Кіріспе

1. Кіріспе

Мұрагерліктің пайда болуы мен дамуы қоғамның мүліктік және әлеуметтік стратификациясымен,
өндіріс құралдарына жеке меншіктің бекітілуімен, қолдарында билік тұтқалары бар адамдарға
ықтимал қол сұғушылықтардан қанағаттандыратын қолданыстағы тәртіпті қорғауға арналған
арнайы институттардың пайда болуымен байланысты. Мұрагерліктің мәні қоғамның әр мүшесіне
қайтыс болғаннан кейін материалдық және рухани игіліктерге түскен ауыртпалықтардың бәрі оның
еркіне сәйкес өтетінін, ал егер ол оны білдірмесе, өмір сүру және жұмыс істеу мүмкіндігіне кепілдік
берілуі керек .оған жақын адамдарға Заңның еркіне сәйкес. Қоғамда қалыптасқан құқықтық және
адамгершілік принциптерге сәйкес заңда тікелей көзделген жағдайларда ғана мұра қалдырушыға
тірі кезінде тиесілі болған нәрсе тиісті бөлігінде мұра қалдырушының өзі орналаспаған және
орналаспаған адамдарға көшеді. Мұрагерлік құқығы, ең алдымен, әр азамат үшін өз қалауы
бойынша қайтыс болған жағдайда өз мүлкін еркін басқаруға кепілдік береді.

2. Мұрагерлік ұғымы  

Мұрагерлік ұғымы
• Мұрагерлік құқық Азаматтық құқықтың кіші саласы ретінде қайтыс болған
адамның мүлкін (мұра, мұрагерлік мүлік) әмбебап құқықтық мирасқорлық
тәртібімен басқа адамдарға беру жөніндегі қоғамдық
қатынастарды
реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы болып табылады.
Мұрагерлік құқық – ол мұра қалдырушы мен мұрагер арасындағы
мұраға қалған мүлік жөніндегі қатынастарды реттейтін азаматтық
құқықтың саласы. Мұрагерлік құқықтың негізгі қызметі - мұрага ие болу,
яғни қайтыс болған азаматтың мүлкінің, мүліктік құқықтары мен
міндеттерінің өзге тұлғаға оның мұрагерлеріне ауысуы болады.
• Мұраға ие болу екі негіз бойынша пайда болады: өсиет және заң бойынша.
Мұра қалдырушы тек азамат болады, ал мурагерлер – азаматтар да, заңды
тұлғалар да және мемлекетте болуы мүмкін.

3.

4.

5.

• Мұрагерлік құқықтық қатынастың субъектісі мұрагерлік құқықтық
қатынасқа қатысушы тұлғалар, яғни мұра қалдырушы мен мұрагер
болып табылады.Мұрагерлік құқықтық қатынастың объектісі
мұрагерлік құқтың негізіне сəйкес, мұра қалдырушының мүліктік
жиынтықтарының біріңғай тұтас нəрсе ретінде мұрагерлеріне ауысуы
болып табылады
• Егер біз өсиет туралы қайтыс болған жағдайда мұраға билік еткісі
келетін адамның іс-әрекетімен жасалатын мәміле ретінде айтатын
болсақ, онда өсиет қалдырушы осы мәміле жасалған кезде толығымен
қабілетті болуы керек .18 жасқа толғанға дейін немесе эмансипация
нәтижесінде заңда белгіленген тәртіппен некеге тұрған адамдар
толығымен қабілетті болады және басқа қабілетті адамдармен жалпы
негізде өсиет жасай алады.

6. Мұраның ашылу уақыты мен орны

• Мұра азаматтың қайтыс болуы немесе оны қайтыс болды деп
жариялау салдарынан ашылады. Мұра қалдырушының қайтыс болған
күні, ал оны қайтыс болған деп жариялаған кезде, егер сот шешімінде
басқа күн көрсетілмесе, азаматты қайтыс болды деп жариялау туралы
сот шешімі күшіне енген күн мұраның ашылу уақыты болып табылады.
Егер бірінен кейін бірі мұрагер болуға құқылы адамдар бір күнде
қайтыс болса олар бір мезлілде қайтыс болған деп танылады және
олардың әрқайсысынан кейін мұрагерлік ашылады да олардың
әрқайсысының мұрагерлері мұрагерлікке шақырылады. Мұраны
қалдыру уақыты дегеніміз не? Сот шешімінде көрсетілген күн мен сол
шешімнің күшіне енген мерзімі әртүрлі болуы мүмкін. Сондықтан
осындай жағдайларда сот шешімі күшіне енген күннен бастап
есептеген дұрыс.Мысалы, белгілі бір апатта азаматты қайтыс болды
деп жариялағанда, сот қайтыс болу күні деп, апат болған күнді бекітеді

7.

• Мұраны ашу уақыты өте маңызды, өйткені онымен келесі
анықтамалар байланысты:
• · мұрагерлік мүліктің құрамы;
• · мұраны қалдыру не мұрадан бас тарту мерзімі;
• · кредиторлардың талап қою уақыты;
• · мұрагерлердің мұрагерлік мүлікке ие болу құқығының пайда
болу уақыты;
• · мұрагерлік құқы куәлігін беру уақыты;
• · негізге алынатын заңдар.

8. Мұрагерлердің кезегі

• Заң бойынша мұрагерлердің бірінші кезегi
Заң бойынша мұрагер болу құқығын бірінші кезекте мұра
қалдырушының балалары, оның ішінде ол қайтыс болғаннан кейін тірі туған
балалары, сондай-ақ мұра қалдырушының жұбайы (зайыбы) мен ата-анасы
тең үлеспен алады.
• 1062-бап. Заң бойынша мұрагерлердің екінші кезегi
Егер бірінші кезектегі мұрагерлер болмаса, заң бойынша мұрагер болу
құқығын екінші кезекте мұра қалдырушының бір әке, бір шешеден туған
және әкесі немесе шешесі бөлек аға-інілері мен апа-қарындастары
(сіңлілері), сондай-ақ оның әкесі жағынан да, анасы жағынан да атасы мен
әжесі - тең үлеспен алады.
• 1063-бап. Заң бойынша мұрагерлердің үшінші кезегi
Егер бірінші және екінші кезектегі мұрагерлер болмаса, заң бойынша
мұрагер болу құқығын үшінші кезекте мұра қалдырушының әкесімен бірге
туған ағалары мен апалары, нағашы ағалары мен нағашы апалары тең
үлеспен алады.

9. Мұраны қабылдау тәртібі

• Мұраны қабылдау негізінен мынадай жағдайлармен жүзеге
асырылады. Егер мұрагер кейін мұрадан бас тартпаса, мұрагерлік
құқығынан айырылмаса және оны мұрагер етіп тағайындау туралы
өсиеттік өкімді жарамсыз деп танудың салдарынан мұрагерлік
құқығын жоғалтпаса, ол мұра ашылған уақыттан бастап өзіне тиесілі
мұраға немесе оның бір бөлігіне ие бола алады. Мұра ашылған жер
бойынша нотариус мұрагердің өтінішімен оған мұрагерлікке құқық
туралы куәлік беруге міндетті. Мұрагерлікке құқық туралы куәлік мұра
ашылған күннен бастап алты ай өткеннен кейін беріледі. Өсиет
бойынша да, заң бойынша да мұрагерлік кезінде, егер нотариуста
куәлік берілуін сұраған адамдардан басқа тиісті мүлікке не бүкіл
мұраға қатысты басқа мұрагерлер туралы анық деректер болмаса,
куәлік аталған мерзім өткенге дейін де берілуі мүмкін.

10. Мұраны қабылдау мерзімі

• ҚР АК 1042 бабына сәйкес, мұра қалдырушының қайтыс болған
күнi, ал оны қайтыс болған деп жариялаған кезде, егер сот
шешімінде басқа күн көрсетiлмесе, азаматты қайтыс болды деп
жариялау туралы сот шешiмi күшiне енген күн мұраның ашылу
уақыты болып табылады.
• ҚР АК 1072-2-бабына сәйкес, мұра ашылған күннен бастап алты
ай ішінде қабылдануы мүмкін.

11. Қортынды

• Мұрагерліктің заң бойынша өтуі,егер мұра қалдырушының өзінің
мүліктеріне-деген қатысты өлген жағдайда орын алуы тиіс тірі
кезіндегі өкімінің-өсиетінің жоқ болуы кезінде орын алатын
мұрагерліктің екінші бір түрі болып табылады.Бұл дегеніміз мұра
қалдырушының артында қалған мүлік заңда белгіленген тәртіп
бойынша онда анықталған мұрагерлерге тартылуы тиіс болып
табылады.
• Осы мәселелер курстық жұмыстың ерекше мәнді тұстары болып
табылады,сонымен қатар курстық жұмыстың мазмұнына мұрадағы
міндетті үлеске құқық деген мұрагерлік мәселесіндегі ең күрделі
мәселелердің бірі қаралады
• Жақын болашақта Қазақстанда да мұрагерлік құқықтың рөлі өседі.
Соңғы кезде көпшілікте қымбат мүліктер пайда болды. Мысалы,
жекелендірілген жер учаскелері және пәтерлер, акциялар,
облигациялар және т. б. Бұл адамдарды олар қайтыс болғаннан кейін
мүліктерінің қайда қалатыны қызықтырады. Курс жұмысын
қорытындылай келе мұрагерлік институт соңғы кезде біздің
республикамыз сияқты жылдам дамыса екен деп ойлаймын.