əmək münasİbətİ tərəflərİnİn əsas hüquqlarI -1|

1.

Əmək Hüququ
Müəllim
h.ü.f.d. Ismayıl Ismayıllı
Bakı 2016
© hüquq

2. əmək münasİbətİ tərəflərİnİn əsas hüquqlarI -1|

ƏMƏK MÜNASİBƏTİ TƏRƏFLƏRİNİN ƏSAS
HÜQUQLARI -1|
I. İşçinin Hüquqları (ƏM.m.9)
1. Əmək müqaviləsi bağlamaq
a) sərbəst surətdə ixtisasına, sənətinə, peşəsinə uyğun əmək
fəaliyyəti növü və iş yeri
seçərək əmək müqaviləsi bağlamaq;
2. Əmək müqaviləsini dəyişdirmək və ya ləğv etmək
b) əmək müqaviləsinin şərtlərini dəyişdirmək və ya onu ləğv
etmək üçün işəgötürənə müraciət etmək;
© hüquq

3. əmək münasİbətİ tərəflərİnİn əsas hüquqLArI -2

ƏMƏK MÜNASİBƏTİ TƏRƏFLƏRİNİN
ƏSAS HÜQUQLARI -2
• 3. Əlavə qazanc əldə etmək məqsədilə fəaliyyətlə məşğul
olmaq
c) iş vaxtında və ya iş vaxtından sonra qazanc əldə etmək
məqsədi ilə qanunvericiliklə qadağan edilməyən, habelə əmək
müqaviləsi üzrə tərəflərin öhdəliklərinə xələl gətirməyən fəaliyyətlə
məşğul olmaq;
• 4. Standartlara uyğun əmək şəraitində çalışmaq və ya bu
şəraiti tələb etmək
ç) həyatının, sağlamlığının və əməyinin mühafizəsini təmin
edən əmək şəraitində
çalışmaq, habelə belə şəraitin
yaradılmasını tələb etmək

4. əmək münasİbətİ tərəflərİnİn əsas hüquqLArI -3

ƏMƏK MÜNASİBƏTİ TƏRƏFLƏRİNİN ƏSAS
HÜQUQLARI -3
5. Əmək haqqı almaq
d) qanunvericiliklə müəyyən edilmiş minimum məbləğdən aşağı olmayan əmək haqqı
almaq;
e) iş vaxtından artıq vaxtda işə cəlb olunduqda əlavə əmək haqqını almaq və ya onun
verilməsini tələb etmək;
ə) əmək müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş əmək funksiyasına daxil olmayan işləri,
xidmətləri yerinə yetirməkdən imtina etmək, belə işləri, xidmətləri icra etdikdə isə
müvafiq
əlavə əmək haqqının verilməsini tələb etmək;
6. İşəgötürəndən müvafiq sosial yardımlar almaq
f) mənzil şəraitinin, ailə üzvlərinin sosial-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün
işəgötürəndən müvafiq sosial yardımlar almaq;
7. İş vaxtında çalışmaq
g) qanunvericiliklə müəyyən olunmuş iş vaxtında çalışmaq;
ğ) müvafiq peşələr (vəzifələr), istehsalatlar üzrə iş yerlərində qanunvericiliklə müəyyən
olunmuş qısaldılmış iş vaxtında çalışmaq;
8. İstirahət günlərindən istifadə etmək
h) qanunvericiliklə müəyyən olunmuş həftələrarası istirahət günlərindən istifadə etmək;
© hüquq

5. əmək münasİbətİ tərəflərİnİn əsas hüquqLArI-4

ƏMƏK MÜNASİBƏTİ TƏRƏFLƏRİNİN ƏSAS
HÜQUQLARI-4
I. İşçinin Hüquqları
9. Məzuniyyətlərindən istifadə etmək
x) hər il bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş minimum müddətdən az olmayan ödənişli əsas
məzuniyyətdən və müvafiq hallarda əlavə, sosial, ödənişsiz, təhsil məzuniyyətlərindən
istifadə etmək;
10. Peşə hazırlığını artırmaq
ı) peşə hazırlığını artırmaq, yeni ixtisasa yiyələnmək və ixtisasını artırmaq;
11. Dəyən ziyanın ödənilməsini tələb etmək
i) əmək funksiyasının yerinə yetirilməsi zamanı əmlakına və səhhətinə dəyən ziyanın
ödənilməsini tələb etmək;
12. Sığortadan istifadə etmək
j) işəgötürən tərəfindən qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada məcburi sosial sığorta
olunmaq, habelə hər hansı başqa növ sığorta qaydalarından istifadə etmək;
l) sosial müdafiə üzrə müavinətlərdən və güzəştlərdən, sosial sığorta hüququndan istifadə
etmək;
© hüquq

6. əmək münasİbətİ tərəflərİnİn əsas hüquqlArI-5

ƏMƏK MÜNASİBƏTİ TƏRƏFLƏRİNİN ƏSAS
HÜQUQLARI-5
I. İşçinin Hüquqları
13. Kütləvi tədbirlərdə iştirak etmək
k) qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada həmkarlar ittifaqlarının, ictimai birliklərin
üzvü olmaq, habelə bu təşkilatların və ya əmək kollektivinin keçirdiyi tətillərdə,
mitinqlərdə, toplantılarda və qanunvericiliklə qadağan olunmayan digər kütləvi
tədbirlərdə iştirak etmək;
14. Hüquqi müdafiədən istifadə etmək
q) əmək hüquqlarının müdafiəsi üçün məhkəməyə müraciət etmək və hüquqi müdafiə
olunmaq;
15. İşsizliyə görə dövlət təminatını almaq
m) işsizliyə görə qanunvericiliklə müəyyən olunmuş dövlət təminatını almaq;
16. İşəgötürəndən müvafiq arayışlar almaq
n) iş yeri, vəzifəsi (peşəsi), aylıq əmək haqqı və əmək münasibətləri ilə bağlı digər
məlumatlar barədə işəgötürəndən müvafiq arayışlar almaq.
© hüquq

7. Sual:

• Dövlət müəssisələrində aşağıdakı
qohumluq əlaqələrində olan şəxslərin
işləməsinə icazə verilirmi?
1. ər – müəssisənin direktoru, arvad – baş
mühasib.
2. universitetdə kafedra müdirəsinin bacısı
müvafiq kafedrada assistentdir.
3. Yerli xəstəxanada ana və qızı tibb bacısı
işləyirlər.

8.

• Maddə 7. Yaxın qohumların birgə işləməsinə yol verilməməsi
• 7.1. Vəzifəli şəxslərin yaxın qohumları, seçkili vəzifələr və qanunvericiliklə
nəzərdə tutulan digər hallar istisna olmaqla, bilavasitə onun tabeliyində olan
heç bir vəzifə tuta bilməzlər.
7.2. Bu Qanunun 7.1-ci maddəsinin tələblərini pozan şəxslər həmin
tələblərin pozulması müəyyən edildikdən sonra 30 gün müddətində həmin
pozuntunu könüllü olaraq aradan qaldırmadıqları halda tabeliyi istisna edən
başqa vəzifəyə keçirilməli, bu mümkün olmadıqda isə həmin şəxslərdən biri
tutduğu vəzifədən azad olunmalıdır.
7.3. Bu Qanunun 7.2-ci maddəsində göstərilən əsaslar üzrə vəzifədən azad
olunmuş şəxslər digər orqanlarda, idarə, müəssisə və təşkilatlarda vəzifə
tuta bilərlər.

9. əmək münasİbətİ tərəflərİnİn İşçİnİN əsas vəzİfələrİ-1

ƏMƏK MÜNASİBƏTİ TƏRƏFLƏRİNİN İŞÇİNİN
ƏSAS VƏZİFƏLƏRİ-1
II. İşçinin Vəzifələri (m.10)
1. Əmək funksiyasını vicdanla yerinə yetirmək
a) əmək müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş əmək funksiyasını vicdanla yerinə
yetirmək;
2. İntizam qaydalarına əməl etmək
b) əmək intizamına və müəssisədaxili intizam qaydalarına əməl etmək;
3. Təhlükəsizliyə əməl etmək
c) əməyin təhlükəsizliyi normalarına əməl etmək;
4. Ziyana görə məsuliyyət daşımaq
ç) işəgötürənə vurduğu maddi ziyana görə məsuliyyət daşımaq;
© hüquq

10. əmək münasİbətİ tərəflərİnİn İşçİnİN əsas vəzİfələrİ-2

ƏMƏK MÜNASİBƏTİ TƏRƏFLƏRİNİN
İŞÇİNİN ƏSAS VƏZİFƏLƏRİ-2
• 5. Sirrləri gizli saxlamaq
d) dövlət sirrini, habelə işəgötürənin kommersiya sirrini
müəyyən olunmuş qaydada və
şərtlərlə gizli saxlamaq;
6. İş yoldaşlarının qanuni mənafelərini pozmamaq
e) iş yoldaşlarının əmək hüquqlarını və qanuni
mənafelərini pozmamaq;
7. Məhkəmə qərarlarını (qətnamələrini) yerinə yetirmək
ə) fərdi, kollektiv əmək mübahisələri üzrə məhkəmə qərarlarını
yerinə yetirmək;
8) Əmək qanunvericiliyinin tələblərinə əməl etmək (f).

11. Maddə 10-1. Dövlət büdcəsindən maliyyələşən müəssisələrdə çalışmanın yaş həddi 

Maddə 10-1. Dövlət büdcəsindən maliyyələşən
müəssisələrdə çalışmanın yaş həddi
Qayda:
• Dövlət büdcəsindən maliyyələşən müəssisələrdə çalışmanın yaş həddi
65-dir.
• Dövlət büdcəsindən maliyyələşən müəssisənin 65 yaşına çatmış işçisinin
həmin müəssisədə çalışma müddəti müvafiq dövlət orqanının rəhbəri
tərəfindən hər dəfə 1 ildən çox olmayaraq uzadıla bilər. Çalışma
müddətinin 5 ildən çox uzadılmasına yol verilmir.
İstisna:
10-1.3. Elm, mədəniyyət, səhiyyə və təhsil sahələrinin inkişafında müvafiq
icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş xüsusi xidmətləri olmuş
dövlət büdcəsindən maliyyələşən müəssisənin 65 yaşına çatmış işçisinin
çalışma müddəti müvafiq dövlət orqanı tərəfindən 5 il müddətdən artıq
uzadıla bilər.
Sual: ƏM m. 10-1.4 və 10-1.5 necə başa düşülməlidir.?

12.

Pensioner müəssisəyə daimi işləmək üçün müraciət
edir. Rəhbərlik onun pensioner olduğunu əsas
gətirərək əmək müqaviləsini 1 illik bağlamışdır.
Sual: İşəgötürənin müqaviləni 1 illik
bağlamaq pensionerin hüquqlarını
məhdudlaşdırırmı? İşəgötürən
qanunvericiliyin tələblərini pozmuşdurmu?

13. əmək münasİbətİ tərəflərİnİn əsas hüquqLarI-1

ƏMƏK MÜNASİBƏTİ TƏRƏFLƏRİNİN ƏSAS
HÜQUQLARI-1
III. İşəgötürənin Hüquqları (m.11)
1. Əmək müqavilələri bağlamaq, dəyişdirmək, ləğv etmək
a) bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş qaydada işçilərlə əmək müqavilələri bağlamaq, onların
şərtlərini dəyişdirmək;
b) bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş qaydada və əsaslarla əmək müqavilələrini ləğv etmək;
2. İşin icrasını tələb etmək
c) işçilərdən əmək müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş şərtlərin, öhdəliklərin vaxtında və
keyfiyyətlə yerinə yetirilməsini tələb etmək;
3. İşçini müvafiq vəzifələrə (peşələrə) irəli çəkmək
ç) işgüzar keyfiyyətinə, əməyinin nəticələrinə, peşəkarlıq səviyyəsinə uyğun olaraq
işçini müvafiq vəzifələrə (peşələrə) irəli çəkmək;
4. İşçini intizam məsuliyyətinə cəlb etmək
d) işçilər əmək müqaviləsinin şərtlərini, müəssisədaxili intizam qaydalarını pozduqda
qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada onları intizam məsuliyyətinə cəlb etmək;
© hüquq

14. əmək münasİbətİ tərəflərİnİn əsas hüquqLArI-2

ƏMƏK MÜNASİBƏTİ TƏRƏFLƏRİNİN ƏSAS
HÜQUQLARI-2
III. İşəgötürənin Hüquqları (m.11)
5. İşçidən maddi ziyanı tələb etmək
e) işçilərin ona və ya mülkiyyətçiyə vurduğu maddi ziyanın ödənilməsi üçün
qanunvericiliyə müvafiq tədbirlər görmək;
6. Əmək şəraitinin şərtlərini dəyişdirmək
ə) bu Məcəllənin və digər normativ hüquqi aktların tələblərinə əməl etməklə əmək
şəraitinin şərtlərini dəyişdirmək və ya işçilərin sayını ixtisar etmək,
ştatları, struktur bölmələri ləğv etmək;
7. Kollektiv müqavilə bağlamaq
f) əmək kollektivi ilə və ya həmkarlar ittifaqları təşkilatı ilə kollektiv müqavilə bağlamaq və
bu müqavilə üzrə öhdəliklərin yerinə yetirilməsinə nəzarət etmək;
© hüquq

15. əmək münasİbətİ tərəflərİnİn əsas hüquq və vəzİfələrİ

ƏMƏK MÜNASİBƏTİ TƏRƏFLƏRİNİN ƏSAS
HÜQUQ VƏ VƏZİFƏLƏRİ
III. İşəgötürənin Hüquqları (m.11)
8. Sınaq müddətini müəyyən etmək
g) əmək müqaviləsi bağlayarkən bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş qaydada və müddətə sınaq
müddətini müəyyən etmək.
9. Hüquqlarının həyata keçirilməsinə müdaxilə və maneələrə yol verməmək
ƏM.m.11.2. İşəgötürənin bu maddədə nəzərdə tutulan hüquqlarının həyata keçirilməsinə,
bu Məcəllənin 12-ci maddəsi ilə və digər normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilmiş
vəzifələrinin icra edilməsinə hər cür müdaxilə və maneələr edilməsi
yolverilməzdir.
- İşəgötürənin bu sahədə fəaliyyətinə müdaxilə edərək onun qanuni hüquqlarını pozan şəxs
qanunvericilikdə nəzərdə tutulan qaydada müvafiq məsuliyyət daşıyır.
© hüquq

16. Cinayət Məsuliyyəti: CM.m. 308. Vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə

Cinayət Məsuliyyəti:
CM.m. 308. Vəzifə səlahiyyətlərindən suiistifadə
308.1. Vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə, yəni vəzifəli şəxsin xidməti
vəzifələrinin icrası
ilə əlaqədar özü və ya üçüncü şəxslər üçün qanunsuz
üstünlük əldə etmək məqsədilə öz
qulluq səlahiyyətlərindən qulluq
mənafeyinə qəsdən zidd olaraq istifadə etməsi və ya
qulluq mənafeyi
tələb etdiyi halda istifadə etməməsi fiziki və ya hüquqi şəxslərin
hüquqlarına və qanuni mənafelərinə, yaxud cəmiyyətin və ya dövlətin qanunla
qorunan
mənafelərinə mühüm zərər vurduqda – şərti maliyyə vahidinin
1000 mislindən 2000
mislinədək miqdarda cərimə və ya 3 ilədək müddətə
müəyyən vəzifə tutma və ya
müəyyən fəaliyyətlə məşğul olma hüququndan
məhrum etmə və ya 2 ilədək müddətə
islah işləri və ya əmlakı müsadirə
olunmaqla 3 ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə
ilə cəzalandırılır.
308.2. Bu Məcəllənin 308.1-ci maddəsi ilə nəzərdə tutulmuş əməllər ağır
nəticələrə səbəb
olduqda—3 ilədək müddətə müəyyən vəzifə tutma və ya
müəyyən fəaliyyətlə məşğul
olma hüququndan məhrum edilməklə, əmlakı
müsadirə olunmaqla 3 ildən 8 ilədək
müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə
cəzalandırılır.

17. əmək münasİbətİ tərəflərİnİn əsas hüquq və vəzİfələrİ

ƏMƏK MÜNASİBƏTİ TƏRƏFLƏRİNİN ƏSAS
HÜQUQ VƏ VƏZİFƏLƏRİ
IV. İşəgötürənin Vəzifələri (m.12)
1. Əmək müqaviləsinə əməl etmək
a) əmək müqaviləsinin şərtlərinə və onlarda nəzərdə tutulan öhdəliklərə əməl etmək;
2. Əmək qanunvericiliyinə əməl etmək
b) bu Məcəllənin və əmək qanunvericiliyinə dair digər normativ hüquqi aktların tələblərini
yerinə yetirmək;
c) əmək müqavilələrini bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş əsaslarla və qaydada pozmaq;
3. Kollektiv müqavilələrin, sazişlərə əməl etmək
ç) kollektiv müqavilələrin, sazişlərin şərtlərinə, onlarda nəzərdə tutulmuş öhdəliklərə əməl
etmək;
ə) işçilərin əmək, maddi, sosial-məişət şəraitinin, onların ailəsinin rifah halının
yaxşılaşdırılması üçün müəssisənin əsasnaməsinə (nizamnaməsinə), kollektiv müqaviləyə
müvafiq olaraq zəruri tədbirlər görmək;
4. Məhkəmə qərarlarını yerinə yetirmək;
d) fərdi, kollektiv əmək mübahisələri üzrə məhkəmə qərarlarını (qətnamələrini) yerinə
yetirmək;
5. Ərizə və şikayətlərinə baxmaq
e) işçilərin ərizə və şikayətlərinə qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş müddətdə və qaydada
baxmaq;
© hüquq

18. əmək münasİbətİ tərəflərİnİn əsas hüquq və vəzİfələrİ

ƏMƏK MÜNASİBƏTİ TƏRƏFLƏRİNİN ƏSAS
HÜQUQ VƏ VƏZİFƏLƏRİ
6. Ayrı seçkilik etməmək (m.12)
f) işə qəbul, işdə irəli çəkilmək, peşə hazırlığını
artırmaq, yeni ixtisasa yiyələnmək və
ixtisasını artırmaq
zamanı, işin keyfiyyətini qiymətləndirərkən, işdən azad
edərkən
cinsindən asılı olmayaraq işçilərə eyni
yanaşmaq və bərabər imkanlar yaratmaq;
g) cinsindən asılı olmayaraq eyni işlə məşğul olan
işçilərə eyni iş şəraitini yaratmaq, eyni pozuntuya görə
işçilərə fərqli intizam tənbehi tədbirini tətbiq
etməmək, cinsi
mənsubiyyətə görə ayrı-seçkiliyin
qarşısını almaq üçün lazımi
tədbirlər görmək.
© hüquq

19. əmək münasİbətİ tərəflərİnİn əsas hüquq və vəzİfələrİ

ƏMƏK MÜNASİBƏTİ TƏRƏFLƏRİNİN ƏSAS
HÜQUQ VƏ VƏZİFƏLƏRİ
• Əmək münasibətlərində ayrı-seçkiliyin yolverilməzliyi (ƏM.m.16)
Qayda:
Əmək münasibətlərində vətəndaşlığına, cinsinə, irqinə, dininə,
milliyyətinə, dilinə,
yaşayış yerinə, əmlak vəziyyətinə, ictimai-sosial
mənşəyinə, yaşına, ailə vəziyyətinə,
əqidəsinə, siyasi baxışlarına,
həmkarlar ittifaqlarına və ya başqa ictimai birliklərə mənsubiyyətinə, qulluq
mövqeyinə, həmçinin işçinin işgüzar keyfiyyətləri, peşəkarlıq
səriştəsi,
əməyinin nəticələri ilə bağlı olmayan digər amillərə görə işçilər arasında hər hansı
ayrı-seçkiliyə yol verilməsi, həmin amillər zəminində bilavasitə və ya dolayısı ilə
imtiyazların və güzəştlərin müəyyən edilməsi, habelə hüquqlarının
məhdudlaşdırılması qəti
İstisna:
qadağandır.
Qadınlara, əlillərə, yaşı 18-dən az olan və sosial müdafiəyə
ehtiyacı olan digər şəxslərə
əmək münasibətlərində güzəştlərin,
imtiyazların və əlavə təminatların müəyyən edilməsi ayrı-seçkilik hesab
edilmir.

20. əmək münasİbətİ tərəflərİnİn əsas hüquq və vəzİfələrİ

ƏMƏK MÜNASİBƏTİ TƏRƏFLƏRİNİN ƏSAS
HÜQUQ VƏ VƏZİFƏLƏRİ
V. İşəgötürənin Məsuliyyəti
Əsas.m.12.2.
İşçilərin hüquqlarını pozan, əmək müqaviləsi üzrə öz öhdəliklərini yerinə yetirməyən,
bu Məcəllənin tələblərinə əməl etməyən işəgötürən qanunvericiliklə müəyyən
olunmuş qaydada müvafiq məsuliyyətə cəlb edilir.
habelə
Məsuliyyətin Növləri
Mülki məsuliyyət
Cinayət məsuliyyəti
İnzibati məsuliyyət
© hüquq

21. DƏRS 1

SON
© hüquq