Әскери қызметкерлер арасындағы суицидке бейімділік деңгейін анықтау

1.

2. Зертеудің өзектілігі.

Қазіргі уақытта өз-өзіне қол жұмсаған феноменді барлық аспектілері бойынша
зерттеу өте өзекті болып келе жатыр. Себебі суицид әрекетінің қарқындылығының
және суицид көрсеткішін жоғарылатуға алып келетін
психикалық түрде
зақымдайтын факторлардың көбеюі экономикалық, әлеуметтік,психологиялық
жағдайларға кері әсерін тигізіп жатыр. Аса маңызды көңіл аударатын, осындай
негативті әлеуметтік
жағдайлардың ҚР Қарулы күштерінің әскери
бөлімшелерінде де кездесетіні. 2008 жылдың қорытындысы бойынша, елімізде
әскери қызметкерлер арасында суицидтің 39 жағдайы тіркелген. 2015 жылы
офицерлер арасында бес суицидтік жағдай болса,әскери келісім-шарт қызметінің
әскери қызметкерлері арасында 13 суицидтік жағдай болды. Бөлімдерде 2014
жылы қабылданған «2015 жыл - өзіне-өзі қол салуды ескерту жылы» атты жалпы
республикалық жоспардың арқасында суицид мөлшері айтарлық деңгейде
төмендегені белгіленген. Яғни , 2008 жылы тіркелген суицид жағдайы 44 болса,
2014 жылы - 27, ал 2015жылы олардың мөлшері 24-ке дейін төмендеген. Дегенмен
бұл мәселе әлі күнге дейін өзекті мәселе болып отыр.

3.

Зерттеудің мақсаты:
Әскери қызметкерлер мен борышын өтеушілер арасындағы суицидкке
бейімділік деңгейін және жалпы әскери қызметкерлер арасындағы
суицидке алып келетін факторларды анықтап, алдын алу шараларын
ұйымдастыру.
Міндеті:
1. Суицидтік әрекеттерге әсер ететін себептерді анықтау.
2. Әскери қызметкерлер арасындағы суицидке бейімділік деңгейін
анықтау.
3. Суицидке қарсы жүргізілетін профилактикалық шаралар.

4.

Зерттеудің материалдары мен әдістері:
Зерттеудің объектісі:
Павлодар облысы Ертіс ауданының №2033 «Амангельды» әскери
бөлімінің әскери қызметкерлері мен борыщын өтеушілері алынды.
(N= 70).
Зерттеудің әдістері:
Дипломдық жұмыста келесідей ғылыми зерттеу әдістері қолданылды:
- тарихи;
- ақпараттық - аналитикалық;
- статистикалық;
- әлеуметтік.

5.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы:
Бұл дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы – әскери
қызметкерлер арасындағы суицидке бейімділік деңгейін
анықтай отырып, оның алдын- алуды жетілдіру үшін
ұсынылатын шаралар.

6. Респонденттердің жастық көрсеткіштері бойынша

№
1
Респонденттердің
жасы
18-24 жас
Көрсеткіш
2
25-34 жас
25
36
3
35-44 жас
3
4
42
Көрсеткіш
(%)
60

7. Респонденттердің жыныстық көрсеткіштері бойынша

20%
80%

8. Респонденттердің әскери борыщын өтеуге келуі бойынша

Өз еркімен
келгендер
65
Еркінен тыс
келгендер
93%
5
7%

9. Суицид себебі бойынша көрсеткіш

25
20
15
10
5
0

10. Суицид себебі бойынша пайыздық көрсеткіші

Материальды тұрмыстық
қиындықтар
12%
Алкогольды көп пайдалану
10%
6%
6%
Психикалық дезадаптация
21%
36%
Отбасылық жағдайлар
9%
Уставты емес қарымқатынастар
Жауапсыз махабббат
Әскери қызметтің қиындығы

11.

Суицидке алып келетін негізі себептермен қатар, жанама да себептер
болады. Солардың респонденттер арасындағы деңгейін анықтау үшін
қойған келесі сұрақтарымыздан алған көрсеткіштерді талдайтын
болсақ, алкогольдік ішімдікті респонденттердің 48%( 34 адам)-ы
қолданса, 52% ( 36 адам )-ы қолданбаймыз деп жауап берді. Сауалнама
жүргізілген респонденттердің арасында материалдық қиындықтар
мәселесінің қаншалықты өзекті екендігін анықтау үшін қойылған келесі
сұрақтың жауабын талдау барысында, респонденттердің 21%-ы
отбасында материалдық қиындықтар бар деп , ал 79%- ы жоқ деп жауап
беріді.

12. Жетекшілер тарапынан суицидке алып келетін әрекеттер бойынша

30%
30%
26%
25%
20%
18%
15%
10%
10%
8%
8%
5%
0%
Ұжынның
қолдауынан
айыру
Ұжымнан
оқшаулау
Әділетсіз
жаза
Бойкот
Бұйрықты
форманы
шектен тыс
қолдану
Жөнсіз
кінәлау

13. Респонденттердің жауапкершілігі бойынша

70%
Соңына дейін
мойындамауға
тырысамын
62%
60%
50%
Жазадан құтылу
үшін барлығын
жасаймын
40%
30%
20%
21%
Өз кінәмді
мойындап,
жазамды аламын
13%
10%
4%
0%
Жұмыстан
шығып кетем

14. Респонденттердің әскери қызметтің қиындығын бағалау деңгейі

1-3 балл
3-6 балл
4%
64%
7-10 балл
32%

15.

Сауалнаманың
«Әскери борыщын өтеу барысында дембельдер
тарапынан қысым көрсету болды ма?» - деген сұраққа
респонденттердің 37 адам (53%) - ия деп, 33 адам ( 47%) - жоқ деп
жауап берді.
Әскери қызметкерлер арасындағы суицидтік жағдайлардың алдыналу мақсатындағы негізгі әрекет ол әскери қызметкерлермен әскери
бөлімнің психологының қажетті деңгейде жұмыс жасауы.
Респонденттердің психолог көмегіне қаншалықты жүгінетінін
анықтау барысында келесідей сұрақтар қойылды: «Сіздің әскери
бөлімде психолог маман бар ма? » - деген сұраққа респонденттердің
93% (65 адам) «ия» деп жауап берсе, 7% (5 адам ) «жоқ» деп жауап
берді.

16. Әскери қызметкерлердің психолог көмегіне жүгіну деңгейі.

12%
88%
Психолог көмегіне жүгінемін
Психолог көмегіне жүгінбеймін

17. Суицид жасаушыға көмек көрсету деңгейі

90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
84%
8%
4%
Тоқтатуға
тырысамын
Басқа біреуді
көмекке
шақырамын
Қорқып, қашып
кетем

18. Көмек көрсету түрі бойынша

84%
Себебін біліп,
сөзбен
көмектесемін
4,50%
Ұрысамын
Мәселесін шешіп
беруге уәде
беремін
4,50%
7%
Көңілін
алаңдатып, әңгіме
айтамын

19. Респонденттердің сенім телефонымен танысу деңгейінің проценттік көрсеткіші.

70%
62%
60%
50%
38%
40%
30%
20%
10%
0%
Сенім телефонымен
таныспын
Сенім телефонымен таныс
емеспін

20. Респонденттердің арасында суицидке бейімділік деңгейін анықтауға жүргізілген сауалнама нәтежиесі.

12,80%
1,40%
5,70%
38,60%
Төмен деңгей
Орташадан төмен
деңгей
Орташа деңгей
41,50%
Орташадан жоғары
деңгей
Жоғары деңгей

21. Қорытынды

ҚОРЫТЫНДЫ
Зерттеу нәтежиелеріне сүйене отырып әскери қызметкерлер арасындағы
суицидке алып келетін
факторлардың көп мөлшерін қамтитын келесі
факторлар екені анықталды:
Бірінші, яғни 36%- ды қамтыған - психикалық дезадаптация. Бұл дегеніміз
әскери борыщын өтеушілердің ортаға бейімделе алмауы. Демек, жетекшілер
мен әскери бөлім психологы тарапынан тиісті жұмыстар толық жүргізілмейді.
Бұл мәселені психолог маман борыщын өтеушілермен жеке жұмыс жасау
арқылы шешуге болады.
Екінші суицидке алып келетін фактор - уставқа сәйкес емес қарым- қатынас.
Бұл фактор жалпы көрсеткіштің 22%- ын қамтып отыр. Мұндай көрсеткіштің
орын алуы тек борыщын өтеушілердің ғана емес жетекшілер мен
командирлердің де үстінен қадағалау жүргізілуі керектігін білдіреді. Осындай
қауіпті салдарға алып келетіндіктен, жетекшілер борыщын өтеушілермен
жүргізетін методикаларын қайтадан қарастырылулары керек.
Бірақ қазіргі таңда әскери қызметкерлер маңыздылығын түсінбей немесе
уақытының жоқтығына сүйеніп, психолог маман көмегіне жүгінбейді.
Психолог маман егер борыщын өтеуші немесе жетекшілермен өз ерітерімен
келмесе, күшпен жұмыс жасай алмайды. Демек, бұл мәселенің негізгі шешімі қызметкерлерді дұрыс ақпараттандыру, өз өмірлеріне немқұрайлы қарауға жол
бермеу.

22. Біздің тарапымыздан ұсынылатын шаралар:

БІЗДІҢ ТАРАПЫМЫЗДАН ҰСЫНЫЛАТЫН ШАРАЛАР:
Әскери қызметкерлер арасындағы суицидке әсер ететін факторлар арасында ең жоғарғы
пайыздық мөлшерін психикалық дезадаптация, қамтып отыр. Психикалық дезадаптация адамның тiршiлiк ету ортасына бейімделе алмауымен сипатталатын жағдай. Бұл жағдай
әскери борыщын өтеуге келген кез - келген солдатта кездесуі мүмкін. Маңыздысы осы
жағдайдың асқынуына жол бермеу, яғни жетекшілері тарапынан, әскери бөлім психологы
тарапынан әскери қызметкерлермен жалпы ғана емес жеке қызмет атқарылуы керек.
Пайыздық көрсеткіші жоғары келесі фактор уставты емес қарым- қатынас. Әскери
ұжымдарда командирлер мен бастықтардың қол астындағылармен қарым- қатынасы
және іс- қимылдары өте маңызды болып келеді. Олар әскери бөлімде тәртіптің
қатаңдығын сақтау және өз методикасының тиімділігін арттыру мақсатында жеке тұлғаға
күшті травматикалық әсер ететін, қате шараларды қолданады. Бұл әрекеттердің алдын алу және жою үшін тек борыщын өтеушілер ғана емес, олардың жетекшілерінің үстінен
қадағалау, тексеру жұмыстарын жүзеге асыру керек. Яғни мұндай әрекеттерді қолданған
командирді заң тұрғысынан жазалау керек.
Жоғары көрсетілгендей суицидтің жағдайлардың алдын - алуда психолог маманның
орыны ерекше. Сол себепте кез- келген әскери бөлімде психолог маман болып қана
қоймай, әскери қызметкерлермен жүйелі түрде жұмыс жасауы керек. Бірақ қазіргі таңда
әскери қызметкерлер арасында психолог маманның көмегіне жүгінушілер өте аз. Оның
себебі қызметкерлердің дұрыс ақпараттанбауында. Яғни олар бұл мәселеге аса маңызды
көңіл аудармайды. Олар психолог маман мен сенім телефонының бұл мәселеде
қаншалықты маңызды екендігін білмейді. Бұл мәселенің негізгі шешімі - халықты дұрыс
ақпараттандыру.

23.

Назар аударғандарыңызға
рахмет!