Telekommunikatsiya tarmoqlarida qo‘llaniluvchi kommutatsiya

1.

1Amaliy ish
Mavzu: Kommutatsiya qurilmalari va ularning turlarini o‘rganish
Ishdan maqsad:Telekommunikatsiya tarmoqlarida qo‘llaniluvchi kommutatsiya
qurilmalari va ularning turlarini o‘rganish
Nazariy qism
Kommutatorlar va konsentratorlar. Kommutator yoki svitch (switch) lokal tarmoqga
ulanuvchi qurilmalar soni ikkitadan ortiq bo‘lganda ularni o‘zaro bog‘lanishlari uchun
qo‘llaniladi. Demak lokal kompyuter tarmog‘ini tashkil etishdagi kommutator asosiy
kommunikatsiya qurilmasidir. Shuningdek unutmaslik kerakki, kommutator o‘rnida
tarmoq konsentratorini ham qo‘llash mumkin. Konsentrator va kommutator asosida lokal
tarmoqlarni tashkil etishning farqli xususiyatlarini quyida ko‘ribchiqiladi.
Konsentratorning kommutatorga nisbatan afzalligi faqat uning portlarini signalni
kuchaytirish imkoniyatiga egaligi va narxining arzonligidadir. Ammo lokal tarmoq
tarkibidagi ulanuvchi qurilmalar soni 8 tadan ortgandan so‘ng konsentrator tarmoqning
ishlash tezligini pasayishiga sabab bo‘ladi.
1-rasm. Kommutatorlar
Kommutatorlar turli portlarga ega bo‘lishi mumkin, ya’ni 100 Mbit/s tezlikda
ulanishni ta’minlovchi Fast Ethernet portlariga yoki 1 Gbit/s tezlikda ulanishni
ta’minlovchi Gigabit Ethernet portlariga. Uy sharoitida qo‘llaniluvchi kommutatorlardagi
portlar soni odatda 8 tadan oshmaydi.
Kommutatorlarni ikki guruxga ajratish mumkin: boshqariluvchi va
boshqarilmaydigan. Boshqariluvchi kommutatorlarni maxsus dasturiy vosita yordami
kompyuter qurilmasi yordamida sozlash mumkin. Ya’ni bunday kommutatorlarni yoki
konsol kabeli yordamida kompyuterga ulab, so‘ngra kompyuterga o‘rnatilgan dastur
yordamida kommutatorning sozlash oynasiga kirib uni sozlashni amalga oshirish
mumkin.Ammo bunday kommutatorlar lokal tarmoqlarni tashkil etishda deyarli
qo‘llanilmaydi, ularning narxi qimmatligi va lokal tarmoq qurishda qo‘llash maqsadga
muvofiq emasligi sababli. Lokal tarmoqlarni qurishda boshqarilmaydigan kommutatorlar
qo‘llash eng samarali yechimdir.

2.

Kommutator - ma'lumotlar uzatish tarmog'ining kanal va (yoki) paketlar va (yoki)
xabarlarni almashtirish funktsiyalarini amalga oshiradigan elementi. Kommutator ba'zan
"switch" deb ataladi (ingliz tilidan jargon. Switch - switch). U bir segmentdagi bir nechta
kompyuter tarmog'i tugunlarining ulanishini amalga oshiradi. Trafikni bitta ulangan
qurilmadan boshqalarga tarqatadigan markazdan farqli o'laroq, kommutator faqat
ma'lumotlarni to'g'ridan-to'g'ri qabul qiluvchiga yo'naltiradi. Bu tarmoqning qolgan qismi
uchun mo'ljallanmagan ma'lumotlarni qayta ishlashga bo'lgan ehtiyojni (va qobiliyatini)
olib tashlash orqali tarmoq unumdorligi va xavfsizligini yaxshilaydi.
Umuman olganda, kommutatorlar quyidagilarga bo'linadi :
-- kanal kommutatorlari;
-- paketli kommutatorlar;
-- xabarlarni almashtirish.
Umuman olganda, ba'zi 24 portli kommutatorlarning ko'rinishi rasmda
ko'rsatilgan:
2-rasm
24-port kommutatorga 24 xil kompyuter yoki abonent, tarmoq tugunlari ulanishi
mumkinligini bildiradi.
O'chirish moslamasi so'rov bo'yicha ikki yoki undan ortiq DTE ni bog'laydigan
jarayonni amalga oshiradi va ulanish chiqarilgunga qadar ma'lumotlar havolasining
egaligini ta'minlaydi.
Xabar kommutatori ma'lumotlarni uzatish jarayonini amalga oshiradi, shu
jumladan xabarni qabul qilish, saqlash, yo'naltirish va yuqoridagi xabarning butunligini
buzmasdan keyingi uzatish.
Xabar manzilli paketlar sifatida taqdim etilganda, paketli kommutator xabarni
almashtirishga o'xshaydi. Etkazish kanali faqat paketni uzatish paytida band bo'ladi va u
tugagandan so'ng boshqa paketlarni uzatish uchun bo'shatiladi.
Kommutatorlar paketning maqsad manziliga asoslanib, tarmoq trafigini (tarmoq
bo'ylab harakatlanadigan ma'lumotlar oqimi) qayerga yo'naltirish haqida aqlli qarorlar
qabul qiladi. Bunday echimlar natijasida kommutatorlar keraksiz trafikni sezilarli
darajada kamaytirishi mumkin.

3.

Kommutatorlarning eng muhim funksiyalaridan biri tarmoqni segmentlash
qobiliyatidir. Kommutatorlar tarmoqni segmentlarga ajratadi - tarmoqning mantiqiy yoki
jismoniy qismlarini ajratib turadi, bu ularning bir-biri bilan aloqa qilishiga imkon beradi ,
bu to'qnashuvlar sonini kamaytiradi va har bir tugun uchun mavjud o'tkazish qobiliyatini
oshiradi. To‘qnashuv – ikki yoki undan ortiq tarmoq abonentlarining bir vaqtning o‘zida
axborot paketini (xabarni) aloqa kanaliga uzatishga urinishi yoki qisqacha aytganda,
tarmoqdagi paketlarning to‘qnashuvi. Umumiy aloqa kanali orqali uzatishda ba'zi
qurilmalar bir vaqtning o'zida ushbu aloqa kanalidan foydalanishni so'rashi mumkin va
kanallarni vaqt bo'yicha taqsimlashda kanal faqat ushbu qurilmalardan biriga ajratilishi
mumkin, shuning uchun bu holat so'rov to'qnashuvi deb ataladi. Kommutatorlar
muammoni hal qiladi, bunday to'qnashuvlar sonini kamaytiradi va shu bilan tarmoq ish
faoliyatini yaxshilaydi.
Agar segmentatsiyadan keyin tarmoq tuzilishiga qarasangiz , qoida tariqasida u
quyidagicha ko'rinishi mumkin:
3-rasm
Bu kommutator bo'lib, unga bir nechta segmentlar ulanadi va bu segmentlarning
har biri o'ziga xos kanalga ega (bu holda, tarmoqli kengligi 1 Gb / s bo'lgan kanal).
Tarmoq ma'muri yoki dizayneri ushbu yuqori tezlikdagi havolaga qaysi qurilmalarni
ulashni hal qiladi. Bunda chap tomonda ushbu kanalga ma'lumotlar bazasi serveri,
ikkinchi kanalga multimedia serveri, qolgan kanallarga esa ikkita ishchi guruh
ulanganligini ko'ramiz. Ko'rinib turibdiki, ular boshqa qurilma - hub yordamida ulangan
ishchi guruhlardir. Ishchi guruh ichidagi har bir kompyuter ma'lumotni 100 Mbit / s
tezlikda uzatishi mumkin . Umuman olganda, agar biz kommutatordan foydalansak, bu
tarmoq ishlashi yaxshiroqdir.
Topshiriq
1.
Har bir talaba yuqorida keltirilgan ma’lumotlaga qo‘shimcha mustaqil
kommutatsiya qurilmalari xaqida o‘qib keladi
2.
Nazorat savollariga javob beradi

4.

Nazorat savollari
1.Kommutator qanday qurilma
2. Kommutatorning ishlash prinsipiga bog‘liq qanday turlari mavjud?
3. Umam shinali kommutatorning ishlash tamoili qanday?
4. Kommutatorning konsentratordan asosiy farqi nimada?
2-Amaliy ish
Mavzu: Ikkinchi satx (L2) kommutatorlari va ularning ishlash tamoilini o‘rganish
Ishdan maqsad: Ikkinchi satx (L2) kommutatorlari va ularning ishlash tamoilini
o‘rganish va taxlil qilish
2-daraja kommutatori (yoki Data Link satxi kommutatori ) - bu kadrlarni
qaerga yo'naltirishni tanlash uchun qurilmalarning MAC manzillaridan foydalanish
jarayoni. 2-qavatni kommutatsiyalash uchun kommutator va ko'priklar qo'llaniladi. Ular
bitta katta to'qnashuv domenini bir nechta kichikroqlarga ajratadilar.
Oddiy LANda barcha xostlar bitta markaziy qurilmaga ulangan. Ilgari, qurilma
odatda markaz edi. Lekin hublarning ko'pgina kamchiliklari bor edi, masalan, ular orqali
o'tadigan trafikni bilmaslik, bitta katta to'qnashuv domenini yaratish va hokazo. Hublar
bilan bog'liq ba'zi muammolarni bartaraf etish uchun ko'priklar yaratilgan. Ular
markazlardan yaxshiroq edi, chunki ular bir nechta to'qnashuv domenlarini yaratdilar,
lekin ularda cheklangan miqdordagi portlar bor edi. Nihoyat, kommutator yaratildi va
bugungi kunda ham keng qo'llaniladi. Kommutatorlar ko'priklarga qaraganda ko'proq
portlarga ega, ular kiruvchi trafikni tekshirishlari va shunga mos ravishda yo'naltirish
qarorlarini qabul qilishlari mumkin. Shuningdek. kalitdagi har bir port alohida to'qnashuv
domenidir, shuning uchun paketlar to'qnashuvi sodir bo'lmasligi kerak.
2-qatlam kommutatori marshrutizatorlarga qaraganda tezroq ishlaydi, chunki ular
tarmoq sathi sarlavhasi ma'lumotlarini ko'rib chiqishga vaqt sarflamaydi. Buning o'rniga,
ular ramka bilan nima qilishni - oldinga siljitish, suv bosish yoki tushirishni tanlash
uchun ramkaning apparat manzillariga qarashadi. Bu yerda bor boshqa mayor afzalliklari
ning 2 - qavatni kommutatsiyalash :
tez apparatga asoslangan ko'prik (ASIC chiplari yordamida)
sim tezlik
past kechikish
past xarajat
Oddiy LAN tarmog'iga misol: kalit barcha qurilmalarni bir-biriga ulaydigan
markaziy qurilma bo'lib xizmat qiladi:

5.

1-rasm
Hublar va kommutator o'rtasidagi farqlar
Qurilmaning apparat manziliga asoslangan kadrlarni kommutatsiyalash
kontseptsiyasini yaxshiroq tushunish uchun siz kommutatorning hublardan qanday farq
qilishini tushunishingiz kerak.
Birinchidan, barcha xostlar markazga ulanadigan LAN misolini ko'rib chiqing:
2-rasm
Yuqorida aytib o'tilganidek, markazlar faqat bitta to'qnashuv domenini yaratadi,
shuning uchun to'qnashuvning yuzaga kelish ehtimoli yuqori. Yuqorida tasvirlangan hub
signalni qabul qilgan portdan tashqari barcha portlarni qabul qiladigan signalni oddiygina
takrorlaydi, shuning uchun ramka filtrlash amalga oshirilmaydi. Tasavvur qiling-a, agar

6.

sizda hubga ulangan 20 ta xost bo'lsa, bitta paket o'rniga 19 ta xostga yuboriladi! Bu
xavfsizlik muammolariga ham olib kelishi mumkin, chunki tajovuzkor tarmoqdagi
barcha trafikni qo'lga kiritishi mumkin.
3-rasm
Endi kommutatorning ishlash usulini ko'rib chiqing. Bizda yuqoridagi kabi bir xil
topologiya bor, faqat bu safar biz hub o'rniga kalitdan foydalanamiz:
4-rasm
Kommutator to'qnashuv domenlari sonini oshiradi. Har bir port bitta to'qnashuv
domenidir, ya'ni to'qnashuvlar yuzaga kelish ehtimoli minimaldir. Kalit qaysi qurilma
qaysi portga ulanganligini bilib oladi va freymga kiritilgan MAC manzili bo'yicha kadrni
yo'naltiradi. Bu kamaytiradi tirbandlik yoqilgan LAN va _ kuchaytiradi xavfsizlik .

7.

3-Amaliy ish
Mavzu: Uchinchi satx (L3) kommutatorlari va ularning ishlash tamoillari
Ishdan maqsad: kommutatorlari yordamida lokal kompyuter tarmoqlarini
loyixalash jarayonini o’rganish
Ma’lumot uzatish tizimi tushunchasi
O'zaro bog'lanish qobiliyati. Ushbu tamoyil iqtisodga asoslanadi - allaqachon
qurilgan SDH-ga asoslangan tarmoqlarga investitsiyalarni himoya qilish va ushbu
tarmoqlardan olingan daromadlarni yo'qotmaslik kerak.Yaqin kelajakda SDH
o'zaro ta'sirni amalga oshirishga imkon beradigan yagona texnologiya bo'lib
qoladi. turli tarmoqlar nafaqat jismoniy darajada, balki kanal va tarmoqda ham.
Haqiqiy tarmoq o'zaro muvofiqligi kelajakda eski uskunani yanada samaraliroq,
moslashuvchan va kengaytiriladigan yangi avlod uskunalari bilan almashtirish
qobiliyatini nazarda tutadi. SDH texnologiyasi asosida multiservis tarmoqlarini
yaratish kichik investitsiyalarni talab qiladi va minimal daromad davrini
ta'minlaydi.
Va bu xavflarni kamaytiradi va tarmoqni qurishning yangi kontseptsiyasiga o'tishni
tezlashtiradi (1-rasm).
1-rasm. SDH tarmog'iga asoslangan multiservisli tarmoq
Multiservis. Ma'lumotlarni uzatish tarmog'iga kirishga asoslangan aloqa
xizmatlari va xizmatlarini ko'rsatish uchun terminal qurilmasi barcha turdagi
trafikni qayta ishlashi va kerak bo'lganda uni almashtirish va marshrutlashni
amalga oshirishi kerak. Optik terminal multipleksorlari (TM) yoki qo'shish /
tushirish multipleksorlari (ADM) bunday funktsional to'plamga ega, agar ular
birlamchi kanallashtiruvchi multipleksor va ma'lumotlar havolasi qatlamida
kommutatsiya va tarmoq sathida marshrutlash imkonini beruvchi qurilma bilan
to'ldirilgan bo'lsa (2-rasm).

8.

2-rasm. Abonentni ulashning odatiy sxemasi
Bunday uskunaning narxi (uni o'rnatmasdan ham) kirish tarmog'ida
ommaviy foydalanish uchun juda yuqori. Bu xizmatlarni sotib olishga tayyor
bo'lgan, lekin ularni ulash uchun katta boshlang'ich xarajatlarni ko'tarishga tayyor
bo'lmagan abonentlar sonining o'sishini cheklaydi. Muammoning yechimi barcha
kerakli funksiyalarni o‘zida mujassamlashtirgan hamda telefoniya va ma’lumotlar
trafigini (TDM va IP) yig‘ish, almashtirish va tashish imkonini beruvchi
integratsiyalashgan kirish qurilmalaridan (Integrate Access Devices – IAD)
foydalanishda yotadi (3-rasm).
3-rasm. IAD uskunalari yordamida ulanish sxemasi
Transport tarmog'ining yuqori samaradorligi. Asosiy raqamli kanallarni
almashtirish vazifasi (BCC, 64 kbit / s) an'anaviy telefon tarmog'i uchun asosiy
hisoblanadi. Abonentdan kirish tarmog'i va transport tarmog'i orqali trafik qayta
ishlash va almashtirish uchun RATSga boradi. Shunday qilib, transport tizimining
quvvati ham, kommutatsiya stansiyasining quvvati ham noratsional ravishda
ishlatiladi. Kommutatsiya funktsiyasini operatorning mavjud nuqtasiga (PoP)
ko'chirish transport tarmog'ining o'tkazish qobiliyatidan yanada samarali
foydalanish imkonini beradi.

9.

Uskunaning modulliligi va moslashuvchanligi. Ilgari telefoniya va
ma'lumotlar uzatish xizmatlariga talabning o'sishini oldindan aytish mumkin edi.
Bugungi kunda transport heterojen xarakterga ega bo'lib, uning o'sish sur'atlarini
oldindan aytishni ancha qiyinlashtiradi. Shu sababli, kirish tarmog'i qurilgan
echimlar uchun masshtablilik juda muhimdir.
4-rasm. Operator mavjudligining universal nuqtasi
Jismoniy qatlamlarni ajratish va ma'lumotlarni qayta ishlashning yuqori
darajalari o'zgaruvchan vaziyatlarga tezda moslashish imkonini beradi. Operator
abonent interfeyslarining keng tanlovi (4-rasm) bilan mavjudligi nuqtalarini (PoP)
yaratishi, tezda yangi xizmatlarni taqdim etishni boshlashi, kerak bo'lganda taqdim
etiladigan xizmatlar ro'yxatini tubdan o'zgartirishi va punktning kuchini oshirishi
mumkin bo'ladi. mavjudligi haftalar emas, balki bir necha soat ichida. Bularning
barchasi investitsiyalardan samaraliroq foydalanish va multiservis tarmog'ini
yaratish uchun boshlang'ich xarajatlarni kamaytirish imkonini beradi (5-rasm).
5-rasm. O'sib ulg'aygan sari sarmoya kiriting
Masalan, dastlab operator faqat an'anaviy ovozli trafikni uzatish xizmatlarini
taqdim etadi va u uskunalar transport qatlamida (multiplekslash, o'zaro almashish)

10.

ta'minlaydigan etarli funktsiyalarga ega, ammo bir muncha vaqt o'tgach, yangi
xizmatlarga talab paydo bo'lganda ( VPN, IP va boshqalar) unga kommutatsiya (2qavat) va marshrutlash (3-qavat) imkoniyatlarini amalga oshiradigan uskunalar
kerak bo'ladi.
Yagona tarmoq monitoringi va boshqaruv tizimi. Turli xil telefoniya va
ma'lumotlar xizmatlarini taqdim etish uchun turli texnologiyalar va
platformalardan foydalangan holda uskunalarni boshqarish tizimini yaratish kerak.
Quyida yangi avlod boshqaruv va monitoring tizimlariga qo'yiladigan asosiy
talablar keltirilgan:
• elementlar va ularning parametrlarini grafik tasvirlash;
• xato xabarlari:
• integratsiyalashgan tarmoq boshqaruvi - transport tarmog'ining barcha
tizimlarini va kirish tarmog'ini boshqarish, shu jumladan trafikni boshqarish;
• xavfsizlik - IP va UNIX;
• billing - ovoz va ma'lumotlar trafigini hisobga olish;
• Qo'llab-quvvatlanadigan standartlar va protokollar - SDH DCC, Webinterfeys, buyruq qatori, SNMP v.2, CORBA, CMIP 03.
Yuqoridagi barcha talablarga javob beradigan boshqaruv tizimi
operatorlarga tarmoqni boshqarish va texnik xizmat ko‘rsatish xarajatlarini
kamaytirish imkonini beradi. Chunki bu iqtisodiy va texnik jihatdan samarali
Nazorat savollari
1. IAD uskunalari yordamida ulanish sxemasi
2. Ikkita multiservisli tarmoqni birlashtirish
3. Operator mavjudligining universal nuqtasi
4. Boshqarish va monitoring tizimlariga qanday talablar qo'yiladi.
4-Amaliy ish
Mavzu: L2 kommutatorlari yordamida lokal kompyuter tarmoqlarini loyixalash
Ishdan maqsad: kommutatorlari yordamida lokal kompyuter tarmoqlarini
loyixalash jarayonini o’rganish
Cisco packet tracer dasturi yordamida lokal tarmoq tashkil etish jarayoni ko‘rib
chiqiladi. Buni kommutator yoki konsentrator yordamida amalaga oshirish mumkin.
Shuningdek kompyuter va bog‘lash kabellari ham qo‘llaniladi. Mazkur xolatda lokal
tarmoqdagi kompyuterlarni IP manzillarini sozlash lozim bo‘ladi va bunda kommutator
yoki konsentrator qo‘llinishiga bog‘liq bo‘lmaydi.

11.

4.1-rasm. Konsentrator va kommutator yordamida lokal tarmoq qurish
Yuqorida rasmda keltirilgan lokal tarmoqdagi kompyuterlarga 192.168.1.0 tarmoq
manziliga mos ravishda quyidagi manzillar beriladi:
192.168.1.1
192.168.1.2
192.168.1.3
192.168.1.4
Agar lokal tarmoq boshqa tarmoqga ulanishi ko‘zda tutilmasa, u
xolda kompyuterlarni sozlashda faqat IP manzil va tarmoq osti maskasi (255.255.255.0)
kiritilishi etarli, ya’ni asosiy shlyuz adresi va domen nomlar serveri manzili kiritilishi
shart emas (4.2-rasm).
4.2-rasm
Lokal tarmoq konsentrator yordamida qurilganda bir kompyuterdan
boshqa biriga ma’lumot uzatishda nafaqat qubul qilishi lozim bo‘lgan kompyuter balki
barcha kompyuter qabul qiladi. Kommutator yordamida qurilganda esa faqat qabul qilishi
lozim bo‘lgan kompyuter qabul qiladi.
Topshiriq
1. Har bir talaba local tarmoqlar vazifasi va tarkibiy elementlarinin o’rganadi.
2. Lokal tarmoqlarda kommutatorlarni qo’llash bo’yicha individual loyiha
bajaradi.

12.

5-Amaliy ish
Mavzu: L3 kommutatorlarning qo‘llanilishini o‘rganish
Ishdan maqsad: L3 kommutatorlarning qo‘llanilishini o‘rganish va taxlil
qilish
MPLS (Multiprotocol label switching) bu tarmoq trafigini tezlashtirish va
shakllantirish protokoli boʻlib, u asosan MPLS-ni saralash va maʼlumotlar
paketlaringizni xizmat koʻrsatish sinfi (masalan, IP telefon, video yoki Skype
maʼlumotlari) asosida ustuvorlashtirishni bildiradi. MPLS bilan mavjud tarmoqli
kengligi oshiriladi va ovoz va video kabi muhim ilovalar 100% ish vaqti
kafolatlanadi.
MPLS QANDAY ISHLAYDI?
MPLS - bu ma'lumotlarga ustunlik beruvchi paketlarni belgilash texnikasi.
Ko'pgina tarmoq ulanishlari aniq nima olishini tushunish uchun har bir routerdagi
har bir ma'lumot paketini tahlil qilishi kerak.
ROUTER TURLARI
Operator routeriga to'g'ridan-to'g'ri ulanadigan mijoz xost tomonidan
ishlatiladigan CE router.
Idoralar operator tomonidan marshrutizator bilan o'zaro ishlaydi (PE) va PE
ichida marshrutlarni almashadi. Amaldagi marshrutlash protokoli statik yoki
dinamik bo'lishi mumkin (OSPF kabi ichki shlyuz protokoli yoki BGP kabi tashqi
shlyuz protokoli).
Keling, tushunarsiz qisqartmalarni kengaytiraylik - Customer Edge (CE)
routeri Provider Edge (PE) routeriga ulanadi.
PE router - CE qurilmalari ulangan operator tomoni chegarasi router (domen
MPLS). Routerga PE prefiksi keng ko'lamli marshrutlash protokollari bilan
ishlashga qodir uskunani qamrab olishini anglatadi, xususan:
• Border Gateway Protocol (BGP) (PE-PE yoki PE-CE aloqasi);
• Dynamic Routing Protocol (OSPF) (router va PE o'rtasidagi aloqa);
• Multi-protocol label switching (MPLS) (PE router va P o'rtasidagi aloqa. P
nima - router haqida keyinroq gaplashamiz.);
Ba'zi PE marshrutizatorlari trafik belgilarini ham bajaradi.
P - router - operator (provayder) MPLS domen tarmog'ining ichki routeri.
Ko'p protokolli yorliqli kommutatsiyada (MPLS) marshrutizator P asosiy tarmoq
uchun asosiy yo'riqnoma vazifasini bajaradi. Router P odatda bir yoki bir nechta
PE routerlarga ulanadi.
MPLS FOYDALANISH PRINSİPLARI
MPLS (recall, multiprotocol label switching, ingliz tilidan) bilan kirish
routeri tarmoqqa kirishda teglarni joylashtirish orqali ma'lumotlar paketlarini
belgilaydi, shuning uchun marshrutizatorlar ma'lumotlar paketini qayta-qayta tahlil
qilmasdan, ma'lumotlar qayerga ketayotganini aniq tushunadilar.

13.

MPLS qanday ishlashini tushunish uchun shuni ta'kidlash kerakki, an'anaviy
IP tarmog'ida har bir marshrutizator uni doimiy ravishda ma'lumotlar paketlari
bo'lgan jadvallarda qidirish va keyin ma'lumotlar paketlari kerakli manzilga
yetguncha keyingi qatlamga yo'naltirish orqali IP-ni qidirishi kerak.
MPLS texnologiyasi barcha IP-paketlarga yorliq tayinlaydi va shu bilan
birga, marshrutizatorlarning o'zlari kerakli yorliq qiymati tufayli paketni keyingi
qurilmaga yo'naltirishga qaror qilishadi. Yorliq MPLS sarlavhasining bir qismi
sifatida qo'shiladi, u ramka sarlavhasi (ikkinchi OSI qatlami) va paket sarlavhasi
(uchinchi OSI qatlami) orasiga qo'shiladi va aslida ular bir-birining ustiga
qo'yiladi.
Kadr sarlavhasi (sarlavhasi) MPLS sarlavhasi (sarlavhasi) IP paket IP
paketining sarlavhasi (sarlavhasi)
Buning o'rniga MPLS "yorliqlarni almashtirish" ni amalga oshiradi, bunda
birinchi qurilma avvalgidek marshrutni qidirishni amalga oshiradi, lekin keyingi
hopni qidirish o'rniga, oldindan belgilangan marshrut bo'ylab yakuniy maqsad
routerni topadi. Router marshrutizatorlar IP-manzillarni qo'shimcha qidirishni talab
qilmasdan trafikni yanada yo'naltirish uchun foydalanadigan ma'lumotlarga
asoslangan yorliqni aniqlaydi, yakuniy routerga etib borganida, yorliq o'chiriladi
va paket oddiy IP marshrutlash yordamida yetkaziladi.
MPLS BO'YICHA ETİKETLARNI O'ZGARTIRIShNING AVTOZALI
NIMADA?
MPLS - u qanday ishlaydi va nima uchun kerak?
• Yorliqlash tizimi IP marshrutini qidirish uchun ketadigan vaqtni sezilarli
darajada qisqartiradi.
• Eng uzun prefiksli mosliklarni aniq qidirish imkonini beradi, bu esa bitta
paketni marshrutlash uchun xotiradan foydalanishni kamaytiradi.
• Tegga asoslangan aniq mosliklarni apparatda kamroq stress bilan apparatda
amalga oshirish ancha oson.
• O'tkazish qobiliyatini boshqarish, turli xizmatlarga ustuvorlik berish va
uskunaning ortiqcha yuklanishining oldini olish uchun tarmoqda trafik qayerda va
qanday taqsimlanishini nazorat qilish imkoniyatini beradi.
MPLS ishlashi uchun Label Distribution Routing Protocols (LDP), Simple
Unlimited Protocol (trafikni qo'llab-quvvatlamaydi) va Traffic Engineering
Resource Reservation Protocol (RSVP-TE) qo'llaniladi. Amalda, Label
Distribution Protocol (LDP) odatda qo'llaniladi, lekin RSVP-TE transport
muhandisligi funktsiyalari uchun talab qilinadi va murakkab tarmoqlarda bu ikki
protokol RSVP ichida tunnel qilish uchun tuzilgan LDP bilan deyarli ajralmas
hisoblanadi.
Trafikni uzatish va boshqarish Traffic Engineering texnologiyasi tufayli
amalga oshiriladi, u trafikni eng maqbul marshrut bo'ylab kanallar orqali o'tkazadi,
lekin ba'zi cheklovlar bilan cheklangan qisqa yo'l Birinchi (CSPF) texnologiyasi
tufayli yo'llarni faqat mezon asosida tanlaydi. uning optimal marshrut uzunligi
bo'yicha , balki marshrutlarni yuklashni ham hisobga oladi. Ishlatilgan RSVP-TE
protokollari tarmoqdagi o'tkazish qobiliyatini zaxiralash imkonini beradi.

14.

MPLS shuningdek, potentsial bog'lanish yoki tugun nosozliklari uchun
oldindan hisoblangan zaxira yo'llariga asoslangan nosozliklardan himoyaga ega.
Agar tarmoqdagi nosozlik bo'lsa, eng yaxshi yo'l avtomatik ravishda hisoblanadi,
lekin bitta nosozlik bo'lsa, kerakli yo'l nosozlik aniqlanmasidan oldin ham hisoblab
chiqiladi. Zaxira yo'llari FIB marshrutizatorida faollashtirishni kutayotganda
oldindan dasturlashtirilgan, bu nosozlik aniqlangandan keyin millisekundlarda
sodir bo'lishi mumkin.
MPLS ASOSIDA VPN TASHKIL QILIShNING QUYIDAGI
AVZULIYLARINI KO‘RSATISH MUMKIN.
• keng diapazonda trafikni kengaytirish imkoniyati;
• turli VPN ga ulangan manzillar, tugunlarni kesishish imkoniyati;
• OSI modelining ikkinchi darajasida VPN trafigini bir-biridan izolyatsiya
qilish.
Xulosa sifatida shuni ta'kidlash kerakki, amalda MPLS asosan IP
ma'lumotlar birliklari (PDU) va Ethernet virtual xususiy mahalliy tarmoq (VPLS)
trafigini uzatish uchun ishlatiladi. MPLS ning asosiy ilovalari telekommunikatsiya
trafik muhandisligi va MPLS VPN hisoblanadi.
Nazorat savollari
1. 1. MPLS qanday ishlaydi?
2. 2. MPLS qanday ishlaydi
3. 3. MPLS usuli yordamida teglarni almashtirishning afzalligi nimada?
4. 4. Trafikni uzatish va boshqarish texnologiyasi tufayli yuzaga keladi.