәнеү» исемле мәкәләм баҫылып сыҡты.
ижады

10.

Ҡушымтала
ауылында
айырым
Асҡын
районы Ҡышлауйылға
тупланған
жанрҙары
халыҡ
ижадының
индерелә:
легендалар,
таҡмаҡтар һәм йолалар. Ауылымдың халыҡ
ижады өлгөләре Кирәйева Раҡыя Нурмөхәмәт
ҡыҙы (90 йәштә) ,Кирәйев Рәфҡәт Әхмәдинур
улы (82 йәштә), Шәйхуллина Венера Барый
ҡыҙы(66йәштә),Зәүиә Шарифйәнова(79йәштә),
Зинфира Миңнуллинадан
(37йәштә),яҙып алынды.

11. Кирәйева Раҡыя Нурмөхәмәт ҡыҙы

12. Кирәйев Әсғәт Нурмөхәмәт улы

13. Зәүиә Шәрифйәнова

14. Зинфира Миңнуллина

15. Шәйхуллина Венера Барый ҡыҙы

16. Кирәйев Рәфҡәт Әхмәдинур улы,Гатина Рафина Муллахмәт ҡыҙы,Шәйхуллина Эльмира Фәүҙәт ҡыҙы

17.

Иғтибарығыҙ өсөн
ҙур рәхмәт!