Testament Bolesława Krzywoustego

Pytania do mapy
1.
Porównaj granice państwa Mieszka I i Bolesława Chrobrego.
Wskaż ziemie, które pierwszy król Polski które przyłączył ?
2.
Wymień tereny przyłączone do Polski w latach 1002–1018.
Określ, które ze zdobyczy miały charakter krótkotrwały, a
które – długotrwały.
3.
Wymień biskupstwa i arcybiskupstwo założone w Polsce po
zjeździe gnieźnieńskim.
4.
Wskaż na mapie miejsce zawarcia pokoju po wojnie z
Niemcami.
5.
Podaj nazwę obszaru, który został przyłączony do Polski po
wyprawie kijowskiej.
6.
Przeanalizuj mapę i odpowiedz, czy znajdujesz uzasadnienie
dla podboju ziem chrześcijańskich sąsiadów, a braku podboju
ziem pogańskich Prusów? Uzasadnij odpowiedź.

5.

Mieszko II Lambert

6.

Polska za panowania
Kazimierza
Odnowiciela

7.

Polska w czasach
Władysława Hermana
i Bolesława
Krzywoustego

8.

9.

10.

„Gdy poczuł, że [los] żąda już od niego śmiertelnej powinności,
poleca spisać dokumenty testamentowe. Przekazuje w nich
w spadku czterem synom i zobowiązania [płynące z] zacności
przodków, i następstwo w królestwie, wyznaczając stałe granice
czterech dzielnic w ten sposób, że w ręku najstarszego miało
pozostać i księstwo dzielnicy krakowskiej, i władza zwierzchnia.
A jeśliby spotkało go to, co ludzkie [tj. gdyby umarł], zawsze
starszeństwo i wzgląd pierworództwa miały rozstrzygać spór
o następstwo”.
Mistrz Wincenty Kadłubek, biskup krakowski, Kronika polska

11.

Statut sukcesyjny – testament
• Krzywousty mając liczne potomstwo i złe doświadczenie w walce o władzę z bratem musiał
rozwiązać problem następstwa tronu po sobie.
• Kadłubek przedstawił scenę ustnego przekazania testamentu na łożu śmierci. Najnowsze
badania historyków wskazują, że dokument ten został zatwierdzony przez możnych na wiecu
ok. 1116-1117r. i zatwierdzony przez papieża. Niestety oryginalny dokument nie zachował się.
Statut w życie wszedł w 1138r.
• Określał zasady sprawowania władzy w państwie. Zasada senioratu – zwierzchnią władzę w
kraju miał sprawować senior, czyli najstarszy przedstawiciel Piastów w danym momencie.
Zasada ta odsuwała możnych od wpływu na odsadę tronu. Siedzibą seniora był Kraków.
Panował nad dzielnicą senioralną. Senior miał obowiązek oddać w zarząd młodszych członków
dynastii poszczególne dzielnice. Były to dzielnice dziedziczne. O ich przekazaniu miał
decydować princeps. Juniorzy nie byli jednak samodzielni i niezależni. Podlegali princepsowiseniorowi, najważniejszemu księciu w państwie. Była to zasada pryncypatu. Princeps
decydował o polityce zagranicznej rodu, bił monetę, mianował urzędników centralnychwojewodów w dzielnicach młodszych książąt.

12.

Rozbicie dzielnicowe XII w.
Władca
Region-dzielnice dziedziczne
Władysław II
Wygnaniec
Śląsk i ziemia lubuska
Mieszko III
Stary
zachodnia Wielkopolska
Bolesław IV
Kędzierzawy
Mazowsze i Kujawy
Henryk
Ziemia Sandomierska
Sandomierski ( w okresie niepełnoletności rządził
senior)
Salomea,
wdowa po
Krzywoustym
Ziemia Łęczycka
( w okresie niepełnoletności rządził
senior)
Dzielnica
senioralna
Pomorze Zachodnie i Gdańskie,
Ziemia Krakowska

13.

Władysław II Wygnaniec (1138-1146)
• Najstarszy syn Krzywoustego, z pierwszego małżeństwa. Był
pierwszym seniorem i princepsem. Oprócz dzielnicą senioralną
rządził też Śląskiem. Dążył do zapewnienia tronu swoim synom po
śmierci.
• Miał ok. 30 lat więc miał już pewne doświadczenie w polityce. Szybko
skonfliktował się z macochą, przyrodnimi braćmi i wojewodą Piotrem
Włostowicem, którego uwięził, oślepił i obciął język. Biskupi nałożyli
na niego klątwę. Wojna domowa trwała w latach 1144-1146.
• W 1146r. musiał uciekać z kraju i szukać pomocy cesarza
niemieckiego. Ostatecznie zmarł na wygnaniu w 1159r. Był więc
uciekinierem sporo dłużej, niż władcą.

14.

Władysław II (jeszcze nie Wygnaniec) i dyrygująca
nim żona – Agnieszka Babenberg. Rysunek z XX

15.

Bolesław IV Kędzierzawy.
Potępiony król, niedoceniony
polityk
Polscy władcy i królowie- audycje Polskiego Radia
Zapamiętano go z upokarzającego hołdu w
Krzyszkowie. Mimo to był świetnym politykiem, bo
utrzymał się u władzy ponad 20 lat. Żył w zgodzie z
elitami. Jego loki były charakterystyczne. Fundator
licznych kościołów.

16.

Bolesław IV Kędzierzawy (1146-1173)
• Po ucieczce Władysława został seniorem.
• W 1157r. cesarz niemiecki Fryderyk Barbarossa zorganizował wyprawę, na Polskę udzielając
wsparcia Wygnańcowi. Kędzierzawy musiał przyjąć upokarzający układ w Krzyszkowie pod
Poznaniem w 1157r. Książe boso z nagim mieczem zawieszonym u szyi upadł cesarzowi do nóg
i złożył hołd lenny. Następnie przysiągł, że wygnanie Władysława nie miało na celu obrazy
cesarza. W dowód swej wierności w następnym roku miał ruszyć z Fryderykiem do Włoch.
Wreszcie zobowiązał się stawić w dzień Bożego Narodzenia 1157r. w Magdeburgu na sejmie
Rzeszy, aby odpowiedzieć na zarzuty stawiane mu w sprawie brata. Jako sankcję za
dotychczasowe niestawienie się przed obliczem cesarza i niezłożenie hołdu Barbarossa nałożył
karę 2000 grzywien srebra, towarzyszącym mu książętom miał Bolesław wypłacić 1000
grzywien, dworzanom - 200, a cesarzowej -20 grzywien złota. Jako rękojmię tych zobowiązań
Bolesław dał cesarzowi zakładników, wśród których znalazł się Kazimierz Sprawiedliwy.
• Cesarz uznał władzę Kędzierzawego i nie przywrócił władzy Wygnańcowi. Kędzierzawy musiał
jednak zgodzić się na powrót synów Wygnańca na Śląsk.

17.

Świątynia romańska w Tumie pod
Łęczycą ufundowana przez
Kędzierzawego.

18.

Mieszko III Stary (1173 - 1177)
• Znany był z zamiłowania do pieniędzy.
• Do konfliktu z możnymi krakowskimi doprowadzają
autorytarne rządy, niechęć do wielkopolskiego otocznia,
zapełnianie skarbca kosztem możnych krakowskich, czy nie
przeniesienie się do Krakowa wbrew statutowi.
• W 1177r. zostaje wygnany z Krakowa.
• Na jego miejsce możni wybrali w tym samym roku
Kazimierza, czym ostatecznie złamano zasadę senioratu.
Prawo do tronu nadal miał wygnany Mieszko Stary a po nim
synowie Wygnańca.
• Zmarł w 1202r. Mając 80 lat.
• Był słynnym fundatorem m.in. opactwa cystersów w Lądzie.
Przypuszcza się, że ufundował również słynne Drzwi
Gnieźnieńskie.

19.

Despota i tyran czy silny i roztropny władca?

20.

Kazimierz II Sprawiedliwy (1177- 1194)
• Na zjeździe w Łęczycy w 1180r. – wielkim zjeździe dostojników duchownych i
świeckich, pozyskał zgodę na złamanie zasady senioratu czyli obejmowania
władzy w dzielnicy senioralnej przez najstarszego Piasta i wprowadzenie
zasady dziedziczności tronu krakowskiego w linii Kazimierza II. Na zjeździe
ograniczono urzędnikom książęcym prawo żądania podwodów i żywności w czasie
podróży przez dobra duchowieństwa oraz zniesiono prawo książęce pozwalające
przejmować majątek zmarłego biskupa. Był to pierwszy akt zrzeczenia się przez
panującego części swych uprawnień na rzecz określonej grupy społecznej. Uchwały
zjazdu zatwierdził papież i cesarz. Kazimierz nadal był princepsem.
• Swój przydomek zawdzięcza licznym nadaniom dla Kościoła.
• W 1184r. uznał się lennikiem cesarza Barbarossy.
• Po nim dzielnicę krakowską objął syn Leszek Biały 1194-1227.

21.

J. Matejko, W
Łęczycy pierwszy
sejm. Spisanie
praw. R.P. 1180.

22.

Leszek Biały 1194-1227

23.

„Krwawa łaźnia”
• Zjazd w Gąsawie na Kujawach w 1227r. książąt piastowskich,
duchowieństwa i rycerstwa zwołany przez Leszka Białego.
• Książęta zostali napadnięci w łaźni podczas kąpieli, przez oddziały
wojów księcia pomorskiego Świętopełka, który dążył do niezależności.
Henryk Brodaty i Konrad Mazowiecki cudem uniknęli śmierci. Leszek
Biały nago ratował się ucieczką konną. Został jednak doścignięty i
zamordowany. Scenę tę przedstawia na obrazie Jan Matejko.
• Od 1227r. upada zasad pryncypatu. Leszek Biały był ostatnim
prinepsem czyli „księciem całej Polski”. Odtąd posiadanie dzielnicy
krakowskiej nie oznaczało posiadania zwierzchnictwa nad pozostałymi
dzielnicami.

24.

Jan Matejko „Śmierć Leszka Białego”

25.

• Po śmierci Sprawiedliwego ziemie polskie ulegają stopniowo coraz
większemu rozdrobnieniu. Kolejni książęta dzielili swoje dzielnice
pomiędzy synów, utrwalając podział państwa. Tytułowali się książętami
dzielnicowymi np. mazowieckimi, wielkopolskimi, cieszyńskimi,
głogowskimi a nie Polski. Rozgorzały walki między dzielnicami.
• Państwo utraciło Pomorze Zachodnie i Gdańskie.
• Zagrażali nam Prusowie i Brandenburgia.
• Wzrosło znaczenie możnych w poszczególnych dzielnicach, sprawujących
urzędy. Książęta stawali się zależni od ich poparcia. Obdarzali ich ziemią i
immunitetami w zamian za poparcie.
• Powstawało rycerstwo.

26.

genially-rozbicie-dzielnicowe
Rozbicie dzielnicowe GWO 8 min.

English Русский Rules