1.90M

Categories:

education

pedagogy

Монтессори-педагогикасы әдістерін оқу-тәрбие үдерісінде қолдануды ұйымдастырудың теориясы мен әдістемесі

1.

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті
Монтессори-педагогикасы әдістерін оқу-тәрбие
үдерісінде қолдануды ұйымдастырудың
теориясы мен әдістемесі
«5В010100, 6В01201 – Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу»
Автор: Омарова М.К., МДжППД кафедраның аға оқытушы
Сабақтың түрі: дәріс
Караганда 2021

2.

Курс
тақырыптары
1. Мария Монтессори педагогикасының
теориялық негіздері
2. Оқытуды ұйымдастыру әдістемесі
3. Тәжірибелік өмірдің жаттығулары
4. Негізгі сенсорлық материалдармен
жұмыс әдістемесі
5. Монтессори тобындағы тіл
6. Монтессори тобындағы математика
7. Табиғат пен мәдениет туралы білім
негіздерімен танысу
2

3.

5 баға алу
үшін
1.
2.
3.
4.
5.
Мария Монтессоридің 1
кітаптын/мақаланы талдау
Үш қадамды сабақты өткізу
Реферат жазу
Дидактикалық шеңбердің
жоспарын дайындау, өткізу
Дидактикалық құралды
дайындау және қорғау
3

4.

1.
Мария
Монтессори
педагогикасының
теориялық
негіздері
4

5.

Жоспар:
1. Мария Монтессоридің өмірі.
2. Мария Монтессоридің
педагогикалық жүйесінің
негіздері.
3. Монтессори
педагогикасының өсиеттері.
5

6.

1. Монтессори М. – Научная педагогика. В 2-х
Әдебиеттер
томах. Том 1. Дом ребёнка – Народная книга,
2014. – 480 с.
2. Монтессори М. – Научная педагогика. В 2-х
томах. Том 2. Дом ребёнка – Народная книга,
2014. – 480 с.
3. Фаусек Ю.И., Савушкин С.Н. Мария
Монтессори. От трех до пяти: воспитание
личности. Творчество, самостоятельность,
трудолюбие. - М.: АСТ, 2016. - 240 с.
4. Монтессори М. Как развить внутренний
потенциал человека. - СПб.:
Благотворительный фонд «Волонтеры», 2011. 124 с.
6

7.

“
Маған өзім
істеуге
көмектес..
7

8.

1. Мария Монтессоридің өмірі
Мария Монтессори 1870 жылдың 31 тамызында Италияда туылып,
1952 жылы Голландияда қайтыс болды.
Мария оқу оңай болды.
12 жасында Мария техникалық мектепке түсуге шешім қабылдады,
бірақ әйел адамдарына баруға тыйым салынды. Ол ұлдар үшін
мектепке түсіп қана қоймай, оны табысты аяқтады.
1890 жылы М. Монтессори балалар дәрігері болуға шешім
қабылдайды. Оны алдымен еркін тыңдаушы курсқа қабылдады,
содан кейін ерекше табыстарға байланысты Студенттер қатарына
ауыстырды.
http://montessori.ru/montessori/
8

9.

Мария оқуды төлеу үшін университет клиникасында жұмыс істей
бастады, онда ол алғаш рет дамуында түрлі ауытқулары бар
балаларды көрді.
Ол Италиядағы алғашқы әйел-дәрігер болды.
Мария Сан-Ажиованни клиникасында ассистент орын алып, жеке
дәрігерлік практикамен айналысты.
Оның мақалалары еуропалық журналдарда басылып шыға
бастады.
http://montessori.ru/montessori/
9

10.

1898 жылы Мария – Марио ұлы дүниеге келді.
Үкімет ақыл-есі кем балаларға арналған мұғалімдерді даярлау
жөніндегі Ортофрениялық институт құрды. 1898 жылы Монтессори
оны басқарды және 1900 жылға дейін оны басқарды.
1907 жылдың 6 қаңтары, италияндық миллионер Эдуардо Таламоның
қолдауымен Сан-Лоренцода М. Монтессори бірінші "балалар үйі" ашты
- қалыпты, дегенмен, қараусыз қалған балаларға арналған мектеп.
1909 жылы М. Монтессори Бірінші халықаралық оқу семинарын
өткізеді, оған Италия, Франция, Испания, Англиядан жүзге жуық
мұғалімдер қатысты.
http://montessori.ru/montessori/
10

11.

Телефон ойлап тапқыш Александр Белл және оның әйелі Вашингтонда білім беру
Монтессори-ассоциациясын негіздейді.
1922 жылы Италия үкіметі оны мектептердің мемлекеттік инспекторымен
тағайындайды.
1929 жылы өзінің ұлы Монтессоримен бірге халықаралық Монтессори
Ассоциациясын (AMI) ұйымдастырады.
Монтессоридің фашистік Үкіметпен қарым-қатынасы 1934 жылы бұзылды. Ол
Италиядан мәңгілікке кетеді. Соғыстан кейін ол Еуропаға оралып.
Өзінің қорытынды еңбек "Сана бала" ("Сорғыш ақыл").
Өмір бойы оның Нобель сыйлығын алуға номинациялады.
1952 ж. Голландияда Мария Монтессори қайтыс болды.
http://montessori.ru/montessori/
11

12.

2. Мария Монтессоридің педагогикалық
жүйесінің негіздері
М.Монтессори жүйсінің аспектілері:
Философиялық
Педагогикалық
Психологиялық
12

13.

Монтессори әдісінің мақсаты:
- Балаларды еркін тәрбиелеп,
өмірге бейімдеу.
- Өмірде өз мақсаты бар екенін
қалыптастыру.
- Балалардың өзінің үйреніп, өзін
дамытуына жаңа мүмкіндіктер беру.
13

14.

Монтессори
әдісі үш
негізгі
бөліктен
тұрады:
бала
педагог
қоршаған орта
14

15.

Монтессори педагогтың міндеті:
Балаға өз жұмысын
басқаруға көмектесу
Тәртіпке үйрету
Зейінін тұрақтандыру
Негізгі түстерді айыра
білуге үйрету
Ұсақ моториканы дамыту
Алғашқы математикалық,
ғарыштық түсініктерді
қалыптастыру
15

16.

М. Монтессори жүйесін негізінде 3 басты қағида құрайды:
1. Әр баланың жеке
ерекшеліктерін ескерту
2. Даму еркіндігімен қамтамасыз
ету
3. Баланың әрі қарайғы
интеллектуалды дамуының
негізі ретінде сенсорлық және
дене тәрбиесінің мүмкіндіктерін
кеңінен қолдану
16

17.

3. Мария Монтессори өсиеттері
1. Қандай жағдай болмасын, бала өзі көмек сұрағанша оған тиіспе.
2. Ешқашан бала туралы жаман айтпа, баланың көзінше, және ол
болмағанда да.
3. Баланың жақсы қасиеттерін дамытуға бағыттал, сонда жаман қасиет
тер біртіндеп азая түседі.
4. Танымдық ортаны дайындағанда белсенді бол. Әрқашан оны талапта
р мен ережеге сай дайында. Баланың бұл орталықта дұрыс іс әрекет жасауына көмектес. Әр дамыту материалының орнын және оны
қалай дұрыс қолдану керектігін көрсет.
17

18.

5. Сенің көмегіңді қажет ететін балаға көмектесуге және оның сұрақтарына жауа
п беруге дайын бол.
6. Қате жіберіп алып оны қазір немесе сәлдең соң түзете алатын баланы қадірлей
біл. Бірақ баланың іс - әрекеті немесе материалды дұрыс қолданбаған
жағдайында, өзінің немесе басқа балалардың денсаулығына, дамуына қауіп
төндіретін болса жұмысты тоқтат.
7.Демалып отырған немесе біреудің жұмысын бақылап отырған, немесе қандай іс
-әрекет жасағанын әлде жасайтынын ойлап отырған баланы қадірлей біл. Осы
сәтте оны ешқашан басқа әрекет жасауға мажбүрлеме.
8. Немен айналысатынын білмей, іс-әрекет түрін іздеп жүрген балаға көмектес.
18

19.

9. Балаға жаңаны игеруге, бұрын бас тартқан материалдарды
қалай дұрыс қолдану керектігін көрсетуден жалықпа.
10. Қоршаған ортаны мейіріммен, шыдамдылық пен
тыныштықпен, қайырымдылық пен махаббатпен толтыр.
11. Ізденіс үстіндегі балаға өзіңнің көмек көрсетуге дайын
екеніңді көрсете біл, және басқа балаларға оны білдіртпе.
12. Баламен қарым - қатынаста тек жақсы әдеп қылықтарыңды көрсет және өзіңдегі ең жақсы қасиеттеріңдіұс
ын.
19

20.

Резюме
▫ Монтессори топтарында балалар
арнайы әзірленген қоршаған ортаМонтессори материалдары
көмегімен өздігінен оқиды.
▫ Монтессори материалдарында өзін –
өзі бақылау мүмкіндіктері
қамтылған, бала өз қателіктерін өзі
көріп, өзі соған бейімделеді.
20

21.

1. Монтессори жүйесінің психологиялық
Бақылау
сұрақтары
аспектісі неде?
21

22.

2.
Оқытуды
ұйымдастыру
әдістемесі
22

23.

Жоспар:
1. Жалпы ережелер.
2. Презентация.
3. Монтессори тобындағы
шеңбер.
4. «Үш сатылы сабақ».
23

24.

25.

1. Жалпы ережелер
Монтессор
и ортасы
5 аумақтан
тұрады
Тіл аумағы
Күнделікті
өмір
жаттығулар
аумағы
Ғарыш
аумағы
Математика
аумағы
Сенсорика
аумағы
25

26.

Монтессори тобындағы материалдарға төмендегідей талаптар қойылады:
1. Бала өз қозғалыс қажеттіліктерін іске асыра алу үшін ортаның барлық
материалдарына еркін қол жеткізе алуы керек.
2. Материалдар төмен, жақсы көрінетін, баланың бойына сәйкес сөрелерде тұрғаны
жөн.
3. Төменгі сөрелерге ауыр, көлемді материал, ал жоғары сөрелерге жеңілірегін
орналастырған дұрыс болады.
4. Балалардың материалды орнынан қозғауды жеңілдету мақсатында оны бөлшектеп
әкелуге үйретуге болады.
5. Материалдарды жақтаулары ыңғайлы шағын табақшаларға орналастырған жөн.
6. Баланың Монтессори - топта бейімделу кезеңінде пластикалық жинақтар қолдануға
болады, бұл ыдыс құлаған жағдайда, сәтсіз жағдайда қорқыныш, өзіне сенімсіздігін
төмендету мақсатында істеледі.
7. Сенсорлық және күнделікті өмір жаттығулары аймағы қозғалыс дамуы қалыпты
балаларға арналған ортаға қарағанда құрылымы бойынша көлемдірек болуы керек.
26

27.

8. Материалдар дамуында бұзылуы бар балаларға қызықты болғаны
жөн: классикалық Монтессори-материалдардың арасында көзге түсетін,
ашық түсті қоямыз.
9. Презентациялардың кезеңділігін ескеру керек (цилиндрлер блогында
бірнеше тесікті жауып қою, ілгекті рамкаларды 2-3 үлгімен шектеу).
10. Қозғалыс бұзылуы ауыр балалар үшін материалды түрлендірген
дұрыс (“қызғылт мұнара” кубиктерін магнитпен жабдықтау, цилиндрлер
көлемін үлкейту, оңай қысылатын қысқыштар қолдану)
11. Қағаздан жасалған құрал –жабдықтарды ламинациялау немесе
пластикалық заттармен алмастыру керек.
12. Карточкалардағы суреттер қажетінше ірі және шынайы болғаны
абзал.
13. Топтық сабақтарда суреттерді емес, шынайы заттарды таңдаған жөн.
14. Сызықтың бойымен жүру жұмысы кезінде баланың жеке қозғалыс
ерекшеліктерін ескеріп, статикалық позаларды қолданбау қажет.
27

28.

Еркін жүріп
тұрады
Топта
сақталатын
ережелер:
Үлкен балалар
жаңа келген
балаларды
үйретеді
Басқа
балаларға
бөгет болмау
Қолданған
затын
ескертусіз
жинап
орнына
қояды
Жіберген
қателіктерін
тауып
оларды
түзетеді
Қажет кезде
тәрбиешіден
көмек сұрау
Бастаған
жұмысын
аяғына дейін
жеткізу
Тыныштықты
сақтайды
28

29.

Негізгі сабақ түрлері:
Материалдармен
жұмыстың жеке
презентация
Монтессори
тобындағы шеңбер
«Үш сатылы
сабақ»
29

30.

1. Презентация
Монтессори материалдарымен ойнауда, балалар
мұғалімге жеке немесе топта ұсынатын
материалдарды өздері таңдауы керек. Олар кішігірім
топтарда дербес жұмыс істей алады. Материалдар
бар балалардың өзіндік жұмысы басым.
Презентация - бұл материалдың ішкі мағынасына
жауап беретін мақсатқа жетудің ең көп жолы.
30

31.

Мысалы: педагог әр түрлі
көлемдегі 10 текше қызғылт
мұнараны қатесіз салуды
көрсетеді.
Материалмен жұмыс туралы
презентация 5 минуттан
аспайды.
Онымен жаттығу уақыты
келеді.
31

32.

2. Монтессори тобындағы шеңбер
Монтессори педагогикасының ең бір қажетті бөлшегінің бірі –
шеңбер болып табылады.
Монтессори- кабинеттен эллипс түрінде сызылған сызықты
көруге болады. Бұл Монтессори шеңбері өтетін орны.
Монтессори педагогикасының негізгі ұстанымы – баланың
еркіндігі мен бар әрекетті өз бетімен орындауы болып
табылатынын бәріміз білеміз.
Ал шеңберде балалар бір –бірімен қарым –қатынасқа түседі,
яғни әлеуметтік жағынан пайдасы мол.
Шеңбер 3 жасқа дейінгі және 3жастан 6жасқа дейінгі
топтарда екі түрлі жүргізіледі. Бұл топтарда баланың жас
ерекшеліктеріне сай жаттығулар, тапсырмалар қолданылады.
32

33.

Мысалы, 3 жастан 6жасқа дейінгі топтағы
шеңбер барысында балалар
көптеген жаңа ұғымдармен танысады. Бір
–бірінің алдында өз ойларымен бөліседі,
бірін- бірі тыңдауға дағдыланады.
Сабақ барысында 2 шеңбер болады.
Біріншісі жұмыс басында, екіншісі жұмыс
соңына қарай өтеді.
33

34.

Балалар кабинетке келген соң, музыка қосылып, эллипстің
бойымен жүреді. Балалардың арасынан күнде бір бала
кезекші болады. Жүру барысында балалар кезекшінің
көрсеткен қимылдарын қайталайды.
Одан соң бәрі отырып, ауа-райын, апта күнін, айдың нешесі
сияқты мәселелерді талқылайды.
Бұл жерде сұраққа кімнің жауап беретінін кезекші таңдайды.
Барлық сұрақтар талқыланып болғанда тыныштық
уақыты өткізіледі,осылайша бірінші шеңбер аяқталып, балалар
еркін жұмысқа кіріседі.
34

35.

Ал екінші шеңбер жұмыс соңына қарай өтеді. Екінші
шеңберде белгілі бір тақырып қозғалады.
Шеңберді әрқашан педагог жүргізеді, бірақ ол жалпы әңгімеге көмек
беріп қана отырады. Мұнда бала өз бетімен ойын айтып, сезімдерін
басқаларға жеткізу мүмкіндігіне құқылы.
Монтессори әдісі балаларға жауапкершілікті сезінуге, өздігінен шешім
қабылдауына топта да, жеке де жұмыс жасай алуына, таңдау жасай
алуына, өз уақытын ұйымдастыра білуіне, өзіне сеніммен қарауына
мүмкіндіктер береді, қолайлы жағдай туғызады.
35

36.

3. «Үш сатылы сабақ» (Мария Монтессори термині).
1 кезең: мұғалім тақырып пен атаудың арасындағы
байланыс орнатады: ол тақырыпты көрсетеді және
сонымен бірге өз атын анық және анық айтады: «Бұл
...».
2 кезең: тақырыптың идеясын бекіту, пассивті сөздік
қорын қалыптастыру фазасы. Әртүрлі балалар үшін
түрлі уақытты талап етеді. Мұғалім тақырыпты
шақырады және балаға «маған беріңіз ...», «қойыңыз
...», «әкеліңіз ...» және т.б.
3 кезең: мұғалім тақырыпты көрсетеді және балаға:
«Бұл не?» деп атайды. Енді тақырып атауы баланың
белсенді сөздік қорының бөлігі болып табылады.
36

37.

Резюме
Монтессори әдісі балаларға
жауапкершілікті сезінуге, өздігінен
шешім қабылдауына топта да, жеке
де жұмыс жасай алуына, таңдау
жасай алуына, өз уақытын
ұйымдастыра білуіне, өзіне сеніммен
қарауына мүмкіндіктер береді,
қолайлы жағдай туғызады.
37

38.

Бақылау
сұрақтары
1. Презентация мен үш сатылы сабақ
арасындағы айырмашылығы қандай?
38

39.

3.
Тәжірибелік
өмірдің
жаттығулары
(ТӨЖ)
39

40.

1. ТӨЖ аумағындағы
Жоспар:
мақсаты.
2. ТӨЖ аумағындағы
материалдары.
40

41.

42.

Монтессор
и ортасы
5 аумақтан
тұрады
Тіл аумағы
Күнделікті
өмір
жаттығула
р аумағы
Ғарыш
аумағы
Математика
аумағы
Сенсорика
аумағы
42

43.

Күнделікті өмір жаттығулар аймағы
кішкентай балалар үшін ерекше
маңызды.
КӨЖ аймағында бала өзіне және өз
заттарына қарауға көмектесетін
материалдар орналасқан. Материалдар
бала өзі істейтін ісінің мақсатын айқын
түсінген жағдайда таңдап алынады.
Бала өзі киінуге (түйме, кнопка,
сыдырма, жіпшелер, түйрегіштер,
баулар, банттар, ілмектер сияқты
заттар салынған рамкаларды
пайдалана отырып) үйренеді.
Ұқыпты бір нәрсені құюға, төгуге, ыдыс
жууға, айна сүртуге, киім – кешек жууға,
шын үтікпен оны үтіктеуге, салаттар
жасауға, көкөністер тазалауға, кесуге,
майдалауға, жаңғақ ашуға, аяқ киім
тазалауға, бір жерден екінші жерге
тасымалдауға өзіне – өзі қызмет етуге
үйретеді.
43

44.

ТӨЖ
аумағындағы
материалдары
44

45.

Жаттығула
рдың
түрлері
1.Суды бір ыдыстан екінші
ыдысқа құю.
2.Кесілген гүлдерді күту жолдары.
4.Бір сызықтың бойымен жүру.
5.Тыныштандыру жаттығулары.
6.Қоғамдық өмірге қатысы бар
жаттығулар және т.б.
45

46.

Резюме
Күнделікті өмір жаттығулар аймағы
кішкентай балалар үшін ерекше
маңызды.
ТӨЖ аумағында бала өзіне және өз
заттарына қарауға көмектесетін
материалдар орналасқан.
Материалдар бала өзі істейтін ісінің
мақсатын айқын түсінген жағдайда
таңдап алынады.
46

47.

Бақылау
сұрақтары
1. Өзіне-өзі қызмет көрсетуді дамыту
үшін жаттығуларды атаңыз.
47

48.

4.
Негізгі
сенсорлық
материалдарме
н жұмыс
әдістемесі
48

49.

1. Сенсорика аумағының
Жоспар:
мақсаты.
2. Сенсорика аумағының
материалдары.
49

50.

51.

«1. Сенсорика аумағының мақсаты:
Бұл аймақта бала қоршаған ортаны зерттеуде өзінің сезімдерін қолдана
білуге үйренеді – осындағы материалдар арқылы өзінің көру сезімін (түрлі
түсті кестелер, көлемі мен пішінін ажыратуға арналған материалдар т.б).
Сипап сезу сезімін (сипау үшін тақтайшалар,маталардың қиындыларының
жиынтығы т.б.).
Иіс сезу (иістері бар жәшікшелер).
Дәм сезу (дәм сезу банкашалары т.б.).
Есту сезіміне (шуылдайтын қорапшалар, музыкалық аспаптар т.б.)
жетілдіреді, сол сияқты температураны ажырату, заттардың салмағының
айырмашылығын білу және есте сақтау қабілеттерін жаттықтырады.
51

52.

Сенсорика
аумағының
материалда
ры:
52

53.

Резюме
Бала моторикасымен сенсорикасын
жаттықтыру үшін материалды
қайталауға тура келеді.
Материалды қолданған соң бала
жоспарлау,дайындау, бір тапсырманы
соңына дейін орындауға тырысады.
53

54.

Бақылау
сұрақтары
1. Задачи работы сенсорного уголка.
2. Какие материалы способствуют развитию
осязания?
54

55.

5.
Монтессори
тобындағы
тіл
55

56.

Жоспар:
Тіл аумағының
мақсаты.
2. Тіл аумағының
материалдары.
1.
56

57.

58.

1. Тіл аумағының мақсаты
Балаға тілді алып жүруші ретінде тілді дамытуға арналған (онсыз
толыққанды интеллектуалды өсу мүмкін емес болғандықтан) тиісті
материалдар қажет.
Берілген аймақта жазуға моторлық (қимылдық) дайындық,
фонетикалық естудің дамуы, жазу мен оқуға үйрету, т.б
қарастырылады.
Бұл жерде бала өзінің қорын кеңейтуге, әріптермен танысуға,
саусағымен қиынырақ әріптерді салуға, манна жармасына сурет салуға,
сондай – ақ жылжымалы алфавит арқылы сөздерді қоюға үйрене ді.
58

59.

Тіл
аумағының
материалдары:
59

60.

Резюме
1. Не алдым?
2. Мен жаңаша нені білдім?
3. Нені басқаша істер едім?
60

61.

1. Әріптің бейнесін қалыптастыруға
Бақылау
сұрақтары
қандай материалдар ықпал етеді?
61

62.

6.
Монтессори
тобындағы
математика
62

63.

Жоспар:
1. Математика аумағының
мақсаты.
2. Математика аумағының
материалдары.
63

64.

65.

1. Математика аумағының мақсаты
Сенсорлық
материалмен
жұмыс істеп,
логикалық
ойлауды
үйренген соң
бала еш
қиындықсыз
өзіне таныс
ұғымдарды
математикалық
терминдерге
айналдыра
бастайды.
Оның үстіне
математиканы
үйрену табиғи
жүріп отырады:
себебі бала жай
ғана
математикамен
ұласатын
дайындалған
ортада өмір
сүреді.
Математикалық
дамыту аймағы
бала санауды,
қосу мен
азайтуды,
көбейту мен
бөлуді, түбірге
алу, мағыналы
сандармен
жұмыс істеу
үшін барлық
керекті
материалдардан
тұрады.
65

66.

Математика
аумағының
материалдары
66

67.

Резюме
Не
білемін?
Нені білгім
келеді?
Нені
білдім?
67

68.

1. Қандай материалдар тобы балаларға бір
Бақылау
сұрақтары
мәнді сандармен арифметикалық әрекеттерді
орындауға көмектеседі?
68

69.

7.
Табиғат пен
мәдениет туралы
білім негіздерімен
танысу
(Ғарыш аумағы)
69

70.

Жоспар:
1. Ғарыш аумағының мақсаты.
2. Ғарыш аумағының
материалдары.
70

71.

72.

1. Ғарыш аумағының мақсаты
Жұмыс баланы
қоршаған ортамен
байланыстырады.
Балалар жер бедері, жер шары,
әлем бойынша елдерді, олардың
мәдениеті мен дәстүрін, өлі және
тірі табиғатты, табиғат
құбылыстарын, жануарлар мен
өсімдіктерді, биологиялық,
географиялық, физикалық,
химиялық түсініктерін толық
алады.
Бұл аймақта
балалар
тереңдетіле
түсінік алады.
72

73.

Міндеттер:
- дидактикалық материалдардың көмегімен
балаларға табиғат пен адам мәдениетін өз бетінше
тану үшін ақыл-ой және сезім құралдарын беру.
- қоршаған әлемді зерттеу – яғни, онда зерттеуші
ретінде әрекет ету: ақпаратты сәйкестендіру,
салыстыру, талдау, жинақтау.
73

74.

Ғарыштық тәрбие дегеніміз не?
74

75.

Ғарыш
аумағының
материалдары
75

76.

▫ Бұл кеңістіктегі дидактикалық
материалдар Я.А.Коменскийдің
«Суреттердегі сезімтал әлем»
атты әйгілі оқулығының
қағидасы негізінде
құрастырылған.
▫ Бала бүкіл әлемді елестете
алмайтындықтан, мәдени адам
үшін маңызы бар негізгі
заттар суреттерде салынған
және қол қойылған.
76