Қарда қанша кристалдар болады?

1.

ҒЫЛЫМИ ЖОБАНЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
Қарда қанша кристалдар болады?
Бағыты: Жаратылыстану
Тақырыбы: «Қарда қанша кристалдар болады?»
Оқушының толық аты: Тілеубек Айым
Ғылыми жетекші: Абай Алтынай
Сынып: 4"Ә" сынып

2.

АННОТАЦИЯ
Қар-бұл суық температурада қатып қалатын су тамшыларынан тұратын бу. Мұздатылған бу
тамшылары-қар ұшқындары деп аталады.
Қар тек мұздатылған су болса да, ол мұзға ұқсамайды — мұздан айырмашылығы, ол ақ
түсті әрі мамық және және жеңіл болып келеді . Қар ұшқындары -ақ түсті қалыптастыру үшін
бір-бірімен біріге алатын
кішкентай мұз кристалдарының шоғырын түзеді. Бірақ қар
ұшқындарының қаттылығы жоқ, өйткені бұл кристалдар өте кішкентай және ешқандай қысымға
төтеп бере алмайды. Себебі өзендерден, көлдерден, теңіздерден және мұхиттардан күн
сәулесінде буланған өте кішкентай су тамшылары атмосфераға көтеріліп, атмосфераның
температурасы минус белгісіне жеткенде, бұл бу тамшылары қатып қалады. Осылайша ол өте
кішкентай және жеңіл болғандықтан, олар ауада жақсы тұрып, аспанда қалықтайды. Сонымен,
бір жағынан екінші жағына ұшып, желдің әсерінен олар бір-біріне жабысады, содан кейін қар
пайда болады. Салмақ қосу үшін жеткілікті мөлшерде бір-біріне жабысып, қар ұшқындары
ауадан ауыр болып, жерге түсе бастайды. Міне, осылайша қар жер бетіне жауа бастайды.

3.

ҒЫЛЫМИ ЖОБАНЫҢ МАЗМҰНЫ
І. КІРІСПЕ.............................................................................................................
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ..............................................................................................
2.1. Қар және оның шығу тарихы.........................................................................
2.2. Қар кристалы дегеніміз не?.............................................................................
2.3. Қар ұшқыны қайда және қалай пайда болады?.............................................
2.4.Қар ұшқындарының түрлері............................................................................
2.5.Неліктен қар сықырлайды?..............................................................................
ІІІ. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ..........................................................................
3.1. Тағамдық қоспалардың әсерінен қардың еруі............................................
3.2. Қарды өртеу..................................................................................................
3.3. Тұз кристалдарынан жасалған қар ұшқыны..............................................
3.4.Мұз қатпайтын судың құпиясы..................................................................
3.5.Сабын көпіршігін мұздату...........................................................................
ІҮ. ҚОРЫТЫНДЫ..............................................................................................

4.

І. КІРІСПЕ
Қыста аспаннан мұз кристалдары түрінде қар жауады.Су буы жерден атмосфераға өтіп, бұлт түзеді.
Бұлттар температураға қарамастан жылдың барлық мезгілінде пайда болады.
Қар-атмосферадағы мұз кристалдарында қатып қалатын су буы. Кейде 200-ге дейін кішкентай мұз
кристалдары бір қар ұшқынын құрайды, олар қарды құрайды.Ауада ылғалдың ең аз мөлшері болған кезде
және ауа температурасы қату температурасынан төмен түскенде (0 градус Цельсий немесе 32 градус
Фаренгейт) және жердің температурасы нөлден төмен болғанда , әрине, жерге қар жауады: қар ауыр
жаңбыр тамшылары емес, ол жұқа, түссіз әрі мамық болады. Күн сәулесінің әсерінен аппақ түсті болып
келеді.Жалпы табиғи материалдардың көпшілігі күн сәулесінің спектрінің бір бөлігін өзіне сіңіреді, ал күн
сәулесі шағылысып оларға түс береді. Күннің әсеріне байланысыты әр зат өзіндік түске ие болады.
Жобаның мақсаты: Қар мен қар кристалдарына зерттеу жүргізу
Таңдалған тақырыптың өзектілігі: Қардың неліктен мамық әрі мөлдір ақ түстес болатынын анықтау
Зерттеу нысаны: Қар және қар кристалдары
Зерттеу пәні: Жаратылыстану
Гипотеза: Барлық қар ұшқындары әртүрлі формада болады , және олар будан пайда болады ,әрі оларды
үй жағдайында ұстап тұра алмаймыз.
Міндеттері:
1. Зерттеу мәселесі бойынша ғылыми әдебиеттерді талдау;
2.Қардың қасиеттерін зерттеу: түсі, мөлдірлігі, иісі, тазалығы, сықырлауы, жабысқақтығы;
3.Қар ұшқындарына практикалық жұмыстар жүргізу.

5.

ІІ.НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1.Қар және оның шығу тарихы
Қар - әр түрлі пішінді мұз кристалдарынан тұратын қатты атмосфералық жауын-шашын, және ол ауа
температурасы 0 °C-тан төмен бұлттардан түседі. Әдетте пішіндері негізінен алтыбұрышты тақтайшалар
және алты сәулелі жұлдыздар түрінде болады. Қар біздің планетамыздың керемет ерекшелігінің бірі. Ол
барлық континенттерде өте көп мөлшерде қалыптасады. Жыл сайын 130 миллион шаршы шақырымға
дейін қар жауады – яғни,мұхиттармен бірге бүкіл жер бетінің төрттен бір бөлігі.
Олардың алтыбұрышты пішіндеріне қызығушылық танытқан
алғашқы ғалымдардың бірі неміс астрономы және математигі
Иоганн Кеплер болды. Бұл XVII ғасырдың басында планеталардың
эллиптикалық қозғалысын ашып, оның математикалық заңдарын
шығарған ғалым. Бірақ мұндай көрнекті адам тек планеталарға ғана
қызығушылық танытқан жоқ. 1611 жылы ол "Алтыбұрышты қар
ұшқындары
туралы"бүкіл трактат жазды. Бірақ ол қар
симметриясының құпиясын шеше алмады, өйткені ол кезде
молекулалар туралы ештеңе білмеді. Алайда оның зерттеулері
Кристаллография сияқты ғылымның дамуына серпін берді.
(Иоганн Кеплер )
(Рене Декарт)

6.

2.2.Қар кристалы дегеніміз не?
Қар ұшқыны -қар немесе мұз кристалы. Біз барлық заттар олардың ең кішкентай бөлшектері атомдардан тұратынын білеміз. Кристалдық денелер (кристалдар) - атомдар белгілі бір ретпен
орналасқан қатты денелер. Бұл тәртіптің атауы-кристалды тор. Бұл кристалдардағы атомдардың
орналасуын бейнелеуге көмектесетін геометриялық сурет.
Бұл алтыбұрышты қар ұшқынын құрайтын мұз
кристалының құрылымы және оны ешқашан және
табиғаттың еш жерінде бес немесе сегіз сәулелі мұз
кристалдарынан кездестірмейсіз. [10,12]
2.3. Қар ұшқыны қайда және қалай пайда болады?
Қар бүршіктерінің өмірі су буының бұлтында, температура төмендеген кезде кристалды мұз
бөлшектері пайда болған сәттен басталады. Кристалдану орталығы шаң түйіршіктері, кез келген қатты
бөлшектер болуы мүмкін, бірақ кез келген жағдайда миллиметрдің оннан бір бөлігінен кіші бұл мұз
қабаттарында кристалдық тор бар. Анықтамаларға сәйкес мұз кристалдары алтыбұрыш тәрізді. Дәл
осы себепті қар ұшқындарыны көпшілігі алты бұрышты жұлдыз тәрізді.

7.

2.4.Қар ұшқындарының түрлері
Призмалар-
Қос пластиналар-
Инелер-
Қуыс бағандар -
Дендриттер -
Кеңістіктік дендриттер-
Жұлдыз тәрізді ұшқындар -

8.

ІІІ.ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1. Тағамдық қоспалардың әсерінен қардың еруі

9.

ІІІ.ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1. Тағамдық қоспалардың әсерінен қардың еруі

10.

11.

12.

3.2.Қарды өртеу

13.

3.3. Тұз кристалдарынан жасалған қар ұшқыны
3.4.Мұз қатпайтын судың құпиясы
3.5.Сабын көпіршігін мұздату

14.

ІҮ.ҚОРЫТЫНДЫ
Зерттеу жұмысынан мен қардың әр түрлі пішінді мұз кристалдарынан тұратынын және суық
температурада қатып қалатын су тамшылары екенін анықтадым. Өзен көлдердің булану әсерінен
атмосфера қабатында бұлт түзіледі. Бұлттан уақыт өте келе қар түзіледі. Осыдан кейін ең кішкентай
мұз кристалдары төмен түсіп, ауадан ылғалдың әсерінен біртіндеп өсе бастайды . Нәтижесінде
бәрімізге белгілі алты бұрышты қар ұшқындары пайда болады.
Мен қар ұшқындарының әртүрлі формаларымен және олардың өсуі мен пішініне әсер ететін
факторлармен таныстым.
Мен қардың қатты аязда ғана аяғымның астында сықырлайтынын білдім. Ал қар ұшқыны
жеңіл әрі ақ болады, өйткені ол 95% ауадан тұрады және күн сәулесі кристалдар мен ауа
арасындағы беттерде шағылысады және шашырайды ,әсерінен қарға ақ түс сыйлайды.
Тәжірбие көрсеткендей, қар ұшқындарын зерттеу өте ұзақ уақыт бойы жүргізіліп келеді. Бірақ біз
қар сұлулығын тек арнайы зертханаларда ала аламыз. Бірақ қар ұшқындарын үлкейткіш әйнек
арқылы көруге, эскиз жасауға, суретке түсіруге және олардың барлығы мүлдем өзгеше және
барлығы алтыбұрышты екеніне көз жеткізуге болады

15.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1.Әбілсейтова А. "Оқушының суреттелген энциклопедиясы: Ғылым және техника ",1998 жыл;
2. Дворнякова О. "Қар ұшқындары туралы кітап", 2015жыл;.
3. Кемелер В. А. "Табиғат бояулары" оқушыларға арналған кітап 1989 жыл;
4. Крицман В. А., Станцо В. В. "Жас химиктің энциклопедиялық сөздігі", 1990 жыл;
5. Мосин О. В."Неліктен қар ұшқыны алтыбұрышты"
6. "Балаларға арналған энциклопедия". - Ярославль, даму академиясы, 1998жыл;
7.Шаскольская М.П. "Кристалдар", 1978жыл;
8. "Қоршаған әлем энциклопедиясы. Ауа-райы және климат" - М.: Росман, 1998 жыл;
9.
Юрмин Г., Дитрих А. Почемучка М. "Педагогика баспасөзі", 1998жыл;
10. М. Астрель "Мен әлемді білемін" энциклопедиясы 2008 жыл;
11. М.Астрель Балалар энциклопедиясы. "Мен әлемді білемін". – 2001жыл;
12. В.А. Маркин. "Оқушының үлкен энциклопедиясы"
13. А. Ю Бирюкова "Жер Планетасы". "Rosman Press", 2001 жыл.