Педагогикалық техника. Педагогикалық шеберлiктің элементі ретінде

1.

2.

“Технология” – гректiң techne - өнер, шеберлiк,
бiлiктiлiк, logos – оқу сөздерiнен шыққан.
Технологияға В.Дальдың сөздiгiнде: “белгiлi бiр
маңызды әрекетте, өнерде, шеберлiкте мақсатқа
жету үшiн қолданылатын әдiс” деп анықтама
берiлсе, қазiргi батыс әлеуметтану сөздiгiнде: “белгiлi
әрекетте, өнерде, шеберлiкте қолданылатын әдiстәсiлдердiң жиынтығы” деп көрсетiлген.

3.

Ғылыми тұрғыда «технология» ұғымы
үлкен екі бағытқа жіктеледі:
Өндірістік
технология
Әлеуметтік технология өндірістік технологиядан әлдеқайда
ауқымды, жүзеге асыру жағынан
күрделі, қалыптасу, даму жағынан
ұзақ мерзімді қажет ететін үрдіс.
Білім берудегі педагогикалық
технологиялар қызмет ету сипаты
тұрғысынан әлеуметтік
технологияларға біршама жақын.

4.

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНИКА – бұл
мұғалімге өзін тереңірек, нақтырақ,
талантты етіп көрсетуге, жұмыста
ең жақсы нәтижелерге қол жеткізуге
көмектесетін шеберліктер жинағы.
«Педагогикалық технология»
термині ХХ ғасырдың 60-шы жылдары
АҚШ пен Англияда қалыптасып, қазіргі
уақытта практика жүзінде барлық
дүниежүзі елдеріне таралып, білім беру
саласында кең өріс алуда. Соңғы
кездерде білім берудің жаңа даму
бағытын қамтитын оқытудың 50-ден
астам жаңа технологиялары практикаға
енгізіліп, кеңінен пайдалануда.

5.

Білім берудегі педагогикалық технологиялар
«жаңа технология», «озық технология», «оқыту
технологиясы» т.б. терминдермен аталуда.
Ал аталған ұғымдардың бір-бірінен
айырмашылығы, өзіндік ерекшелігі жайлы
ғалымдар арасында қызу пікірталас бар. Жалпы
ғалымдар «технологияға» шеберлікпен өнім алу,
нәтижеге жету, белгілі бір жоба, модельмен
оқыту сияқты түрлі анықтамалар берген.

6.

Ғалымдардың көзқарастары...
М.М.Левин: «педагогикалық технологияның негізгі қызметі – оқу
үрдісінің білім беру мақсатын іске асыру және жеке тұлғаны дамыту».
Педагог-ғалым В.М.Шепель: ”Технология – белгiлi заттың бейнесiн
өзгерту үшiн қолданылатын өнер, бiлiктiлiк, әдiс-тәсiлдер”
В.П.Беспалько:«технология - тәжірибеде
педагогикалық жүйенің жобасы».
іске
асырылатын
Г.К.Селевко: «оқыту технологиясы − оқытудың тиімді жолдары
мен үдерісінде қолданылатын әдістер, тәсілдер мен қағидалар».
Б.Т.Лихачев: ”Педагогикалық технология – оқыту тәсiлдерi мен
тәрбие құралдарын, оқытудың түрлерiн жинақтап, арнайы бiрiктiрудiң
жолдарын анықтайтын психологиялық-педагогикалық установкалардың
бiрлiгi, сондықтан да ол – педагогикалық процестiң инструментарийi
болып саналады”.

7.

Ғ.М.Құсайынов педагогикалық
технологияны «мұғалімнің
жоспарланған оқыту мен тәрбиелеу
жолындағы мақсаттар мен
нәтижеге жету және сабақ беру
үрдісіндегі ұжымдық оқыту әдісі.
Себебі ұжымдық оқыту әдісі қазіргі
заман талабына сай жан-жақты
жетілген жеке тұлғаны тәрбиелеп
шығуға мүмкіндік береді.
Педагогикалық оқу жоспарлары мен
бағдарламаларында берілген оқу
материалын оқушылардың өздері
бірін-бірі оқыту арқылы меңгеру
үрдісі» деп санайды.
Ж.А.Қараевтің пікірінше:
«Технология дегеніміз –
әдістемелік жүйе мен
сәйкес дидактикалық
үрдістер кешенінің
тәжірибиеде жүзеге
асырылатын жобасы, ал
педагогикалық
жағдаяттарға сай
қолданылатын әдістер,
тәсілдер оның құрамды
бөлігі болып табылады.

8.

Педагогикалық технологияның негізгі мақсаты– білім
алушылардың даралық тұлғасын дамыту. Енді осы ұғымға
тоқталатын болсақ, педагогикалық технология техникалық
және адами ресурстарды ескере отырып оқыту және білімді
меңгерудің барлық үдерісін анықтап құру және қолданудың
жүйелі әдісі, сонымен бірге білім берудің жолдарын
айқындаудың бірі ретінде қарастырады.
Педагогикалық технологияның басты ерекшілігі - оқу
үдерісінің қойылған мақсатқа жетуге кепілдік беретіндігінде.
Педагогикалық әдебиеттерде «педагогикалық технология»
ұғымы үш бағытта қолданылады:
1) жалпы педагогикалық
денгей–белгілі бір аймақтағы, оқу
орнындағы білім беру үдерісін
сипаттайды;
2) жеке пәндік-әдістемелік
деңгей–жеке пән әдістемесі
ретінде қолданылады;
3) элементтік (бөлімді) модельді деңгей-оқу-тәрбие үдерісінің
жекелеген бөлігінің технологиясы ретінде қарастырған.

9.

Оқу үдерісінде қолданылып жүрген
педагогикалық технология бағыттары ізгілік,
дамытушылық, жеке қарым-қатынастарға
негізделген.
Ал, бұл технологиялардың дидактикалық
негіздеріне: белгілі бір мақсатқа байланысты
проблемалық оқыту, студенттердің қабілеті
мен мүмкіндіктерін ескеру, оқу қызметін
саралап басқару, оқу үдерісін демократиялық
жолмен ұйымдастыруды айтуға болады

10.

Негiздiлiгi (кез келген технологияның
өзiндiк философиясы, өзiндiк
тұжырымдамасы болуы шарт);
Жүйелiлiгi (құрылымдық элементтерiнiң
бiртұтастығы);
Басқарылмалылығы (оқыту процесiн бастан-аяқ
жоспарлап, нәтижесiн тесеруге болатындығы);
Тиiмдiлiгi (қысқа мерзiмде аз шығынмен жоғары
нәтижеге қол жеткiзу мүмкiндiгi).

11.

Білім берудегі педагогикалық технологиялар
мынандай ұстанымдарға сәйкес қолданылады:
1. Білім беру үдерісінің жариялылығы.
2. Педагогикалық үдерісті ізгілендіру ұстанымы.
3. Оқушының әлеуметтік құзыреттілігін дамыту
ұстанымы.
4. Дамыта оқыту ұстанымы.
5. Педагогикалық технологиялар тиімділігін арттыру
ұстанымы
6.Іс-әрекет теориясын жүзеге асыру.

12.

Білім берудегі педагогикалық
технологиялардың оқыту үдерісінде
жіктелуі
Білім беру технологияларын әдіскерғалымдар 4-ке бөліп жіктейді.
1. тұлғалық-бағдарлы
білім беру
технологиялары
3. проблемалық
оқыту
2. дамыта оқыту
технологиялары
4. ұжымдық өзара
оқыту технологиялары

13.

Дамыта оқыту технологиясы
Дамыта оқыту технологиясы – оқушыны жан-жақты ізденуге,
өзіндік ой-тұжырымдарын жасай алуға үйретеді.
Дамыта оқыту – бұл оқу үрдісінде оқушының барлық
мүмкіндігінің толық іске асуына негіз болатын бағдарлы оқыту
болып табылады. Дамыта оқыту теориясы Г.Пестолоцкий,
А.Дистервек, К.Ушинскиден басталған.
Бұл теорияны алғаш негіздеп дәйектеген Л.С.Выготский
болса, кейіннен Л.В.Занков, В.В.Элконин, В.В.Давыдов,
И.А.Менчинский т.б.
тәжірбиелік-эксперименттерінде әрі қарай жалғасын тапты.

14.

Дамыта оқыту тұлғаның барлық
қасиетін тұтас бірлікте дамытуға
негізделген. Бұл технология ‹‹оқушы мұғалімнің оқыту әрекетінің объектісі
емес, оқудың өзін-өзі өзгерте алатын
субъектісі болады›› деген қағиданы
негізге алады. Субъектісі болу дегеніміз −
ол өзін-өзі өзгертуге қажеттілік болу
және оған оқу арқылы қол жеткізу. Яғни,
оқығысы келу, оқуды ұнату және оқи
алу. Бұл жерде білімді игеру, іскерліктері
мен дағдыларының қажеттіліктері
жоққа шығарылмайды, алайда тек
мақсат ретінде емес, оқушыны
дамытудың өзіндік құралы ретінде ғана
қарастырады.

15.

16.

Дамыта оқыту тұлғаның барлық қасиетін тұтас бірлікте
дамытуға негізделген. Дамыта оқытудың барысында
оқушылардың:
Ойлау дәрежесі
артады
Өзіне деген
сенімі артады
Байқампаздық
қабілеті дамиды
Шығармашылық
қабілеті дамиды
Ізденушілік,
зерттеушілік қасиеі
жанданады
Пікір алмасу мен өз
тұжырымын жасауға
ұмтылады
Өз бетінше жұмыс
істеуге ұмтылады
Тұлғаның өзіндік үні
«менің ойымша», «егер
мен болсам», т.б.
қалыптасады

17.

Деңгейлеп оқыту технологиясы дегеніміз – әр
оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне қарай
оқыту, тәрбиелеу бағытында жүзеге асатын
технологияның түрі. Деңгейлеп оқытуда мұғалім ақпарат
беруші және ұйымдастырушы, кеңес айтушы қызметін
ғана атқарады.
Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты оқытуды оқушының әр түрлі топтарына, ерекшеліктеріне
сай бейімдеу, ыңғайлау. Оқушылардың өзіне деген
сенімділіктерін қалыптастыра отыра, деңгейлік
шығармашылық тапсырмалар және жазба жұмыстарын
орындау арқылы шығармашылық деңгейге
көтерілуін анықтау.

18.

В.П.Беспалько
деңгейлеп, саралап
оқытудың жаңа
жолдарын ұсынып, оны
төмендегідей
деңгейлерге жіктеді:
Төртіншішығармашылық деңгей.
Бұл деңгей оқушының
шығармашылық қабілетін,
дарындылығын, талантын
ұштауға, оның жеке қабілетін
дамытуға көмектесетін
тапсырмалардан тұрады.
Аталған деңгей тапсырмалары
оқушының бүкіл қабілетін
дамытып, жетілдіруге ықпал
етеді.
Бірінші - оқушылық деңгей.
Аталған деңгейде ұсынылатын
тапсырмалар бағдарлама талабына
сәйкес беріледі.
Екінші - алгоритмдік деңгей.
Бұл деңгейде тапсырмалардың
мазмұны күрделендіріле
ұсынылады.
Үшінші - ізденушілік деңгей.
Аты айтып тұрғандай, бұл деңгейде
ұсынылатын тапсырмалар оқушыны
ізденушілікке жетелейтіндей болуы
шарт. Олар өзара сабақтастыққа,
жүйелілікке негізделіп,
оқушылардың танымдық қабілетін
мен танымдық құзіреттілігін
жетілдіруге бағытталады.

19.

Деңгейлеп оқыту технологиясының
ұтымдылығы бұл технология оқушының да,
мұғалімнің де белсенді шығармашылық
қызметін дамытуға арналған.
І - деңгейдегі тапсырма мемлекеттік
стандарттық деңгей болғандықтан мұны
оқшылардың барлығы орындауға міндетті.
ІІ- ІІІ - деңгей бірте-бірте күрделене
түсетіндіктен оқушылар бұл тапсырмаларды
құқылы.
IV - деңгей тапсырмаларын
шығармашылықпен жұмыс істей алатын
оқушылар ғана орындайды.

20.

Орыс дидактиктері М.А.Данилов пен В.П.Есипов проблемалық
оқытуда оқушыға дайын материалды бермей, шығармашылық
тапсырмалар арқылы олардың өзіндік ойларын жетілдіру керек
деп санайды.
М.И.Махмутов проблемалық оқытуды үш түрлі
классификацияға бөледі:
• Оқу материалдарындағы ережелер мен заңдылықтарды
шешуге, анықтауға бағытталған ғылыми шығармашылық;
• Практикалық мәселелерді шешуге, алған білімді жаңа
жағдаятта пайдаланып, оны шешуге және өздігінен құрауға
бағытталған практикалық шығармашылық;
• Ойын ойнау, ән айту, сурет салу, т.б. арқылы өзінің
шығармашылық қабілетін дамытуға бағытталған көркемдік

21. Проблемалық оқыту шартты түрде төрт деңгейден тұрады:

Бірінші деңгей мұғалімнің айтқан материалын
тыңдап, берілген тапсырмаларды орындауды
қамтиды.
Екінші деңгейде алған білімін жаңа жағдайда
мұғалімінің көмегімен, жартылай өзі орындауы
арқылы іске асырады.
Үшінші деңгейде оқулық бойынша берілген
тапсырманы өздігінен іздене отырып, орындайды.
Төртінші деңгейде шығармашылық
тапсырмалар орындай отырып, өзі талдау
жасайды.

22.

Оқушының алдына проблемалық
жағдаят қою арқылы материалды меңгерту
– проблемалық оқытудың басты шарты.
Проблемалық жағдаят оқушының ойлау
қабілетін жетілдіреді, өздігінен шешім
қабылдауға жетелейді. Проблемалық
оқытуды қолдану үшін мұғалім тақырып
бойынша оқушының білім деңгейін және
олардың шығармашылық қабілетін ескеруі
тиіс.

23.

Қазіргі оқыту үдерісінде
қолданылып жүрген
білім берудегі тиімді
педагогикалық
технологиялар ретінде
мынадай
педагогикалық
технологиялар
жіктемесі сұрыпталған:

24.

1. Оқушыны объект ретiнде емес, субъект ретiнде қарастырып,
оның дара тұлға ретiнде қалыптасуына жан-жақты әсер ететiн,
қарым-қатынастың демократиялық, iзгiлендiру бағытын
негiзге алған – оқытуды демократияландыру мен
iзгiлендiру негiзiндегi педагогикалық технологиялар
(оған жататындар: Е.В. Бондаревский, Д.Б. Серикова,
Ю.И. Турчанинова, И.С.Якиманский, Ш.А.Амонашвилидiң
iзгiлiктi-жеке тұлғалық технологиясы, Е.Н. Ильинаның
гуманитарлық пәндерді адам қалыптастырушы пән ретiнде
оқыту жүйесi және т.б. жатады);
2. Оқушының туа бiткен ақыл-ой қабiлетiнiң
жеке дамуына негiзделген – саралап оқыту
технологиясы (Н.Гузик, И.Первин, В.Фирсов);

25.

3. Балаға сырттан әсер
етпей өзiнiң табиғий
дамуына ықпал жасайтын,
баланың жаны мен
жүрегiне жылулық
ұялататын – халықтық
педагогиканың әдiстерiне
сүйене отырып баланың
табиғи дамуына
негiзделген
педагогикалық
технологиялар (Л.Н.
Толстой, А.Кушнир,
М.Монтессори
технологиялары жатады);
2. Оқушының белсендi
болуына, проблемалық
жағдайда одан шығуды
үйрететiн – оқушы әрекетiн
белсендiру мен
интенсификациялау
негiзiндегi педагогикалық
технологиялар
(оған Е.И.Пассовтың
коммуникативтiк оқыту
технологоиялары, В.Ф.
Шаталовтың тiрек сигнал
конспектiлерi негiзiндегі
оқыту технологиясы,
проблемалық оқыту
технологиялары жатады);

26.

5. Оқушы мен оқытушы арасындағы қарым-қатынастың тең
дәрежеде жүзеге асуын қамтамассыз
ететiн –
ынтымақтастық педагогикалық технологиясы;
6. Әр оқушының жеке қасиетiн аша отырып, оның қабiлетi
мен мүмкiндiк деңгейiне қарай оқыту, тәрбиелеу бағытында
жүзеге асатын технологияның түрi – деңгейлеп саралап
оқыту технологиясы ;
7. Оқушылардың өз бетiмен жұмыс жасауына және қоғамдық
белсендiлiгiнiң артуына әсер ететiн – дамыта оқыту
технологиясы (Эльконин-Давыдов, Л.В. Занков, Г.Д.
Кириллова, Г.И.Щукина т.б.);
8. Білім алушыларды ұжымда жұмыс iстеуге үйретуде,
тiлдесiмде болуына, бiрiн-бiрi үйретуiне үлкен әсер ететiн
технология – оқытудың ұжымдық тәсiлi жатады
(В.Дьяченко, А.Соколов, А.Ривин, Н.Суртаева т.б.).