Ауызша тестілеу орта мектеп оқушыларының

1.

АУЫЗША ТЕСТІЛЕУ ОРТА
МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ
КОММУНИКАТИВТІ
ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН АНЫҚТАУ
ӘДІСІ РЕТІНДЕ
студент:

2.

МАЗМҰНЫ
Тест әзірлеудің теориялық негіздері
Ауызша тестілеу тарихына қысқаша шолу
Ауызша сөйлеудегі коммуникативті құзыреттілігін анықтау әдісі
Ауызша тестілеудің тиімділігі
Ауызша сөйлеу тестін эксперименттік сынау нәтижелері
Орта мектеп оқушыларының коммуникативті құзыреттілігін анықтау
мақсатындағы ауызша тестілеу жобасы және сипаттамалары
Тестілеу нәтижелерін талдау

3.

ҚОЛДАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам» Қазақстан
халқына Жолдауы [Электрондық ресурс]. – URL: https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-kasymzhomarttokaevtyn-kazakstan-halkyna-zholdauy-181416 (Қаралған күні: 11.10.2022)
Аванесов, В. С. Научные проблемы тестового контроля знаний. – М. : Просвещение, 2014. – 203 б.
Смагулов, Е. Ж. Тест тапсырмаларын құрастыру негізі. Қазақстан мектебі. – Алматы, 2010. – № 10. – 60–62 б.
Қазақстан Республикасының білім беруді және ғылымды дамытудың Мемлекеттік бағдарламасы /
Қазақстан Республикасы Президентінің 2019 жылғы 27 желтоқсандағы № 988 қаулысы
http://adilet.zan.kz/kaz.
Нұрбеков, Б. Ж. Қашықтықтан оқытудың теориясы мен практикасы : монография. 2019. – 220 б.
Абильхасимова, А. Е. Цифрлық білім беру ресурстарын білім беру үдерісінде қолдану. – Молодой ученый,
2020. – № 14(304). –б. 292–295.
Габриелян, О. С., Воскобойникова, Н. П. Химия в тестах, задачах, упражнениях : 8–9 классы. – М. : Дрофа,
2005. – 256 б.
Браверман, Э. Тесты и разновидность тестовых заданий // – 2016. – № 8. – Б. 3–10.
Волков, Н. И., Алексеев, А. Н. Тестовый контроль знаний. – Сумы : ИТД, 2014. – 109 б.
Гулидов, И. Н., Шатун, А. Н. Методика конструирования тестов/ – М. : Форум, 2013. – 410 б.

4.

КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың мақсаты – ауызша тестілеу орта мектеп оқушыларының коммуникативті құзыреттілігін
анықтау әдісін теориялық негіздеу және практикалық іске асыру болып табылады.
Мақсат, объект, тақырып және гипотеза бірқатар нақты міндеттердің орналасуын анықтады:
1. Тарихи контексте ауызша тестілеу мәселесін қарастырыңыз және диссертация тақырыбы бойынша отандық
және шетелдік зерттеулерді зерттеу.
2. Осы тестті әзірлеу кезінде оларды әрі қарай есепке алу үшін тесттердің тиімділік сипаттамаларын
қарастырыңыз және оны сапалы және сандық бағалау әдістемесін ұсыну.
3. Осы типтегі тесттерді әзірлеудің ең қолайлы әдісін анықтаңыз.
4. Тілдің қолданылу саласын және ондағы коммуникативті міндеттердің түрлерін анықтау.
5. Коммуникативтік құзыреттіліктің теориялық моделі негізінде және тестілеу мақсатын ескере отырып,
коммуникативтік құзыреттіліктің компоненттері мен қосалқы компоненттерін тестілеу объектілері ретінде бөліп
шығу.
6. Анықталған тестілеу объектілері мен тілді қолдану саласындағы тапсырмалардың түрлері, сондай-ақ
тестіленушілердің сипаттамалары негізінде тест тапсырмаларын әзірлеу және оларға спецификациялар жасау.
7. Тестті бағалау әдістемесін әзірлеу.
8. Әзірленген тесттің тиімділігін эксперименталды түрде тексеру.

5.

1-ТАРАУ. ТЕСТ ӘЗІРЛЕУДІҢ
ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Қазіргі уақытта тестілеу біздің елімізде кеңінен танылды және негізінен тілдік материал мен рецептивті сөйлеу
дағдыларын игеруді бақылауға бағытталған ағымдағы және қорытынды бақылаудың жалпы қабылданған түріне
айналды деп айтуға болады. Алайда, осы уақытқа дейін елімізде сынақ өлшемдерінің көптеген теориялық және
практикалық сұрақтары өте нашар дамыған немесе мүлдем дамымаған десекте қателеспейміз. Бұл, атап
айтқанда, ауызша тестілеуге қатысты.
Ауызша сөйлеудегі коммуникативті құзыреттілікті тестілеу мәселесі бойынша теориялық әдебиеттерді талдау
қазіргі уақытта бұл салада, негізінен, АҚШ пен Ұлыбританиядан келген тестологтар көп еңбек жасады деп айтуға
мүмкіндік береді. Сонымен қатар, Батыс тестологиясында да осы уақытқа дейін бірқатар мәселелер барабар
шешім қабылдамағанын немесе ғалымдардың назарына түспегенін атап өткен жөн. Оларға сөйлеу әрекетінің
өнімді түрлерінде коммуникативтік құзыреттіліктің қалыптасу деңгейін өлшеуге арналған тест әзірлеу
әдістемесінің кейбір мәселелері, тілді жалпы меңгеру тестілері үшін тестілеу объектісін анықтау, ауызша
тестілердің тиімділігін қамтамасыз ету, коммуникативтік құзыреттілік ұғымын анықтау, бағалау шкалаларында
деңгейлер санын белгілеу және басқа да көптеген мәселелер жатады. Сонымен қатар, мұндай зерттеулердің
қажеттілігі әдістемелік әдебиеттерде бірнеше рет атап өтілді. Бұл дипломдық жұмыста отандық тестологияда
мұндай зерттеулердің жоқтығын белгілі бір дәрежеде өтеуге тырысады. Оның ғылыми жаңалығы орта
мектептерде шет тілдерін оқыту әдістемесінде алғаш рет талапкерлердің ауызекі сөйлеу тіліндегі коммуникативтік
құзыреттілігін бақылау проблемасы тесттер әдісімен зерттеліп, оларды әзірлеу әдістемесі ұсынылатындығында.
Қиындықтарға қарамастан, ауызша сөйлеу кезінде коммуникативті құзыреттілікті өлшеу үшін тиімді тесттер құру
мәселесін шешуге болады. Мұндай сынақтар тілді меңгерудің жалпы деңгейі мен ауызша қарым-қатынасқа
сыналатын дайындық дәрежесі туралы негізделген қорытынды жасауға мүмкіндік береді, өйткені салыстырмалы
объективтілік пен сенімділікпен қатар олар жоғары жарамдылыққа ие.

6.

АУЫЗША СӨЙЛЕУДЕГІ
КОММУНИКАТИВТІ
ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН АНЫҚТАУ
ӘДІСІ
Оқытудың коммуникативті тәсілі сөйлеу әрекетінің жекелеген
түрлерінде КҚ қалыптастыру динамикасын бекітуге, сондай-ақ тілді
жалпы меңгеру деңгейіне объективті баға беруге мүмкіндік беретін
бақылау жүйесіне негізделуі керек. Отандық және шетелдік
зерттеулерді талдау осы тәсілмен сенімді және жедел бақылаудың
ең тиімді құралдарының бірі тест болып табылады деп айтуға құқық
береді. Тестілеудің бақылауды жүргізудің басқа түрлерінен түбегейлі
айырмашылығы оның дәл өлшеу қабілетінде. Бұл жағдайда тестілеу
барысында алынған нәтижелер ғана емес, сонымен қатар
тесттердің сапалық сипаттамалары да өлшенеді. Дәл осы тестілеу
қасиеті оны тілді меңгеру деңгейінің объективті, стандартпен
корреляцияланған көрсеткішін алу қажет болған жағдайда
қолдануға артықшылық береді.
Қарым-қатынастың негізгі құралы ауызша сөйлеу болып
табылатындығына сүйене отырып, біз талапкердің жалпы иелік
етуін тексерудің ең ұтымды әдісі оның КҚ-ны ауызша сөйлеу кезінде
тестілеу болып табылады деген пікірді ұстанамыз.

7.

АУЫЗША СӨЙЛЕУДЕГІ
КОММУНИКАТИВТІ
ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН АНЫҚТАУ
ӘДІСІ
Ауызша тестілеудің жазбаша тестілерден артықшылығы туралы айтатын болсақ, олардың
тағы бір ерекшелігін атап өтуге болмайды. Тестілеудегі маңызды міндеттердің бірісубъектілердің алдау жағдайларын болдырмау. Бұл маңызды мәселе, бірақ ол зерттеулерде
жеткілікті назар аударылмаған. Алдау парақтарын пайдалану, тестілеу кезінде ақпарат
алмасу, тестілеу алдында тест тапсырмаларымен заңсыз танысу, тестілеуге қатысу үшін бір
оқушыны екіншісіне ауыстыру және басқа алдау жағдайлары тестілеу нәтижелерін
толығымен бұрмалауға әкелуі мүмкін. Мұны жазбаша тестілеу кезінде жасау өте оңай.
Осыған байланысты ауызша тестілеудің де сөзсіз артықшылығы бар.
Әрине, ауызша тесттерде кемшіліктер жоқ емес. N.Underhill-тен кейін біз олардың
объективті емес, сондықтан сенімді екенін мойындаймыз. Бірақ сонымен бірге тест
тиімділігінің басқа сипаттамалары, ең алдымен тесттің жарамдылығы мен түпнұсқалығы
және тестілеуге қатысушылардың оған деген қызығушылығы айтарлықтай артады.
Осылайша, оқытудың коммуникативті тәсілімен сенімді және жедел бақылаудың ең тиімді
құралдарының бірі ауызша тест болып саналады. Орта мектеп оқушыларының жалпы иелігін
тексерудің ең ұтымды тәсілі ауызша сөйлеу кезінде тестілеу болып табылады. Ауызша
тестілеудің дәстүрлі тестілерден артықшылығы бар: ауызша бақылау тестілеуге тұлғаға
бағытталған тәсілді қолданады және нәтижені алдау арқылы бұрмалау мүмкіндігі барынша
азайтылады.

8.

АУЫЗША ТЕСТІЛЕУДІҢ
ТИІМДІЛІГІ
Дәстүрлі тестологияда тесттің сипаттамалары азды-көпті
тәуелсіз болып саналады және олардың әрқайсысын барынша
пайдалану қажеттілігі баса айтылады. Бірақ сипаттамалардың
бірін барынша арттыруға тырысу сөзсіз екіншісінің жоғалуына
әкеледі. Сондықтан кейбір диетологтар, мысалы, жарамдылық
пен сенімділік сияқты сынақ сипаттамалары қайшылықты немесе
шынайы және сонымен бірге сенімді болатын сынақтарды
жобалау мүмкін емес деп санайды. Біз әртүрлі сынақ
сипаттамалары арасындағы кейбір шиеленістерге қарамастан,
олардың ешқайсысынан бас тартудың қажеті жоқ деп санаймыз.
Текстологтың міндеті – тесттің барлық сипаттамалары
арасындағы оңтайлы тепе-теңдікті табу, бұл тепе-теңдік тесттің ең
жоғары тиімділігіне қол жеткізу үшін нақты сынақ жағдайына
байланысты өзгереді. Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып,
біз тесттің тиімділігінің келесі анықтамасын ұсынамыз.

9.

ЛОГИКАЛЫҚ ТҮПНҰСҚАЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ:
Тиімділікті логикалық бағалауға
арналған сұрақтар
Шынайылық
16. ББ-дағы тапсырмалардың
сипаттамасы тест жағдайы, тест
тапсырмасын ынталандыру,
болжамды жауап және
ынталандыру мен жауап
арасындағы байланыс туралы
ақпаратты қаншалықты
қамтиды?
17. Тест тапсырмаларының
сипаттамалары мен ОП
тапсырмаларына қаншалықты
сәйкес келеді?
Сипаттаманың сәйкестік
дәрежесі
Ескертпелер
Толығымен
ОP-дегі міндеттердің
сипаттамасы кестеде
келтірілген. 4 және тест
жағдайы, сынақ ынталандыруы,
болжамды жауап және
ынталандыру мен жауап
арасындағы байланыс туралы
ақпаратты қамтиды.
Үлкен дәрежеде
ОП-дағы тест тапсырмалары мен
тапсырмалардың
сипаттамаларының сәйкестігін
талдау олардың ерекшеліктерін
салыстыру арқылы жүзеге
асырылады.

10.

ИНТЕРАКТИВТІЛІКТІ ЛОГИКАЛЫҚ БАҒАЛАУ
Тиімділікті логикалық бағалауға арналған
сұрақтар
Сипаттаманың
сәйкестік дәрежесі
Ескертпелер
Үлкен дәрежеде
Тест тапсырмалары жалпы білім деңгейі
мен көлемін ескереді. Олардың сәйкес
келмеу жағдайлары тестіленушілердің
жеке ерекшеліктерімен түсіндірілуі
мүмкін.
19. Тестті жобалау кезінде
тестіленушілердің жеке сипаттамалары
қаншалықты ескеріледі?
Үлкен дәрежеде
Тапсырмаларды әзірлеу үшін қажетті
тестіленушілердің жеке сипаттамалары
туралы толық ақпарат берілген.
20. Тапсырмалардың сипаттамалары
көрсетілген жеке сипаттамалары бар
тестіленушілерге қаншалықты сәйкес
келеді?
Жеткілікті үлкен
дәрежеде
Тест тапсырмаларының сипаттамалары
мен тестіленушілердің жеке
сипаттамалары арасында айқын
сәйкессіздіктер жоқ.
21. Тапсырманы орындау үшін КК
компоненттерінің тар немесе кең спектрі
қажет пе?
Кең аспекті
Тест тапсырмасын орындау КК
компоненттерінің барлық спектрін
тартуды талап етеді.
Интерактивтілік
18. Тест тапсырмасы тестіленушінің тиісті
саласын немесе жалпы білім деңгейін
қаншалықты ескереді?

11.

ҚОРЫТЫНДЫ
Бірінші тарауда ұсынылған лингво-дидактикалық тесттерді
әзірлеу әдістемесіне сәйкес тесттің егжей-тегжейлі сипаттамалары
жасалды, оның негізгілері тестілеу мақсатын тұжырымдау деп
санауға болады; OPI және ондағы коммуникативті міндеттердің
сипаттамасы; осы тестке бағытталған аудиторияның сипаттамасы;
тестілеу объектісін анықтау; тест тиімділігі сипаттамаларын бағалауға
арналған жоспар және оны әзірлеу және өткізу үшін қажетті
ресурстардың тізбесі; тапсырмалардың / бөліктердің санын, олардың
реттілігі мен сипаттамаларын, әр бөлік пен тапсырманы орындау
уақытын көрсете отырып, тест құрылымы; тест тапсырмаларының
толық сипаттамасы; барлық тест пен әр тапсырманы орындауға
арналған нұсқаулар; тест тапсырмаларын орындағаны үшін
балдарды есептеу критерийлері мен принциптерін анықтау; тест
үлгісі және талапкерлердің нақты тест тапсырмаларын орындау
үлгілері, жазылған аудиокассетаға; рейтингтік шкалалар және
сауалнама парағы. Тест сипаттамалары осы тесттің жаңа
формаларын әзірлеудің бастапқы нүктесі болып табылады.

12.

Пилоттық және негізгі тестілеу кезінде жиналған сапалық және сандық
ақпаратты талдау КК тестінің ауызша сөйлеудегі жоғары жалпы тиімділігін
анықтауға мүмкіндік берді және оның сапалы тестілерге қойылатын барлық
талаптарға сәйкестігін растады, бұл оны лингвистикалық мамандықтарға түсу
емтихандарында қолдануға кеңес береді.

13.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕЕЕЕТ!!!!