Maddənin aqreqat halları

1. Lənkəran rayon Boladi kənd 1 saylı orta məktəb

Maddənin aqreqat halları
Cavadzadə Nübar

2. Novruz bayramında hansı çərşənbələr qeyd olunur ?

• Yel çərşənbə
• Su çərşənbə
• Torpaq çərşənbə
• Od çərşənbə

3. Maddənin dörd aqreqat halı var

Bərk
Maye
Qaz
Plazma

4. Maddənin bərk halı

Bərk halın hansı xassələri var ?
• Maddənin bərk halı formasını və həcmini
saxlayır, dəyişmir.
Səbəbi?
Bərk cisimlər müəyyən
kristallik quruluşa malikdir

5. Maddənin maye halı

• Maddənin maye halı həcmini saxlayır,
formasını asanlıqla dəyişir.
• Deməli mayenin konkret forması yoxdur,
olduğu qabın formasını alır.
• Səbəbi?
• Maye molekulları arasındakı
rabitənin zəif olması

6. Maye molekulları bir-birinə yaxın yerləşirlər, lakin bir oturaq vəziyyətdən digərinə keçə bilirlər.Temperatur aşağı düşdükcə

molekulların
hərəkət sürəti azalır

7. Maddənin qaz halı

• Maddənin qaz halının forması və həcmi
yoxdur.
• Qaz ona verilən bütün həcmi tutur
• Qazı istənilən qədər sıxmaq olur
Səbəb?
Qaz molekulları arasinda cazibə çox kiçikdir
Qaz molekulları arasinda məsafə çox
böyükdür

8. Maddənin plazma halı

• Plazma qismən və ya tamami ilə ionlaşmış
qazdır.

9. Eyni bir maddə müxtəlif aqreqat halda ola bilərmi?

• Buz əriyərək bərk
haldan maye halına
keçır
• Su buxarlanaraq
maye halından qaz
halına keçir

10. Maddənin aqreqat halının dəyişməsi

Qaz
Bərk
Maye

11. Aqreqat halların fərqi nədir ?

• Bir çox maddə eyni atomlardan təşkil olunmasına
baxmayaraq fərqli görünür və fərqli
xüsusiyyətləri daşıyır. Sizin fikrinizcə, ətrafınızda
gördüyünüz cisimləri bir-birindən fərqli edən şey
nədir? Rənglərini, formalarını, qoxularını,
dadlarını bir-birindən fərqləndirən, yumşaq və ya
bərk edən nədir? Bütün bunların səbəbi məhz
atomların molekulları əmələ gətirmək üçün öz
aralarında qurduqları fərqli kimyəvi əlaqələrdir.

12. Belə ki, su, su buxarı və buzun molekullarının eyni olmasına baxmayaraq onlar maddənin müxtəlif aqreqat hallarındadır.

Aqreqat hallarının müxtəlifliyi
molekulların düzülüşü,hərəkətləri
və qarşılıqlı təsirin xarakterləri ilə
əlaqədardır.
Belə ki, su, su buxarı və
buzun molekullarının eyni
olmasına baxmayaraq
onlar maddənin müxtəlif
aqreqat hallarındadır.

13.

Kristallik quruluşa malik maddənin maye
halına keçməsi üçün molekulların
nizamlı düzülüşü pozulur, molekullar
daha sərbəst hərəkət edə bilirlər.

14.

Soyuducudan bir qədər buz
götürüb
metal qabda qızdırıcının
üzərinə qoydum.
Öyrəndiklərimizi təcrübədə yoxlayaq
.
Termometrlə temperaturun
dəyişməsini müşahidə
etdik.Gördük ki,temperatur 0
0C –yə qədər yüksəldi və bu
zaman buz əriməyə başladı
Deməli hər bir maddənin dəqiq ərimə temperaturu
var.Belə ki, buz 0C-yə çatmamış ərimə baş
vermədi.Qızdırmanı davam etdirməyimə
baxmayaraq buz tam əriyənə qədər temperatur
yüksəlmədi.Deməli, verilən istilik miqdarı buzun
əriməsinə sərf olundu.
Buz əriyib qurtardıqdan sonra temperatur yenidən
yüksəlməyə başladı.
t, C
Buxar
100
Suyu qızdırmaqda davam
etdik.Termometrin göstərişi
1000C göstərdiyi anda su
qaynamağa başladı.Qızdırıcının
işləməsinə baxmayaraq
termometrin göstərişi daha
yüksəlmədi.Bu da verilən istilik
miqdarının buxarlanmaya sərf
olunduğunu göstərir.
Buz və su
0
-10
Q,C
QQ

15.

Ət məhsullarının
dondurulmasında,
çayın qaynadılmasında,
dondurma hazırlamaqda,
və s.
Müxtəlif maşın hissələrinin
Məişətdə
yaradılmasında, Neft
borularının
hazırlanmasında, tikinti
sənayesində,zərgərlikdə,şü
şə qabların
hazırlanmasında
Maddənin aqreqat hallarıının dəyişməsinin
rolu
Təbiətdə
Suyun
donması,buzun
əriməsi,bitkilərin
inkişafı
Texnikada və
sənayedə

16. Evimizi tikmək üçün bizə bərk maddələr lazımdır. Kimyəvi formulu bərk maddələrə uyğun kərpicləri tapın

CH4
Al
Fe
H2
Evimizi tikmək üçün bizə bərk
maddələr lazımdır. Kimyəvi
formulu bərk maddələrə uyğun
kərpicləri tapın
Au
He
Cu

17. Maddənin aqreqat hallarını dəyişmək nə üçün lazımdır?

Aşağıdakı suallara cavab tapmaq üçün sərbəst
araşdırma aparmağı şagirdlərə tapşırdım.
Maddənin aqreqat hallarını dəyişmək nə üçün
lazımdır?
Aqreqat hallarının müxtəlifliyi nə ilə
əlaqədardır?

18.

Maddənin bərk
haldan maye
halına keçməsi
necə adlanır ?
Ərimə
Bərkimə
Buxarlanma
Subulmasiya

19.

Maddənin maye
haldan qaz
halına keçməsi
necə adlanır ?
Subulmasiya
Kristallaşma
Buxarlanma
Kondensasiya

20.

Formasını
asanlıqla
dəyişən, həcmini
isə dəyişməyən
aqreqat hal
Plazma
Qaz
Maye
Bərk

21.

Həm həcmini,
Həmdə formasını
asanlıqla dəyişən
maddənin
aqreqat halı
Maye
Qaz
Bərk
Amorf

22. Cavab doğrudur !

Afərin!
Test 1

23. Cavab səhfdir !

Yenidən fikirləş!
Test 1