230.16K
Category: databasedatabase

Маълумотлар базасини нормаллаштириш. Нормал формалар (7 - маъруза)

1.

7-Маъруза. Маълумотлар базасини
нормаллаштириш. Нормал формалар: 1НФ, 2-НФ, 3-НФ, Бейс-Кодд-НФ, 4-НФ, 5-НФ
Рахимбоев Х.Ж.
Курс-2

2.

План:
Кириш
Нормаллаштириш назариясининг асосий тушунчалари
Нормаллаштирилган жадвалларнинг афзалликлари
Нормаллаштириш қадамлари
Маълумотлар базасини нормаллаштириш
Нормал формалар: 1нф, 2нф, 3нф, нфбк, 4нф, 5нф

3.

Маълумотлар базасини лойиҳалаш
• концептуал лойихалаш – МБ ни концептуал
моделини қуриш
• Маниқий лойихалаш– танланган МББТ учун МБ
ни мантиқий моделини қуриш
• Физик лойихалаш – машина ташувчида МБ
файлларини яратиш.
у

4.

Концептуал модел:
Физик сақлаш усуллари инобатга олинмаган холда
объектлар ва улар орасидаги алоқаларни акс
эттиради
Концептуал моделни лойихалашда
қуйидагилага эътибор қаратилади:
1. МБ да сақланадиган маълумотларни аниқлаш
2. Маълумотларни структуризациялаш
3. Маълумотлар орасидаги алоқаларни аниқлаш.

5.

Мантиқий модел
Маълумотлар мазмуни ва сақлаш мухитига
боғлиқ бўлмаган холда маълумот элементлари
орасидаги мантиқий алоқаларни акс эттиради.
Мантиқий моделни лойихалашда
қуйидагилага эътибор қаратилади:
1. Маълумотларни жадвалларда жойлаштириш
2. Жадваллар орасида алоқани ўрнатиш

6.

Физик модел
Маниқий моделни маълумот ташувчида –
физик ташувчида тасвирлаш
Физик моделни лойихалашда
қуйидагилага эътибор қаратилади :
МБ сақланадиган файллар, қурилмалар аниқланади.

7.

Нормаллаштириш — бу маълумотлар базасидаги
маълумотларни ташкил этиш жараёни бўлиб, бу
жараёнга маълумотлар ҳимоясини таъминлаш
ва маълумотлар базасини қулайлигин
таъминлайдиган, яъни ортиқчалик ва нотўғри
боғлиқликларни бартараф этадиган қоидалар
асосида маълумотлар базасини ташкил этиш
киради.
• Яъни нормаллаштириш бу – ортиқча маълумотлар
ва алоқалар мавжуд бўлмаган маълумотлар
базасини струтктурасини яратишдир

8.

Маълумотлар
ортиқлиги
Диск сохасидан самарасиз
фойдаланиш ва
маълумотлар базасига
хизмат кўрсатишни
қийинлаштиради.
• Масалан, МБ да бир қанча
жойда сақланаётган бир
хил маълумот ўзгарса уни
бошқа жойдагиларини хам
ўзгартириш керак.
Нотўғри алоқалар
маълумотлар га
мурожаатни
қийинлашириш
мумкин. Чунки
маълумотгача бўлган
йўл йўқ бўлиши ёки
нотўғри бўлиши
мумкин.

9.

Нормаллаштириш назариясининг асосий тушунчалари
Муносабатларни нормаллаштириш – реляцион
МБ даги жадваллар ва алоқаларнинг
оптимал структурасини қуришнинг босқичма
босқич
формаллаштирилган
жараёни
(маълумотларни ортиқчалигини камайтириш ёки
даслабки муносабатларни нисбатан оддий
муносабатларга
декомпозициялаш
жараёнидир).
Нормал форма (НФ) – бу муносабат схемаси
қаноатлантириш керак бўлган назарий
қоидалар.

10.

Нормал формаларнинг асосий хоссалари:
1. Ҳар бир навбатдаги нормал форма (НФ) бирор
маънода олдингисидан яхшироқ;
2. Навбатдаги НФ га ўтганда олдингисининг
хоссалари сақланади.
РМБ назариясида нормал формаларнинг
қуйидаги кетма кетлиги мавжуд :
• биринчи нормал форма (1NF);
• иккинчи нормал форма (2NF);
• учинчи нормал форма (3NF);
• Бойс-Кодд нормал форма (BCNF);
• тўртинчи нормал форма (4NF);
• бешинчи нормал форма (5NF ёки PJ/NF);

11.

Нормаллаштирилган
жадвалларнинг афзалликлари
• Нормаллаштирилган жадвалларда маълумотлар
ишончли сақланади;
• Нормаллаштириш ортиқча маълумотлар пайдо
бўлишини олдини олади. Маълумотлар базада
фақат битта жойда сақланади ва бу
маълумотларни киритиш, янгилаш ва ўчиришни
осонлаштиради;
• Ттизимни келажакда унумдорликни сақлаган
холда кенгайтириш имконияти осонлашади.

12.

Нормал формалар – бу маълумотлар базасини
лойихалаш бўйича қоидалардир.
Қайсидир маънода нормал формаларни
қаноатлантириш шарт эмас, лекин
маълумотлар базасини нормаллаштириш
тавсия этилади, чунки бу самарадорлик ва
мурожаат қулайлигини таъминлашда бир
қатор имкониятлар яратади.

13.

5 та норма форма мавжуд
• 1НФ – МБ ни нормаллаштиришнинг энг қуйи даражаси.
• 2НФ
• 3НФ
• НФБК – 3НФ ни камчиликларини бартараф этади.
• 4НФ
• 5НФ –МБ ни нормаллаштиришнинг энг юқори
даражаси.
Жуда камчилик сондаги маълумотлар базаси 5НФ гача
нормаллаштирилади. Одатда нормал формалар 2- ёки 3YA гача нормаллаштирилади.

14.

Нормаллаштириш қадамлари
Нормаллаштириш қадамлари
Қўп қийматли
атрибуилар
Биринчи
нормал
форма
Иккинчи
нормал
форма
Бойс-Кодд
нормал
формаси
Кўп қийматли ва
такрорланувчи
атрибутларни
ўчириш
Қисмий
(хусусий)
алоқаларни
ўчириш
Транзитив
боғланишларни
ўчириш
Учинчи
нормал
форма
Бир нечта калит
номзодаоар билан
боғлиқ аномалияни
ўчириш
Кўп қийматли
боғланишларни
ўчириш
Тўртинчи
нормал
форма
Қолган
аномалиялар
ни ўчириш
Бешинчи
нормал
форма

15.

Маълумотлар базасини нормаллаштириш
МБ ни нормаллаштириш
Маълумотлар
жадвалларда
(муносабатларда) турлича гурухланиши
мумкин. МБ ни лойихалашда бошланғич
нуқта сифатида, яъни энг бошида барча
атрибутларни ўзида мужассамлаштирган
универсал муносабат яратилиши мумкин.
Унда МБ сақланиши керак бўлган барча
маълумотлар жойланади.
Мисол
сифатида
ташкилотнинг
ходимлари ҳақида маълумотлар киритишга
мўлжалланган
Ходимлар
универсал
муносабатига қараймизни (жадвал 1).
15
12.12.2022
Нормализации баз данных

16.

Маълумотлар базасини нормаллаштириш
МБ ни нормаллаштириш
Жадвал – берилган муносабат
16
Ходим
рақами
ФИО
Лавозими
Бўлим
рақами
7513
Илдаров
Ж.И.
Дастурчи
128
9842
МБ
Собирова
администС.С.
ратори
42
6651
Пирметов
П.П.
Дастурчи
128
Лойихалаш
VB, Java
бўлими
9006
Назаров
Н.Н.
Тизим
администратори
128
Лойихалаш Windows,
бўлими
Linux
12.12.2022
Бўлим
номи
Ихтисослиги
Лойихалаш
C, Java
бўлими
Молия
бўлими
Нормализации баз данных
DB2

17.

Маълумотлар базасини нормаллаштириш
МБ ни нормаллаштириш
Юқоридаги универсал жадвалда қуйидаги
муаммолар мавжуд:
Маълумотлар ортиқчалиги;
Потенциал зиддиятлилик (аномалия).
Ортиқчалик деганда бирор маълумотни МБ
ни битта жадвали доирасида турли сатрларда
ёки
турли
жадвалларида
такроланиши
тушунилади.
Юқоридаги
жадвалда
128бўлимнинг
ҳар
бир
ходими
учун
«128,
Лойихалаш бўлими» маълумоти такрорланади.
Аномалия

бу
МБ
лойихалашдаги
камчиликлар сабабли юзага келган муаммолар.
Аномалиянинг 3 та тури мавжуд: киритиш,
ўчириш ва тахрирлаш.
17
12.12.2022
Нормализации баз данных

18.

МБ ни нормаллаштириш
Маълумотлар базасини нормаллаштириш
Маълумот киритиш аномалияси дефектли
жадвалга маълумот киритишда юз беради.
Жадвалга янги ходим ҳақида маълумот
киритишда унинг бўлими рақами ва номини
киритиш зарур. Агар бунда бўлим рақами ва
номи жадвалда мавжудларидан фарқли
(масалан, «42, Лойихалаш бўлими» шаклида)
киритилса, у холда қайси сатрдаги маълумот
тўғрилиги ноаниқ бўлиб қолади.
Ўчиришдаги аномалия дефектли схемадан
маълумот ўчиришда юз беради. Масалан, 128
бўлимнинг барча ходимлари бирданига ишдан
бўшаса ва улар схемадан ўчирилса, у холда
жадвалда 128 бўлим ҳақидаги маълумот
иштирок этган бирорта сатр, яън ёзув
қолмайди.
18
12.12.2022
Нормализации баз данных

19.

Маълумотлар базасини нормаллаштириш
МБ ни нормаллаштириш
Тахрирлашдаги аномалия дефектли
схемадан маълумот ўчирганда юз беради.
Масалан, 128 бўлим номи «Илғор
технологиялар» га ўзгартирилди ва бунда
бўлимдаги ҳар бир ходимнинг
маълумотларини ўзгартириш зарур бўлади.
Агар бирор ёзув ўзгартирилмасдан қолса,
тахрирлашдаги аномалия юз беради.
Правилом разработки хорошей структуры БД является необходимость
избегать схем с большим числом пустых атрибутов. Если мы хотим указать,
что один из ста служащих имеет особую квалификацию, для хранения этой
информации не следует добавлять в таблицу еще один столбец, поскольку
для остальных 99 работников значением столбца будет NULL. Вместо этого
следует добавить новую таблицу, в которой будут храниться только
кодовые номера и информация о квалификации тех работников, которых это
касается.
19
12.12.2022
Нормализации баз данных

20.

Маълумотлар базасини нормаллаштириш
МБ ни нормаллаштириш
Юқоридаги
муаммоларни
ечими
маълумотлар
ва
алоқаларни
бўлаклашдан иборат ва бу нормаллаштириш процедураси орқали амалга
оширилади. Нормаллаштириш концепцияси (ғояси) ва усуллари Э. Ф. Кодд
томонидан ишлаб чиқилган.
Муносабатларни
нормаллаштириш

бу
маълумотларнинг
такрорланишларни,
сақланаётган
маълумотлар
орасидаги
зиддиятларни
бартараф
этишга ва МБ ни юритишдаги меҳнат сарфини
камайтиришга
имкон
яратувчи
муносабатларни
шакллантиришнинг формал қоидаларидир.
Нормаллашлаштириш
жараёни
дастлабки
муносабатларни
нисбатан
оддий
муносабатларга
декомпозициялашдан
иборат.
Нормаллаштиришнинг
мақсади – МБ нинг шундай лойихасини яратиш, унда
ҳар бир факт фақат битта жойда қайд этилсин.
20
12.12.2022
Нормализации баз данных

21.

Муносабатларни нормаллаштириш назарияси
элементлари
Умумий тушунчалар
ЕR-диаграммадан
реляцион
МБ
нинг
схемасига ўтишда бир қатор муаммолар қужудга
келади. Улардан асосийси – хосил бўлган
муносабатларнинг
нормаллашмаганлиги,
яъни
маълумотларнинг такрорланиши.
Бундай холатнинг асосий сабабларидан
бири - ER- диаграмманинг етарлича
ўрганилмаганлиги, мукаммал эмаслиги.
Бу
битта
муносабатга
калитга
боғланган
атрибутлар
билан
бирга
ўзаро
боғланган
атрибутлар
пайдо
бўлишига олиб келади.
21
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

22.

Муносабатларни нормаллаштириш назарияси
элементлари
Умумий тушунчалар
Нормаллаштириш назарияси
муносабатнинг атрибутлари орасидаги
боғлиқликларга асосланади. Атрибутлар
орасида турли синфдаги боғлиқликлар
мавжуд.
Улардан энг оддийи ва муҳими –
функционал боғлиқлик.
Функционал
боғлиқлик,
худди
калитлар каби предмет соҳасидаги
бутунлик чекловларидан биридир.
Бу
турдаги
чекловни,
яъни
функционал
боғлиқликни
билиш
орқали
муносабатларни
нормаллаштириш мумкин.
22
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

23.

МБ ни нормаллаштириш
Маълумотлар базасини нормаллаштириш
Нормаллаштириш
назарияси
атрибутлар
орасидаги боғлиқликларга асосланади.
Боғлиқликларни
асосий
турлари
қуйидагилар:
• функционал;
• кўп қийматли;
• транзитив
23
12.12.2022
Нормализации баз данных

24.

Функционал боғлиқлик
тушунчаси
Муносабатларни нормаллаштириш назарияси
элементлари
A
B
Чап
томон
Ўнг
томон
A ва B таркибий бўлиши, яъни 2 ва
ундан кўп атрибутдан ташкил топиши
мумкин.
Функционал
боғлиқликни чап томони
детерминант деб
аталади
Агар боғлиқликда ҳар бир калит бўлмаган
атрибут барча таркибий калитга боғлиқ бўлса ва унинг
бир қисмига боғлиқ бўлмаса бу боғлиқлик тўлиқ
функционал боғлиқлик дейилади.
Агар С атрибут В атрибутга боғлиқ, В
атрибут эса A атрибутга боғлиқ бўлса (A В C)
ва тескари боғлиқлик мавжуд бўлмаса, у холда C ни
A га боғлиқлиги транзитив боғланиш деб аталади.
24
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

25.

Муносабатларни нормаллаштириш назарияси
элементлари
Функционал боғлиқлик
тушунчаси
Кўп қийматли боғланиш.
Муносабатдаги бирор атрибут шу
муносабатдаги бошқа атрибутни кўп
қийматли аниқлайди, агар биринчи
атрибутнинг битта қийматига иккинчи
атрибутнинг қийматлар тўплами мос
келса. Кўп қийматли атрибутлар
турлари:
Бирга кўп (1:М);
Кўпга бир (М:1);
Кўпга кўп (М:М).
25
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

26.

Муносабатларни нормаллаштириш назарияси
элементлари
Функционал боғлиқлик
тушунчаси
Нормаллаштиришнинг ҳар бир қадами
муносабат схемасини кетма-кет нормал
шаклга
ўтказади.
Ҳар
бир
қадамда
чекланишлар
ёки
қоидалар
тўплами
мавжуд. Нормал формаларнинг қуйидаги
кетма-кетлиги мавжуд:
• Биринчи нормал форма (1НФ);
• Иккинчи нормал форма (2НФ);
• учинчи нормал форма (3НФ);
• кучайтирилган 3НФ ёки нормал форма
Бойс-Кодд (БКНФ);
• тўртинчи нормал форма (4НФ);
• бешинчи нормал форма (5НФ).
26
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

27.

Маълумотлар базасини нормаллаштириш
МБ ни нормаллаштириш
Жадвал 1 – дастлабки муносабат
27
Ходим
рақами
ФИО
Лавозими
Бўлим
рақами
7513
Илдаров
Ж.И.
Дастурчи
128
9842
МБ
Собирова
администС.С.
ратори
42
6651
Пирметов
П.П.
Дастурчи
128
Лойихалаш
VB, Java
бўлими
9006
Назаров
Н.Н.
Тизим
администратори
128
Лойихалаш Windows,
бўлими
Linux
12.12.2022
Бўлим
номи
Ихтисослиги
Лойихалаш
C, Java
бўлими
Молия
бўлими
Нормализации баз данных
DB2

28.

Функционал боғлиқлик
тушунчаси
Маълумотлар базасини нормаллаштириш
- 1НФ
Муносабат биринчи нормал формада
(1НФ) дейилади, агар унинг сатридаги ҳар
бир атрибутда битта қиймат, яъни
муносабатнинг барча атрибутларида ягона
(атомар) бўлинмас қиймат жойлашган
бўлса.
Юқоридаги 1-жадвал нормаллашмаган
жадвал хисобланади. Унинг Ихтисослиги
устунида қийматлар рўйхати жойлашган (С,
Java ва х.к.). Бу муносабатни 1 НФ га
келтириш учун усутунларда атомар
қийматларни жойлаштириш зарур.
Буни энг оддий усули Ихтисослиги
устунидаги такрорланувчи қийматларни
алохида сатрларга жойлаштириш ёки
қийматлар учун алохида устунлар қўшиш
2).
Элементы
теории нормализации отношений
28 (жадвал
12.12.2022

29.

МБ ни нормаллаштириш
Маълумотлар базасини нормаллаштириш
- 1НФ
Жадвал-2.1
Ходим
рақами
ФИО
Лавозими
Бўлим
рақами
7513
Илдаров Ж.И.
Дастурчи
128
7513
Илдаров Ж.И.
Дастурчи
128
9842
МБ
Собирова С.С. администратори
42
6651
Пирметов П.П. Дастурчи
128
6651
Пирметов П.П. Дастурчи
128
9006
9006
29
Тизим
Назаров Н.Н. администратори
Тизим
Назаров Н.Н. администратори
12.12.2022
Бўлим
номи
Лойихалаш
бўлими
Лойихалаш
бўлими
Молия
бўлими
Лойихалаш
бўлими
Лойихалаш
бўлими
Ихтисослиги
C
Java
DB2
VB
Java
128
Лойихалаш
бўлими
Windows
128
Лойихалаш
бўлими
Linux
Нормализации баз данных

30.

Маълумотлар базасини нормаллаштириш
- 1НФ
МБ ни нормаллаштириш
Жадвал-2.2
30
Ходим
рақам
и
ФИО
7513
Илдаров
Ж.И.
Дастурчи
128
Лойихалаш
бўлими
C
9842
МБ
Собирова
администС.С.
ратори
42
Молия
бўлими
DB2
6651
Пирметов
П.П.
Дастурчи
128
Лойихалаш
бўлими
VB
Java
9006
Назаров
Н.Н.
Тизим
администратори
128
Лойихалаш
бўлими
Windows
Linux
12.12.2022
Бўлим
Лавозими
рақами
Бўлим
номи
12Ихтисосли Ихтисосли
ги
ги
Нормализации баз данных
Java

31.

2НФ
Маълумотлар базасини нормаллаштириш
- 2НФ
Муносабат иккинчи нормал формада
жойлашади, агар 1НФ холатида бўлса (1Н
шартларини қаноатлантирса) ва ҳар бир
калит
бўлмаган
атрибути
бирламчи
калитни ташкил этувчиларига
тўлиқ
функционал боғлиқ бўлса. Агар атрибут
бирламчи
калитга
(таркибий)
тўлиқ
боғлиқ бўлмаса, бу атрибут муносабатга
нотўғри киритилган бўлади ва уни бошқа
муносабатга
ўтказиш
ва
жорий
муносабатдан ўчириш керак бўлади.
Нормаллаштиришда
жорий
атрибут
тегишли бўлган муносабатга ёки атрибут
янги
муносабатга
(декомпозиция)
ўтказилади.
31
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

32.

2НФ
Маълумотлар базасини нормаллаштириш
- 2НФ
Ходимлар жадвали (жадвал 2.1.)
1НФ шартларини қаноатлантиради, лекин
2НФ ни қаноатлантирмайди. Бирламчи
калит уникал равишда ҳар бир сатрни
идентификациялаши керак. Бунинг ягона
усули бирламчи калит сифатида
Ходим_рақами ва Ихтисослиги
комбинациясини қўллаш.
Натижада қуйидаги жадвал пайдо
бўлади: Ходимлар (Ходим рақами, ФИО,
Лавозими, Бўлим рақами, Бўлим номи,
Ихтисослиги).
32
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

33.

2НФ
Маълумотлар базасини нормаллаштириш
- 2НФ
Бу ерда мавжуд функционал
боғланишдан бири қуйидагича :
Ходим рақами, Ихтисослиги ФИО,
Лавозим, Бўлим рақами, Бўлим номи.
Лекин қуйидаги боғланиш ҳам мавжуд:
Ходим рақами ФИО, Лавозим, Бўлим
рақами, Бўлим номи. Бошқача айтганда,
ФИО, лавозим ва бўлимни ходим рақами
орқали аниқлаш мумкин. Демак,
келтирилган атрибутлар бирламчи
калитнинг қисмига боғлиқ ва бирламчи
калитнинг тўлиқ ўзига боғлиқ эмас.
Бундан келиб чиқади муносабат схемаси
2НФ холатида эмас.
33
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

34.

Маълумотлар базасини нормаллаштириш - 2НФ
2НФ
Бу схемани 2НФ га келтириш
учун дастлабки муносабат 2 та
муносабтга декомпозицияланади ва
унда барча калит бўлмаган
атрибутлар калитга тўлиқ
функционал боғлиқ бўлади:
Ходимлар (Ходим рақами, ФИО,
Лавозим, Бўлим номери, Бўлим
номи) ва Ходим_ихтисослиги (Ходим
рақами, Ихтисослиги) (Жадвал 3–
4).
34
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

35.

Маълумотлар базасини нормаллаштириш - 2НФ
2НФ
Жадвал 3
35
Ходим
рақами
ФИО
Лавозими
Бўлим
рақами
Бўлим номи
7513
Илдаров
Ж.И.
Дастурчи
128
Лойихалаш
бўлими
9842
Собирова
С.С.
МБ администратори
42
Молия бўлими
6651
Пирметов
П.П.
Дастурчи
128
Лойихалаш
бўлими
9006
Назаров
Н.Н.
Тизим
администратори
128
Лойихалаш
бўлими
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

36.

Маълумотлар базасини нормаллаштириш - 2НФ
Жадвал 4
Ихтисослик
7513
C
7513
Java
9842
DB2
6651
VB
6651
Java
9006
Windows
9006
Linux
2НФ
Ходим рақами
36
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

37.

Маълумотлар базасини нормаллаштириш - 3НФ
3НФ
Муносабат
учинчи
нормал
формада (3НФ)
бўлади, агар у 2НФ да бўлса ва унинг хеч бир
калитмас
атрибути
бошқа
калитмас
атрибутга
функционал боғлиқ бўлмаса. Бошқа айтганда 2 НФ
да бўлса ва хеч бир калитмас атрибути бирламчи
калитга
транзитив
боғлиқ
бўлмаса.
Калитмас
атрибутга
функционал
боғлиқ
атрибутлар
вакалитмас
атрибутни
янги
жадвалга
ўтказиш
орқали нормаллаштириш бажарилади.
Расман, схемани 3НФ га келтириш учун барча
транзитив алоқалар бартараф этилиши керак.
Ходимлар муносабатида (жадвал 3) қуйидаги
функционал боғланишга эга:
Ходим рақами ФИО, Лавозим, Бўлим рақами,
Бўлим номи ва
Бўлим рақами Бўлим номи.
37
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

38.

Маълумотлар базасини нормаллаштириш 3НФ
3НФ
Ходим рақами бирламчи калит
хисобланади ва барча атрибутлар унга
функционал боғлиқ (бирламчи калит ягона
атрибутдан иборат). Ҳамда Бўлим номери
калит эмас.
Ходим рақами Бўлим номи функционал
боғланиш транзитив характерга эга, яъни
оралиқ қадамга (Бўлим номери Бўлим
номи боғланиш ) эга.
3НФ га келтириш
учун 2 та муносабатга декомпозициялаб
транзитив боғланишни бартараф этиш зарур:
ходимлар(Ходим рақами, ФИО, Лавозим, Бўлим
рақами) ва бўлимлар(Бўлим рақами, Бўлим
номи) (жадваллар 5–6).
38
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

39.

Маълумотлар базасини нормаллаштириш - 2НФ
3НФ
Жадвал 5
Ходим рақами
ФИО
Лавозим
Бўлим
рақами
7513
Илдаров И.И.
Дастурчи
128
9842
Собирова С.С. МБ администратори
42
6651
Пирметов П.П.
Дастурчи
128
Назаров Н.Н.
Тизим
администратори
128
9006
Жадвал 6
39
Бўлим рақами
Бўлим номи
42
Молия бўлими
128
Лойихалаш бўлими
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

40.

Маълумотлар базасини нормаллаштириш - БКНФ
3НФ
Бойс-Кодд нормал формаси (БКНФ) 3НФ
мукаммаллашган
шакли
бўлиб,
унга
кўра
муносабатда чап қисми потенциал калит бўлган
функционал боғланиш талаб этилади. Потенциал
калит шундай атрибут (ёки атрибутлар тўплами)
бўлиб уни жорий муносабат учун бирламчи калит
сифатида қўллаш мумкин. Амалда бирламчи калит
– бу бирламчи калит сифатида белгиланган
потенциал калит. Функционал боғланишнинг чап
қисми детерминант деб аталади.
Муносабат БКНФ холатида бўлади, агар
муносабатдаги ҳар бир детерминант потенциал
калит бўлса.
40
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

41.

Маълумотлар базасини нормаллаштириш - БКНФ
БКНФ
Нормаллашмаган
жадвалларни 3НФ га
келтириш алгоритми расмда
келтирилган.
Амалда кўпгина
холларда 3НФ гача
нормаллаштириш етарли
хисобланади ва шу билан
реляцион МБ жадвалларини
яратиш тугатилади.
41
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

42.

Нормаллашмаган жадвални 3НФ га келтириш алгоритми
Нормаллашмаган
муносабат
1. Муносабатни такрорланувчи гурухоар бўлмаган
муносабатлага ажратиш
2. Бир ёки бир нечта атрибутни калит сифатида танлаш
(
1НФ
1. Калити биттадан ортиқ атрибутдан иборат бўлган
муносабатда барча калитмас атрибутлар калитга
тўлиқ функционал боғланганлигини текшириш ва
2. агар бундай бўлмаса муносабатни янги муносабатга
бўлиш
2НФ
1. Барча калитмас атрибутлар ўзаро мустақиллигини
(боғлиқмаслигини) текшириш
2. ортиқча атрибутларни чиқариш ёки янги
муносабатга ўтказиш
3НФ
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений 42

43.

Нормализация баз данных - БКНФ
Нормаллаштириш қоидаларини
қуйидаги ибора эслаб қолишга ёрдам
беради:
3НФ
«Нормализация – бу калит, бутун калит
ва калитдан бошқа хеч нарса».
Юқори тартибдаги нормал формалар
(4НФ и 5НФ) амалиётга нисбатан назарий
тадқиқотлар учун мухим. Уларда
атрибутлар орасидаги кўп қийматли
боғлиқликлар инобатга олинади.
43
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

44.

Назорат саволлари
Саволлар
1. МБ муносабатлари нинормаллаштириш мақсадлари нимадан иборат.
2. Нормаллашмаган МБ муносабати тушунчасини таъърифланг.
3. МБ атрибутлари орасидаги функционал боғлиқлик тушунчасини таърифлаг.
Мисол келтиринг.
4. Маълумотлар ортиқчалиги ва ва зиддиятлилиги (аномалия) сабабалари нимада.
Ушбу холатлар келиб чиқишида нимада.
5. Маълумотларнинг транзитив боғлиқлиги нимада? Мисоллар келтиринг.
6. Биринчи, иккинчи ва учинчи нормал форма қоидаларини тушунтиринг.
7. «Талабалар натижалари» МБ си қуйидаги схемага эга Баҳолар (код, фамилия,
исм, талаба_отасининг_исми, группа, фан_коди, фан_номи, имтиҳон_санаси,
семестр, код, лавозим, фамилия, исм, ўқитувчи _отаси_исми, баҳо). Жорий
тўламдаги функционал боғланишларни аниқланг. Декомпозиция амалини
бажаринг ва натижавий муносабатни 3НФ га келтиринг.
8. «Тиббий клиника» МБ сида қуйидаги маълумотлар мавжуд: код, фамилия, имя,
врач_отаси_исми, код, фамилия, исм, бемор _отаси_исми, қабул_сана ва
вақти, кабинет_рақами. Маълумотлар таркибидаги функционал алоқаларни
аниқланг ва 3НФ гача нормаллаширишни бажаринг. Барча босқичларни
тушунтиринг.
44
12.12.2022
Элементы теории нормализации отношений

45.

Уйга вазифа
• 7 маъруза конспектини тайёрлаш
•Мустақил ўқиш: 5. For those
seeking a stronger technical treatment of
database systems: Elmasri, R. and S. B.
Navathe: Fundamentals of Database Systems
(5th Ed.) – 671 р. Addison Wesley, 2015.
сахифалар: 459-500
ЭЪТИБОРИНГИЗ
УЧУН РАХМАТ!
E-mail
45
[email protected]
12.12.2022
Заключение
English     Русский Rules