Адамның қарым - қатынасындағы қасиеттерімен әлеуметтік-эмоционалдық дағдыларын дамытудың әдіс-тәсілдері

1.

АДАМНЫҢ ҮЙЛЕСІМДІ ДАМУЫ
ҰЛТТЫҚ ИНСТИТУТЫ
НАЦИОНАЛЬНЫЙ ИНСТИТУТ
ГАРМОНИЧНОГО РАЗВИТИЯ ЧЕЛОВЕКА
«Адамның қарым - қатынасындағы
қасиеттерімен
әлеуметтік-эмоционалдық
дағдыларын дамытудың
әдіс-тәсілдері».
(Жаттығулар, тренингтік
тапсырмалар және талқылаулар)
1

2.

Мақсат-міндеттері
Жеке тұлғаның әлеуметтік
және эмоционалды дамуын
қамтамасыз ету үшін, атааналарға психологиялықпедагогикалық қолдау көрсету
үдерісін ұйымдастыруға
дайындықты қалыптастыру.
Жеке тұлғаның әлеуметтікэмоционалдық дамуының
қажеттілігін жүзеге асыруға
ата-ананы дайындаудың
жолдары мен әдістерін
көрсетіңіз.
Отбасы тәрбиесінде жеке
.
тұлғаның қасиеттері
мен
әлеуметтік-эмоционалдық
дағдыларын дамытуға ата-ананы
оқытудың әдіс-тәсілдерін
меңгеруді қамтамасыз ету.
Ата-аналарға педагогикалық
қолдау көрсету процесінде алған
дағдыларын шығармашылықпен
пайдалануға ынтасын арттыру.
3

3.

• Педагогикалық
шеберхана – әрбір
қатысушының тәуелсіз
немесе ұжым арқылы
жаңа біліммен
тәжірибеге көтерілуіне
жағдай жасайтын
оқыту түрі.

4.

Сергіту сәті.
5 минут аралығыда тапсырма шешіп көріңіз.
1. Бір өзенге екі
адам келді.
Жағада бос
қайық бар.
Олар қайықпен
бұрынғы
орнында тұру
үшін қарсы
жағаға қалай
өте алады?
2. Бір әйелдің жүргізуші
куәлігі болған жоқ. Ол
шлагбаум түсірілсе де,
темір жол өткелінде
тоқтамай, бір бағыттағы
белгіні елемей, қарсы
бағытта қозғалған. Мұның
бәрі полицейдің көзінше
болды. Полицей ханымды
тоқтатпады. Неліктен?
3. Төрт бірлікпен
жазылатын ең үлкен сан
қандай?
4. Хайуанаттар бағында
30 бас, 100 табан бар.
Хайуанаттар бағында
қанша аң мен құс
мекендейді?
.
5. Бір ұлдың жасының
екінші ұлдың жасына
қатынасы бірнеше жыл
бұрын қазіргідей болды.
Бұл қалай?
6. Егер 3 күн бұрын
дүйсенбі болса, оның арғы
күні қандай болады?
3

5.

Жауаптары:
1. Әр түрлі жағалаудан екі адам
келіп, кезекпен кесіп өтті.
2. Ханым серуендеп жүрді. .
3. 11-ден 11-ші дәрежеге дейін.
4. 30 аң мен құс.
5.1:1
6. Жұма
3

6.

Сабақ барысында ата-аналармен жақсы қарым-қатынас
қалыптастыру өте маңызды.
Интерактивті
дәріс
аудиториямен
тұрақты
диалогты, мәселелерді шешуге,
материалды
мысалдармен
көрсетуге, өз пікірін білдіруге,
гипотезаны алға тартуға және
қорытынды жасауға мүмкіндік
береді. Мұндай дәріс, көбінесе
проблемалық сипатта болады.
Әдетте, бұл тәсіл арқылы
тыңдаушылар материалды өте
.
жақсы есте сақтайды.
3

7.

Қазақ мәдениетінде бар адам өмірінің кезеңдерінің атаулары
Жаңа туған баланы нәресте деп атайды.
Бір жастан жеті жасқа дейін - сәби.
Бір жастан екі жасқа дейінгі қыз бала бөпе.
Құрдас бала – бөбек.
Екі-үш жасар бала – бүлдіршін.
Үш жастан бес жасқа дейін – балдырған.
Алты жастан он екі жасқа дейін – ойын баласы.
.
Он екі жастан он бес жасқа дейін - сығыр.
Он бес жастан он алты жасқа дейін - балдың бидғаты.
Он алты жастан он тоғыз жасқа дейін – бозбала.
Жиырмадан отыз жасқа дейін – жасжігіт.
Отыз бен қырық жастың арасындағы адам – құржігіт.
Қырықтан елуге дейін - ер Төлегі.
Елу жастан алпыс жасқа дейін – жігіт ағасы.
Герольд Бельгер «Рух үндестігі»
3

8.

Рефлексияға арналған сұрақтар
БЕЙНЕ КӨРСЕТІЛІМДІ ТАЛДАУ
1. Неліктен қазақ
халқы адам өмірінің
__________________________________
әрбір кезеңіне үлкен
__________________________________
__________________________________
мән береді деп
__________________________________
.
ойлайсыздар?
__________________________________
2. Балаларыңыз қазір __________________________________
__________________________________
өмірдің қай кезеңінде? __________________________________
__________________________________
3. Бұл өмір кезеңінің
__________________________________
атауында ең
бастысы не?
3

9.

«Пайдалы қателік» жаттығуы
Сәтсіздіктеріңіздің
бірін еске түсіріңіз.
-Қайда және қалай
болды?
-Сіз не сезіндіңіз, оған
қандай адамдар
қатысты?
Осы сәтсіздіктен
алған 5-7 пайдалы
.
сабақты тізімдеңіз.
Осылай
жалғастырыңыз!
3

10.

Тренинг. «Баланың өзі туралы оң көзқарасын қалыптастыру»
АТА-АНАҒА МАҢЫЗДЫ
Натаниэль Бранден,
(1930-2014)
БАЛАНЫҢ ПРОМЛЕМАЛАРЫН
КӨРЕ БІЛУ ЖӘНЕ ОҒАН КӨМЕК
КӨРСЕТУ
Тренинг – әлеуметтік
-психологиялық білім беру
мен тұлғаны дамытудың
интерактивті әдістерінің
бірі. Тренингтер шағын
теориялық
модульдер
жүйесіне
біріктірілген
әртүрлі жаттығулар мен
ойындар
кешенінен
тұрады.
американдық психолог
Адам үшін психологиялық дамуы мен
мотивациясымен
өзіне
берген
.
бағасынан маңыздырақ пайымдау
жоқ. Бұл «өзін-өзі» бағалаудың
табиғаты адамның ойлау процесіне,
оның сезімдер іне, тілектеріне,
құндылықтары мен мақсаттарының
ауқымына терең әсер етеді. Бұл оның
мінез ерекшеліктерінің бірден-бір
маңызды кілті болып табылады.
3

11.

«Ата-аналардың педагогикалық
білім беру жағдайындағы
мәтінмен жұмыс істеу
техникасы» шеберлік сыныбы.
1-тапсырма. «Ақ орамал»
әңгімесін тыңдап. Талқылауға
қатысып,
тапсырмаларды
ретімен орындаңыз.
11

12.

Шағын топтарда жұмыс
Ер адам еріксіз иығын көтерді.
Өмірінің осы кезеңіндегі естеліктерді
сызып тастағысы келеді, тым
болмаса, шағын қарыздары таудай
борышқа айналып, ақша үшін әкешешесіне
барған
күні
туралы
ойларын мүмкіндігінше жасырғысы
келеді.
Анасы бірден оның айналасында
әбігерленіп, оны тамақтандырды, ал
әкесі
ұлына
қуанышты
және
сүйіспеншілікке толы көздерімен
қарады, ұлы оларды ақша сұрап
ренжіте алмады. Ол әкесінің ақшасы
қайда екенін білетін, сондықтан атаанасы бөлмеден бір сәтке шыққанда,
ол жай ғана қажетті соманы алып,
кетіп қалды.
Сол күннен бастап жас жігіт
ата-анасын енді көрмеді. Мұндай
әрекеттен кейін оның үйіне қайтып,
туыстарының көзіне қарауға батылы
жетпеді. Бір жерден екінші жерге
тоқтаусыз көшіп, басқа қалаға кетті.
Әкесі мен анасы ұлының болашақ
тағдыры туралы ештеңе білмеді.
.
Түнде олар туралы көп ойланды.
Кейде
ай біртүрлі фигуралар салғанда, мен
армандайтынмын: «Бір күні мен атаанамның үйіне барамын. Егер олар әлі
тірі болса... және мені көргісі келсе.
3

13.

Шеберлік - сынып.
Ата-аналарға педагогикалық
білім беру жағдайында
мәтінмен жұмыс істеу
әдістемесі
2-тапсырма.
Қалай ойлайсыздар, жігіт ақ
орамалды көрді ме? Стикерге
«иә» немесе «жоқ» деп жазып,
тақтаға жапсырыңыз.
13

14.

Шағын топтарда жұмыс
Тапсырма
Жағдаймен танысыңыз.
Сипаттама мадақтауға
жаттықтыру.
-Баланы мадақтағанда
өзін қалай сезінетінін
ойландыңыз ба?
Жағдай 1.
Сізді мектептегі спектакльге
шақырды,
онда сіздің балаңыз рөлдердің
бірін ойнады. Қойылым
аяқталған соң жүгіріп келіп:
«Мен қалай ойнадым?» деп
сұрайды.
Көргеніңізді және сезінгеніңізді
сипаттайтын мақтау:
_______________________________
.
_______________________________
-Бұл сөздерден кейін бала өзіне не
айта алады?
3

15.

Шағын топтарда жұмыс
Жағдай 2.
Балаңыздың жақсы
оқитынын байқайсыз.
Бұл жетістіктерді қалай _______________________________
.
_______________________________
қолдауға болады?
-Бұл сөздерден кейін бала өзіне не
Көргеніңізді және
айта алады?
сезінгеніңізді
сипаттайтын мақтау:
3

16.

Шағын топтарда жұмыс
Жағдай 3.
-Сіздің ұлыңыз
таңертеңгі
жаттығуларды жасай
бастады.
Баланың талпынысына
қалай қолдау көрсетуге
болады?
Көргеніңізді және
сезінгеніңізді
сипаттайтын қандай
мақтау айтар едіңіз?:
_______________________________
_______________________________
.
-Бұл сөздерден кейін бала өзіне не
айта алады?
3

17.

Шағын топтарда жұмыс
Жағдай 4.
Сіз науқастанып, бірнеше
күн еңбек
демалысындасыз.
Қызыңыз сізге мотивация _______________________________
.
болатындай жақсы
_______________________________
-Бұл сөздерден кейін бала өзіне не
тілектер жазылған
айта алады?
қағазды сыйға тартты.
-Сіз қандай сезімде болар
едіңіз?
Қызыңызға деген шексіз
алғысыңыз:
3

18.

Шағын топтарда жұмыс
Жағдай 5.
Сіздің балаларыңыз
айттырмай-ақ, жұмыс
орнын ретке келтіре
бастады.
Балаларыңызға айтқан
алғысыңыз қандай
мотивация беруі мүмкін?:
_______________________________
.
_______________________________
-Бұл сөздерден кейін бала өзіне не
айта алады?
3

19.

Балаға бір-екі мотивациялық сөзді қосу арқылы … мақтауды аяқтаңыз.
Мақтау 1.
Сөздік сөздерді үйренуге бір
сағат уақыт бөлдің.
Мен сені _____ деп, атаймын.
_______________________________
______________________________
-Бұл сөздерден кейін бала өзіне не
айта алады?
.
Мақтау 2.
Балам мен саған қоңырау
шалғанымда, сен анашым мен
_______________________________
үйге сағат 17:00-де тез
_______________________________
жетемін дедің. Ал, енді сенің өз -Бұл сөздерден кейін бала өзіне не
сөзіңде тұрып дәл уақытында
айта алады?
келгенің бұл _________ деп,
аталады.
3

20.

Балаға бір-екі мотивациялық сөзді қосу арқылы … мақтауды аяқтаңыз.
Мақтау 3. Сіз өсімдіктердің
кеуіп, қурағанын байқап,
суардыңыз. Қалай суару керек
жолын көрсету_________ нені
білдіреді? (жауап:...)
Мақтау 4. Сіз тәттіні қатты
жақсы көрсеңізде бір ғана
кәмпит жедіңіз.
Ол _____ деп аталады.
(жауап:…)
Мақтау 5. Басқа балалар оны
мазақ етсе де, сен досыңды
жақтадың.
Ол _______ деп аталады.
(жауап:…)
_______________________________
______________________________
-Сіздің өсімдіктерді тәрбиелеуіңіз
жөнінде балаңыздың өзіндік пікірі?
.
_______________________________
_______________________________
-Бұл сөздерден кейін бала өзіне не
айта алады?
3

21.

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
МӘДЕНИЕТТІҢ ТӨМЕН
БОЛУЫ КӨПТЕГЕН
СЕБЕПТЕРГЕ БАЙЛАНЫСТЫ,
СОНЫҢ ІШІНДЕ:
1. ҚАЗІРГІ ӨЗГЕРГЕН ЖАҒДАЙЛАРҒА БАЙЛАНЫСТЫ
БҰРЫНҒЫ ТӘРБИЕ МОДЕЛІН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ МҮМКІН
ЕМЕС;
2. ОТБАСЫНДА БАЛАНЫҢ АЗДЫҒЫ ҮЛКЕНІНІҢ КІШІ
БАЛАЛАРДЫ ҚАРАУ, ТӘРБИЕЛЕУ ЖӘНЕ КҮТУ БОЙЫНША
ТӘЖІРИБЕСІНІҢ БОЛМАУЫ;
3. АҒА БУЫННЫҢ, ЯҒНИ АТА-ӘЖЕЛЕРДІҢ БАЙ ӨМІРЛІК
ТӘЖІРИБЕСІ ЕСКЕРІЛМЕЙДІ;
4. БАЛАЛАР БҰЛ БАЙЛАНЫСТАР БОЛМАҒАН СОҢ
ҮЛКЕНДЕРГЕ, ҚАРТ ТУЫСТАРЫНА ЖАНАШЫРЛЫҚ
ТАНЫТУДЫ, ТУЫСҚАНДЫҚ СЕЗІМ МЕН МЕЙІРІМДІ
ҮЙРЕНБЕЙДІ;
5. ХАЛЫҚ ПЕДАГОГИКАСЫНЫҢ ДӘСТҮРЛЕРІ, ТӘРБИЕНІҢ
НЕГІЗІНДЕ ЖАТҚАН ДӘСТҮРЛІ АДАМГЕРШІЛІК
БАҒДАРЛАР ЖОҒАЛАДЫ;
6. КӨПТЕГЕН ОТБАСЫЛАРДЫҢ МАТЕРИАЛДЫҚ
ЖАҒДАЙЫНЫҢ ТӨМЕНДІГІ;
7. ЖАҒДАЙЫ БАР АТА-АНАЛАР КӨБІНЕСЕ ТӘРБИЕЛІК
ҚЫЗМЕТІН ЖАЛДАМАЛЫ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРГЕ БЕРЕДІ,
БАЛАЛАРМЕН ЖЕКЕ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫ, МӘРТЕБЕНІ
ҚЫМБАТ ЗАТТАРДЫ САТЫП АЛУМЕН АЛМАСТЫРАДЫ.
21

22.

Тапсырма
Жағдаймен
танысыңыз.
Сипаттама
мадақтауға
жаттықтыру.
Бала өзін қалай
сезінетінін
ойландыңыз ба?
БАЛА
ТӘРБИЕСІНДЕГІ
ЖЕТІСТІКТЕРІМЕН
СӘТСІЗДІКТЕРІН
ТАЛДАЙ БІЛУІ
КЕРЕК
.
ӨЗІНЕ ӨЗ БАЛАСЫНЫҢ
КӨЗ
ҚАРАСЫМЕН ҚАРАУЫ
(бала көзімен қарау)
3

23.

Тұлғаның психоэмоционалды дамуы.
7-11 жас аралығындағы балалар
Бұл жастағы балалардың психикасын дамыту негізінен
оқыту негізінде жүзеге асырылады. Кіші оқушыны
оқыту
коммуникативті
сипаттағы
маңызды
әлеуметтік әрекет ретінде әрекет етеді. Бұл кезеңдегі
маңызды кезең - оқудың бірінші жылындағы мектепте
бейімделу. Мектептегі бейімделудің табыстылығы
жоғары оқу үлгерімін, коммуникативті және
коммуникациялық дағдыларды, сондай-ақ баланың жеке
басының басқа параметрлерін қамтамасыз етеді. Кіші
сынып оқушысы оқу іс-әрекеті процесінде білім, білік,
дағдыны меңгеріп қана қоймайды, сонымен қатар оқу
міндеттерін (мақсаттарын) қоюға, білімді игеру және
қолдану жолдарын табуға, өз іс-әрекетін бақылауға
және бағалауға үйренеді.
- Баланы қолдауда үлкендердің міндеттері қандай?
23

24.

Тұлғаның психоэмоционалды дамуы.
12-14 жас аралығындағы балалар
Бұл кезеңде бала психофизиологиямен бірге жүретін өсу кезеңінен
өтеді. Балалық шақтан ересек өмірге көшу – бұл кезеңнің негізгі
мәні мен ерекшелігі. Бастауыштан орта мектепке көшу
жасөспірімдік кезеңнің басталуымен сәйкес келеді, сондықтан
мұғалімдер мен ата-аналардың алдында табысты бейімделу үшін
қолайлы жағдайлар жасаудың негізгі міндеті тұр. Жасөспірімдік
кезең «дағдарыс» кезеңі болып саналады, мұндай бағалау
жасөспірімнің дамуындағы көптеген сапалық өзгерістерге
байланысты. Дәл осы жаста баланың биологиялық жетілу мен
жыныстық жетілу жолындағы қарқынды және түбегейлі
өзгерістер орын алады. Жасөспірімнің дамуындағы анатомиялық
және физиологиялық, психологиялық өзгеріс тудырады: ересектік
сезімі, қарама-қарсы жынысқа қызығушылықтың дамуы, белгілі
бір романтикалық сезімдердің оянуы. Жасөспірімдік шақтың
сипаты - өзін-өзі тәрбиелеуге және өзін-өзі тәрбиелеуге ұмтылу,
бейімділік пен кәсіби қызығушылықтардың сенімділігі.
- Баланы қолдауда үлкендердің міндеттері қандай?
24

25.

Тұлғаның психоэмоционалды дамуы.
17-18 жас аралығындағы балалар
Жасөспірімдік кезеңде қарқынды
физиологиялық және психикалық
даму жүреді. Жасөспірімдік
шақта адамгершілік тәрбиесі
ерекше маңызға ие, негізгі ісәрекеті оқыту және
орындалатын жұмыс,
әлеуметтік рөлдер мен
міндеттердің ауқымы артады.
Жасөспірімдік
шақта
адамның психикалық дамуы
жаттығулармен, еңбекпен
және үлкендермен қарымқатынасының
күрделенуімен
тығыз
байланысты.
Балалар оларды елемейді. Бірақ,
сөйлеу қабілеті өте пайдалы!
Бұл жерде нәзіктік, әдептілік,
бұйрықтар мен сөзсіз
талаптардың риторикасынан
.
аулақ болу маңызды.
- Баланы қолдауда үлкендердің
міндеттері қандай?
3

26.

Рефлексияға арналған сұрақтар
1.Неліктен қазақ халқы адам өмірінің әрбір кезеңіне
үлкен мән береді деп ойлайсыз?
•2.Сіздің балаларыңыз қазір өмірдің қай кезеңінде?
3.Балалар өмірінің осы кезеңінің атауында не негізгі
деп белгіленді?
26

27.

Үй жұмысы
Ата-аналардың
отбасындағы
тұлғаның
адамгершілік
қасиеттерін
тәрбиелеудегі
дағдыларын келесі іс-шаралардың
бірі негізінде дамыту үшін шағын
жоба әзірлеу:
• мәтінмен
жұмыс
:
! материалмен жұмыс
• бейне
•көркемшығарманың
репродукциясымен жұмыс
27

28.

Назарларыңызға рақмет!
28