Էկոհամակարգերի էկոլոգիական վիճակի գնահատումը տավուշի մարզի իջեվան խոշորացված համայնքի պայմաններում

1.

ԷԿՈՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ԷԿՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ՎԻՃԱԿԻ
ԳՆԱՀԱՏՈՒՄԸ ՏԱՎՈՒՇԻ ՄԱՐԶԻ ԻՋԵՎԱՆ
ԽՈՇՈՐԱՑՎԱԾ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐՈՒՄ
ԴԻՊԼՈՄՆԻԿ՝
ՀԱՅԿ ՀՐԱՅՐԻ ՎԱՆԵՍՅԱՆ
ՂԵԿԱՎԱՐ`
Գ.Գ.Թ. ԱՍԻՍՏԵՆՏ Լ.Գ.ՄԱԹԵՎՈՍՅԱՆ
ԳՐԱԽՈՍՈՂ՝
Գ.Գ.Թ. ԴՈՑԵՆՏ Հ.Գ.ՂՈՒԿԱՍՅԱՆ

2.

Թեմայի արդիականությունը
Տավուշի մարզում բնական էկոհամակարգերի վրա մարդածին
ազդեցությունը գնալով մեծացել է և վերափոխման արդյունքում դրանք
վերածվել են ագրոէկոհամակարգերի:
Ժամանակակից ագրոլանդշաֆտներում ստեղծվել է միանգամայն նոր
բնույթի բնապահպանական և էկոլոգիական իրավիճակ: Ագրոլանդշաֆտների
ստեղծմամբ մեծացել է անթրոպոգեն ներգործությունը բնության վրա, քանի որ
առանց բնության հարստությունների շահագործման մարդը չի կարող իր գոյությունը պահպանել: Այս իմաստով առաջ է եկել օպտիմալ կառուցվածքի
ագրոլանդշաֆտների ստեղծման անհրաժեշտություն: Մասնատված հողօգտագործման պայմաններում, երբ ագրոլանդշաֆտներում ագրոէկոհամակարգերի քայքայումը դարձել է իրական փաստ, անհրաժեշտ է ստեղծել լավագույն կառուցվածքի ագրոլանդշաֆտներ, որպեսզի ոչ միայն պահպանել էկոհամակարգերի կայունությունը, այլև ստանալ բարձր արտադրանք, բարելավել
մարդու սոցիալ-տնտեսական պայմանները և շրջակա միջավայրի էկոլոգիական վիճակը:

3.

Թեմայի նպատակը և խնդիրները
Ուսումնասիրությունների նպատակն է վեր հանել բնական էկոհամակարգերի և ագրո-
էկոհամակարգերի ներկա վիճակը, օպտիմալ կառուցվածքի խախտման պատճառները,
մասնատված հողօգտագործման պայմաններում և առաջարկել այնպիսի միջոցառումներ,
որոնք հնարավորություն կտան պահպանելու նրանց արտադրողականությունը, ստանալու
էկոլոգիապես անվտանգ արտադրանք:
Դիպլոմային աշխատանքի խնդիրներն են.
-
ուսումնասիրել էկոլոգիական ռիսկի առաջացնող գործոնները,
-
պարզել դրանց ազդեցությունը հողատարածքների վրա,
-
բացահայտել մշակաբույսերի բերքատվության համեմատական ցուցանիշները և առաջարկել ագրոէկոհամակարգերի ապակայունացումը մեղմացնող միջոցառումները:

4.

Տավուշի մարզի վարչատնտեսական տարածքը

5.

Այգեհովիտ, Վազաշեն, Պառավաքար համայնքներ

6.

Այգեհովիտ համայնք

7.

Բերքաբերի ջրամբար
Տավուշի լեռներ

8.

Աչաջուր համայնք

9.

Աղյուսակ 1
Իջևան խոշորացված համայնքի հիմնական մշակաբույսերի ցանքատարածությունները
և բերքատվության ցուցանիշները
Ցանքատարածությունը,
Բերքատվությունը
(հա)
(ց/հա)
Աշնանացան ցորեն
2761
11,5
Կարտոֆիլ
1175
166
Եգիպտացորեն
595,7
30,2
Բանջարեղեն
604,5
176
Մշակաբույսը

10.

Աղյուսակ 2
Իջևանի խոշորացված համայնքի հողատեսքերի զբաղեցրած տարածությունները
Հողատեսքերը
Ընդհանուր տարածությունը, հա
Վարելահող
9346
Բազմամյա տնկարկ
25
Խոտհարք
6485
Արոտներ
9881
Տնամերձ
1495
Այլ հողատեսքեր
2384
Անտառներ
5675

11.

Աղյուսակ 3
Բնական էկոհամակարգերի և ագրոէկոհամակարգերի հարաբերակցությունը (հա)
Բնական էկոհամակարգեր
Վերափոխված
Հողատեսքը
Տարածությունը
Հողատեսքը
Տարածությունը
Խոտհարք
6485
Վարելահող
9346
Արոտ
9881
Բազմամյա տնկարկ
25
Անտառ
5675
Տնամերձ
1435
Ընդամենը
22041
Ընդամենը
10806

12.

Աղյուսակ 4
Ագրոլանդշաֆտների համար առաջարկվող (օպտիմալ կառուցվածքի)
վարելահողերի տարածությունը
Վարելահողերի և
պաշտպանական
Թեքությունը
Տարածությունը անտառաշերտերի
հարաբերակցությ
ունը
Պաշտպանական
անտառաշերտերի
տակ հատկացվող
տարածությունը
Հարթ տարածություն
9226
90:10
922,6
Թեք տարածություն
120
80:20
24,0
Ընդամենը
9346
-
946,6

13.

ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
Դիպլոմային աշխատանքի շրջանակներում ուսումնասիրելով Տավուշի մարզի
Իջևանի խոշորացված համայնքի շրջակա միջավայրի էկոլոգիական վիճակը հանգել
ենք հետևյալ եզրակացություններին.
1. Տարածաշրջանում առկա է էկոհամակարգերի արտադրողականության և
կայունության մակարդակի նկատելի նվազում։
2. Գյուղացիական տնտեսություններում խախտված է ցանքաշրջանառությունը,
վարելահողերի զգալի տարածություններ չեն մշակվում և վերածվել են
խոտհարքների:
3. Ագրոքիմիկատների օգտագործումը և ոռոգումը չհամակարգված բնույթ ունի և
չի վերահսկվում պետության կողմից:
4. Գյուղատնտեսության վարման համակարգը կարելի է գնահատել որպես
կիսաինտենսիվ կամ կիսաէքստենսիվ:

14.

ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
1. Գյուղատնտեսության վարման առավել արդյունավետ եղանակների ներդրում:
2. Միավորել մասնատված հողատարածությունները, ստեղծել օրինակելի ֆերմերային
տնտեսություններ և միասնական հողօգտագործման պայմաններում իրականացնել
ագրոէկոհամակարգերի
կայունությունն
ու
դրանց
արտադրողականու-թյունը
բարձարացնելու կազմակերպական ու տեխնոլոգիական միջոցառումներ, որը մասնատված
հողօգտագործման պայմաններում դժվար է իրականացնել:
3. Ագրոէկոհամակարգերի կայունությունը բարձրացնելու համար զբաղվել պոլիկուլտուր
երկրագործությամբ:
4. Կարգավորել արոտային ռեսուրսների օգտագործումը, կազմակերպել հերթափոխային
արածեցում, արգելել արոտավայրերի վաղ գարնանային օգտագործումը, բուսապատել խիստ
դեգրադացված տեղամասերը:

15.

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆ
ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ