Dasturiy ta’minоt (DT) ni yaratish jarayoniga kirish

1.

1-ma’ruza
Dasturiy ta’minоt (DT)ni
yaratish jarayoniga kirish.

2.

Kalit so’zlar
• Dasturiy ta’minot
• Yaxshi dasturiy ta’minotning attributlari nima?
• Dasturiy injiniring
• Dasturiy ta’minot tizimlari
• Dasturiy mahsulot
• DT loyihalash

3.

4.

Dasturiy mahsulotlar
Umumiy mahsulotlar
Buyurtma mahsulotlar
Bular autonom tizimlardir ya’ni
ishlab chiqarish tashkiloti
tomonidan ishlab chiqiladi va ochiq
bozorda sotib ola biladigan
mijozlarga sotiladi. Bu turdagi
dasturiy mahsulotlarga shaxsiy
kompyuterlar uchun dasturiy
ta’minotlar masalan ma’lumot
bazalari, matn tahrirlovchi, rasmlar
chizish, loyihalarni boshqarish
uskunalari kabi dasturlarni misol
qilib olishimiz mumkin.
Bular alohida mijozlar
tomonidan buyurtma qilingan
tizimlardir. Bu turdagi dasturiy
mahsulotlarga elektronik
qurilmalar uchun nazorat
tizimlari, maxsus ish
jarayonlariga yordam berish
uchun yozilgan tizimlarni misol
qilib olishimiz mumkin.

5.

Dasturiy ta'minotni yaratish jarayonida ishlab chiqarilayotgan
mahsulotlar sifatiga eng katta ta'sir ko'rsatadigan asosiy komponentlar
quyidagi to'rtta “Ps": mahsulot, xodimlar, jarayon va loyiha
1P
Product
2P
Ployee
3P
Project
4P
Process

6.

• Product (Mahsulot) - bu dastur kodi, ma'lumotlar to'plami, hujjatlar
va turli xil artefaktlardan iborat ishlab chiquvchilar faoliyati
natijasida hosil bo'lgan ob'ekt.
• Ployee(Xodimlar) - nafaqat turli xil ixtisosliklarni ishlab chiquvchilar
jamoasi, balki dizayn jarayonining boshqa ishtirokchilari: mijozlar,
foydalanuvchilar, investorlar sifatida ham tushuniladi.
• Process (Jarayon) - bu rivojlanish bosqichlari va bosqichlarining
uyushgan to'plamidir: tahlil qilish, loyihalash, ishlab chiqish, amalga
oshirish va texnik xizmat ko'rsatish.
• Project (loyiha) - Loyiha deganda dasturiy mahsulotni yaratish
uchun zarur bo'lgan tadqiqot va loyihalashtirish ishlari va
operatsiyalari to'plami tushuniladi.

7.

• Dasturiy ta'minot tizimi - qismlardan tashkil topgan
tizim - dasturiy ta'minot komponentlari. O'z
navbatida, texnik (apparat), matematik, axborot,
tashkiliy, uslubiy va boshqalar bilan birgalikda
mavjud bo'lgan dasturiy ta'minot
avtomatlashtirilgan axborotni qayta ishlash va
boshqarish tizimining (ASOIU) qo'llabquvvatlovchi quyi tizimlarining turlaridan biridir.

8.

Dasturiy ta'minot tizimlarini loyihalash
vazifalari quyidagilardan iborat:
Dasturiy ta’minot arxitekturasi bilan tanishish;
Dasturiy ta’minot tizimi va murakkabligini baholash;
Loyiha maqsadini aniqlash va uni asoslashdan iborat;
Loyiha tuzilishini aniqlash(maqsadlar, bajarilishi kerak bo’lgan
ishning asosiy bosqichlari)
Loyihaning shartlarini aniqlash;
amalga oshirishni rejalashtirish;
loyiha uchun zarur bo'lgan moddiy resurslarni hisoblash;
yetkazib beruvchilar bilan shartnomalar tuzish;
smeta va loyihaning byudjetini hisoblash;
xavflarni rejalashtirish;
loyihaning borishi ustidan nazoratni ta'minlash.

9.

Dasturiy injiniring
• Dasturiy injiniring ba’zida dasturiy ta’minot jarayoni ham
deyiladi. Dasturiy ta’minot jarayoni dasturiy mahsulotni
ishlab chiqish faoliyatlari ketma -ketligidir.
• Barcha dasturiy ta’minotlar uchun umumiy bo’lgan to’rtta
asosiy faoliyat bor. Bular:
• 1. Dasturiy ta’minot xususiyati
• 2. Dasturiy ta’minotni ishlab chiqish
• 3. Dasturiy ta’minotni tekshirish
• 4. Dasturiy ta’minot evolutsiyasi

10.

Dasturiy ta’minot jarayoni modeli bu
dasturiy ta’minot jarayonining
soddalashtirilgan ko’rinishidir.
• Jarayon modellari:
• 1. Sharshara modeli
• 2. Ortib borish modeli
• 3. Qaytib foydalanishga
mo’ljallangan dasturiy injiniringi

11.

Sharshara modeli
• Sharshara modeli birinchi bo’lib e’lon qilingan
dasturiy ta’minotni ishlab chiqish jarayoni
modelidir (Royce, 1970).
• Sharshara modeli asosiy bosqichlari bevosita
dasturiy ta’minotni rivojlantirish bosqichini aks
ettiradi

12.

13.

Ortib borish modeli
• Incremental(ortib borish) ishlab
chiqish dastlabki amaliy ko’rinishni
ishlab chiqish g’oyasiga asoslangan.
Foydalanuvchi izohlariga qarab
tizimning keyingi versiyalari ishlab
chiqiladi.

14.

15.

Qayta foydalanishga mo’ljallangan dasturiy injiniring
• Ko’pgina dasturiy ta’minot loyihalarida bir nechta qayta
foydalaniladigan dasturiy ta’minotlar mavjud
• Qayta foydalanishga mo’ljallangan jarayonlarda
foydalanish mumkin bo’lgan uch xil turdagi dasturiy
ta’minot komponentalari bor:
• 1. Veb servislar servis standartlariga ko’ra ishlab chiqilgan
• 2. .NET yoki J2EE kabi componenta freymvorklarga
integratsiya
• qilinadigan paketlangan obyektlar kolleksiyasi
• 3. Maxsus muhitlarda foydalanish uchun sozlangan
autonom dasturiy ta’minot tizimlari.

16.

17.

Boshqariladigan loyiha parametrlari:
• ish hajmlari va turlari;
• loyiha xarajatlari;
• vaqt parametrlari, shu jumladan ish muddatlari,
zaxiralari, loyihaning bosqichlari, shuningdek ishlarning o'zaro
bog'liqligi;
• loyihani amalga oshirish uchun zarur bo'lgan resurslar, shu
jumladan inson yoki mehnat, moliyaviy, moddiy-texnik va resurs
cheklovlari;
• dizayn qarorlari, amaliy manbalar, loyiha tarkibiy qismlari va
boshqalar sifati
• Loyihani boshqarish - bu maqsadga erishishga yo'naltirilgan
ishlarni va resurslarni rejalashtirish, tashkil etish va boshqarish
jarayoni, qoida tariqasida vaqt, mavjud resurslar yoki ish
narxining cheklanishi sharoitidir.

18.

Loyihani boshqarish uchta asosiy
bosqichdan iborat:
• loyiha rejasini shakllantirish
• rejaning bajarilishini nazorat qilish va
uni tezkor tuzatish;
• loyihani yakunlash.