Badanie podmiotowe i przedmiotowe jamy brzusznej

1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe jamy brzusznej

Andrzej Bożek
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Dermatologii w Zabrzu

2. Badanie jamy brzusznej

• Podstawowe zasady zbierania wywiadu
• Pojęcie „ostrego” brzucha
• Podstawowy zakres badania fizykalnego
• Diagnostyka różnicowa podstawowych
objawów patologicznych w badaniu jamy
brzusznej
• Podsumowanie

3. Wywiad lekarski

• Dolegliwości główne
• Przebieg dolegliwości głównych
• Inne choroby
• Stosowane leki
• Wywiad rodzinny i zawodowy
• Używki
• Alergie
• Wywiad ginekologiczny

4. Dolegliwości ze strony jamy brzusznej

• Bóle brzucha:
-somatyczne (otrzewnowe)
-trzewne (głębokie)
-ból przeniesiony (bóle rzutowane)

5. Dolegliwości ze strony jamy brzusznej

•O co pytamy?

6. Dolegliwości ze strony jamy brzusznej

• Ostry brzuch internistyczny
- w ostrym zapaleniu trzustki, kolce żółciowej i nerkowej,
-
-
zapalenie błony śluzowej żołądka, jelit, p.żółciowego i
układu moczowo-płciowego
w zespole jelita drażliwego, ostrym zapaleniu wątroby
w chorobach alergicznych
w endokrynopatiach i zaburzeniach metabolicznych
w przebiegu chorób narządów położonych poza jamą
brzuszną
w zatruciach toksynami egzogennymi

7. Dolegliwości ze strony jamy brzusznej

• Ostry brzuch chirurgiczny (najczęstsze
przyczyny):
- ostre zapalenie wyrostka robaczkowego
- ostra niedrożność mechaniczna
- przebicie wrzodu żołądka lub dwunastnicy, uchyłku,
owrzodzeń jelita
- skręcenie uszypułowanej torbieli jajnika lub nowotworu
- zakrzepy lub zatory naczyń jelitowych
- krwawienie: do jamy brzusznej, do p.pokarmowego, do
przestrzeni zaotrzewnowej

8. Dolegliwości ze strony jamy brzusznej

• Powiększenie obwodu brzucha:
- otyłość
- wodobrzusze
- zaparcie
- ciąża
- wzdęcie

9. żółtaczka

• Żółtaczka przedwątrobowa (hemolityczna)
• Żółtaczka spowodowana uszkodzeniem
miąższu wątroby
• Żółtaczka pozawątrobowa
(cholestatyczna)

10. Żółtaczka spowodowana uszkodzeniem miąższu wątroby

• Objawy: osłabienie, brak łaknienia,
dyskomfort w prawym pożebrzu,
• Przyczyny: wzw, alkohol, leki, marskość,
naciek nowotworowy, ch.dziedziczne,
ostre stłuszczenie u ciężarnych,
zaburzenia dziedziczne

11. Żółtaczka przedwątrobowa (hemolityczna)

Objawy: niedokrwistość, ból dławicowy i
kołatanie serca, duszność. Mocz i stolec
mogą być prawidłowe.
Przyczyny: nieprawidłowe krwinki czerwone
(..), hemoliza o podłożu hemolitycznym

12. Żółtaczka pozawątrobowa (cholestatyczna)

• Objawy: świąd, często odbarwiony stolec i
ciemny mocz
• Przyczyny: kamica żółciowa, rak głowy
trzustki, zapalenie trzustki, łagodne
zwężenie przewodu żółciowego, zapalenie
lub rak dróg żółciowych

13. niedokrwistość

• Objawy: senność, spadek tolerancji wysiłku,
kołatanie serca, bóle dławicowe i chromanie
przestankowe, duszność
• Ostra i przewlekła niedokrwistość
Podział:
1. Niedokrwistość niedobarwliwo-mikrocytowa
2. Niedokrwistość noromochromicznonormocytowa
3. Niedokrwistość makrocytowa

14. Dolegliwości ze strony jamy brzusznej

• inne ważne pytania:
- zaburzenia w oddawaniu stolca?
- nudności lub wymioty?
- apetyt i utrata masy ciała?
- otyłość?
- dyspepsja, zgaga, odbijania?
- dysfagia?
- zaburzenia w oddawaniu moczu?
- uraz brzucha?

15. zaburzenia w oddawaniu stolca

• zaparcia: na ogół mniej niż 3 stolce tygodniowo
przyczyny zaburzenia procesu defekacji
-organiczne (osłabienie tłoczni brzusznej, rozszerzenie j. grubego,
choroby układu nerwowego)
-czynnościowe (zaparcie nawykowe, skurcze zwieracza odbytu)
przyczyny zaburzenia pasażu jelitowego
-organiczne (nowotwory, zwężenia zapalne)
-czynnościowego (zaparcia spastyczne, zaparcia atoniczne)

16. zaburzenia w oddawaniu stolca

• biegunki:
ostre: toksyczne, alergiczne, zakaźne,
psychogenne, alergiczne, polekowe
przewlekłe: zmiany zapalne, anomalie
anatomiczne jelit, biegunki pochodzenia
nowotworowego, alergiczne, pochodzenia
metabolicznego, endokrynne, toksyczne,
leki, zaburzenia czynnościowe

17. zaburzenia w oddawaniu stolca

• kiedy był ostatni stolec?
• kiedy ostatni raz odeszły wiatry?
• zmiana rytmu wypróżnień?
• zmiana konsystencji stolca?
• ………………………………….

18. utrata masy ciała

• brak lub upośledzenie apetytu
• niedostateczna podaż ilościowa i/lub
jakościowa pokarmów
• choroby przewodu pokarmowego
• utrata lub wydzielanie
wysokowartościowych związków,
upośledzenie zużytkowanie pokarmów
• nadmierne spalanie pokarmów

19. układ moczowo-płciowy a objawy brzuszne

• zapalenie pęcherza
• zapalenie przydatków
• miesiączka
• ciąża
• ostra niewydolność nerek
• kamica nerkowa (różnicowanie z kolką
wątrobową)

20. choroby przebyte

- przebyte operacje
zrosty - objawy niedrożności
- zaburzenia rytmu, zawał serca
zatorowość
- zaparcia
- niedoczynność tarczycy
- wywiad psychiatryczny

21. stosowane leki

• Leki wrzodotwórcze
NLPZ, GKS……..
• Leki mogące powodować zaparcie
leki psychiatryczne, Isoptin…….
• Leki stymulujące biegunkę
cytostatyki, diuretyki, chinidyna, antybiotyki, leki
przeczyszczające……..

22. wywiad rodzinny

• choroby nowotworowe
• choroby zapalne jelit
• niewydolność trzustki

23. Wywiad socjalny

• używki
• warunki bytowe
• podróże
• spożywane pokarmy

24. Badanie przedmiotowe jamy brzusznej

25. badanie przedmiotowe jamy brzusznej

• oglądanie
• palpacja
• opukiwanie
• osłuchiwanie

26. badanie przedmiotowe jamy brzusznej - oglądanie

• oglądanie – całego ciała np.zażółcenie
twardówek – ważna informacja diagnostyczna:
żółtaczka!
W tym: twarz, ręce, jama ustna, ściany klatki piersiowej,
oczy..
BADANIE BRZUCHA:
Symetria brzucha
Nieprawidłowe tętnienie
Kształt brzucha

27. badanie przedmiotowe jamy brzusznej - oglądanie

• pomocne okolice topograficzne jamy
brzusznej

28. badanie przedmiotowe jamy brzusznej - oglądanie

29. badanie przedmiotowe jamy brzusznej - oglądanie

30. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – badanie dotykiem

• Badanie powierzchowne
• Badanie głębokie
• Badanie poszczególnych narządów

31. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – badanie dotykiem

32. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – badanie dotykiem

• Badanie powierzchowne- ocena
ewentualnych miejsc bolesnych i/lub
obrony mięśniowej
• Badanie głębokie – poszukiwanie oporów
patologicznych lub guzów z próbą ich
topograficznego umiejscowienia

33. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – badanie dotykiem wątroby

34. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – badanie dotykiem wątroby

35. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – badanie dotykiem wątroby

• Badanie od prawego dołu biodrowego
• Ręka płasko, palce skierowane ku głowie
chorego lub w stronę lewego boku
• Naciskać mocno, pacjent oddycha głęboko
• Próba wyczucia brzegu wątroby
• Ocena wielkości wątroby, zarysu,
spoistości oraz ewentualnej bolesności
• Opukiwaniem ocena górnej i dolnej
granicy wątroby

36. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – badanie dotykiem śledziony

• Od prawego dołu biodrowego, palce dłoni
w kierunku lewego łuku żebrowego
• Pacjent oddycha wolno
• Rękę przesuwamy w kierunku żeber
Odmiana: badanie na prawym boku

37. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – badanie dotykiem śledziony

38. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – badanie dotykiem nerek

• Badanie oburęczne
• Technika balotowania
• Nerki wyczuwalne u osób szczupłych
• Fizjologicznie prawa nerka leży niżej od
lewej

39. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – badanie dotykiem nerek

40. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – badanie dotykiem nerek

41. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – badanie dotykiem nerek

42. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – badanie dotykiem aorty brzusznej

43. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – opukiwanie

• Ocena ewentualnego wodobrzusza, guza
• Fizjologicznie odgłos bębenkowy
• Opukiwanie od linii pośrodkowej w stronę
boczną

44. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – opukiwanie

45. badanie przedmiotowe jamy brzusznej – osłuchiwanie

• Ocena dźwięku perystaltyki
• Ocena ewentualnych szmerów nad aortą i
tt. nerkowymi

46. Badanie uzupełniające

• Wróta przepuklin
• Ocena zewnętrznych narządów płciowych
• Badanie per rectum

47. Badanie per rectum

• Warunki badania
• Technika badania
• Wartość badania
• Pytania dodatkowe

48. Badanie per rectum – ocena prawidłowych struktur

• Do tyłu- wyczuwalny jest wierzchołek kości
ogonowej i krzyżowej
• Bocznie- kolec kulszowy i dół kuluszowo –
odbytniczy
• Od przodu (mężczyźni) – gruczoł
krokowy,(kobiety) –szyjka, rzadko trzon
macicy,
• Ocena stolca

49. Przyczyny powiększenia wątroby

• Marskość
• Przerzuty nowotworowe
• Zastoinowa niewydolność serca
• Choroby zakaźne
• Zaburzenia limfoproliferacyjne
• Inne: amyloidoza, wielotorbielowatość
nerek, stłuszczenie wątroby

50. Przyczyny powiększenia śledziony

• Zwłóknienie szpiku
• Przewlekła białaczka szpikowa
• Przewlekła białaczka limfatyczna
• Chłoniak
• Nadciśnienie wrotne
• Rzs
• Niewydolność krążenia

51. Opory patologiczne w prawym dole biodrowym

• Nacieczenie wyrostka robaczkowego
• Rak jelita ślepego
• Gruźlica
• Ch. Leśniewskiego Crohna
• Ropnie
• Węzły chłonne biodrowe
• Tętniak t. biodrowej

52. Przyczyny powiększenia nerek

• Nerki wielotorbielowate
• Wodonercze
• Nowotwory złośliwe
• Inne: roponercze, pojedyncza torbiel,
amyloidoza

53. Ocena nerki powiększonej

• Okolica lędźwiowa
• Zwykle wyczuwalny dolny biegun nerki
• Przy wdechu nerka przesuwa się ku
dołowi
• Może być wyczuwalne balotowanie
Ocena wielkości, twardości i kształt.

54. Opory patologiczne w lewym dole biodrowym

• Rak okrężnicy
• Zapalenie uchyłków
• Ropnie
• Węzły chłonne biodrowe
• Tętniak t. biodrowej

55. Ocena funkcji nerek

• Badanie ogólne moczu
• Ocena stężenia kreatyniny, mocznika oraz
innych parametrów biochemicznych