Normal formalar

1.

Normal formalar
Azimbek Khudoyberdiev

2.

Reja:
1. Normallashtirish haqida tushuncha
2. 1-Normal forma
3. 2-Normal forma
4. 3- Normal forma
5. 4-Normal forma

3.

1. Normallashtirish
Normallashtirish
bu
ma’lumotlarni
ko’proq bog’liq jadvallarga ajratish va
ortiqcha,
keraksiz
ma’lumotlarni
kamaytirish.
Ortiqcha, keraksiz ma’lumot bu bir xil
ma’lumotning jadvallarda takrorlanishi.

4.

Ma’lumotlarning
takrorlanishi ma’lumotlar
bazasini hajmini oshirib
yuboradi.
Ma’lumotlar kiritishda
muommo hosil bo’ladi;
Ma’lumotlarni o’chirishda
muommo
Ma’lumotlarni o’zgartirishda
muommo bo’ladi.

5.

Talabalar Jadvali
Talaba_ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish_rah Offise_raqami
bari

6.

Talabalar Jadvali
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish_rah Offise_raqami
bari
1
Aziz
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
2
Akrom
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
3
Bekzod
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
4
Sherzod
ISE
Mr.Azizov
+998971234567

7.

Talabalar Jadvali
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish_rah Offise_raqami
bari
1
Aziz
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
2
Akrom
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
3
Bekzod
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
4
Sherzod
ISE
Mr.Azizov
+998971234567

8.

Kelib chiqadigan muommolar
1.Ma’lumotlar bazasini hajmi ortib ketadi.
2.Ma’lumot kiritishda muommo
3.Ma’lumot o’chirishda muommo
4.Ma’lumotni o’zgartirishda muommo

9.

2. Ma’lumot kiritishda muommo
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish_rah Offise_raqami
bari
1
Aziz
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
2
Akrom
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
3
Bekzod
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
4
Sherzod
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
5
Hayot
ISE
Mr. Azizov
+998971234567

10.

3. Ma’lumot O’chirishda muommo
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish_rah Offise_raqami
bari
1
Aziz
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
2
Akrom
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
3
Bekzod
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
4
Sherzod
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
5
Hayot
ISE
Mr. Azizov
+998971234567

11.

3. Ma’lumot O’chirishda muommo
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish_rah Offise_raqami
bari
1
Aziz
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
2
Akrom
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
3
Bekzod
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
4
Sherzod
ISE
Mr.Azizov
+998971234567

12.

3. Ma’lumot O’chirishda muommo
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish_rah Offise_raqami
bari
1
Aziz
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
2
Akrom
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
3
Bekzod
ISE
Mr.Azizov
+998971234567

13.

3. Ma’lumot O’chirishda muommo
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish_rah Offise_raqami
bari
1
Aziz
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
2
Akrom
ISE
Mr.Azizov
+998971234567

14.

3. Ma’lumot O’chirishda muommo
ID
1
Ismi
Aziz
Yo’nalish
ISE
Yo’nalish_rah Offise_raqami
bari
Mr.Azizov
+998971234567

15.

3. Ma’lumot O’chirishda muommo
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish_rah Offise_raqami
bari
Talabalar ma’lumoti bilan yo’nalish
ma’lumotlari ham o’chib ketdi.

16.

3. Ma’lumotni o’zgartirishda muommo
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish_rahba
ri
Offise_raqami
1
Aziz
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
2
Akrom
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
3
Bekzod
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
4
Sherzod
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
Aytaylik Yo’nalish rahbari o’zgardi. Mr.
Azizovdan Mr. Lazizov bo’ldi

17.

3. Ma’lumotni o’zgartirishda muommo
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish_rahba
ri
Offise_raqami
1
Aziz
ISE
Mr.Azizov
MR.Lazizov
+998971234567
2
Akrom
ISE
Mr.Azizov
MR.Lazizov
+998971234567
3
Bekzod
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
4
Sherzod
ISE
Mr.Azizov
+998971234567
MR.Lazizov
MR.Lazizov
Juda ham ko’p ortiqchia ish

18.

Normallashtirish
Talaba_ID
Yo’nalish
Ismi
Yo’nalish_rahbari
Offise_raqami
Eski talaba jadvali
Talaba_ID
Ismi
Yo’nalish
Yangi talaba jadvali
Yo’nalish
Yo’nalish_rah
bari
Offise_raqami
Yangi yo’nalish jadvali

19.

Yo’nalish jadvali
Yo’nalish
ISE
Yo’nalish_rahbari
Mr.Lazizov
Offise_raqami
+998971234567

20.

Yangi talaba jadvali
ID
Ismi
Yo’nalish
1
Aziz
ISE
2
Akrom
ISE
3
Bekzod
ISE
4
Sherzod
ISE

21.

Yo’nalish jadvali
Talaba jadvali
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish
ISE
1
Aziz
ISE
2
Akrom
ISE
Yo’nalish_rahbari
Mr.Lazizov
Normalizatsiya o’xshashliklarni
kamaytirish.
Offise_raqami
+998971234567

22.

Ma’lumot kiritish
Yo’nalish jadvali
Talaba jadvali
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish
ISE
1
Aziz
ISE
2
Akrom
ISE
3
Bekzod
ISE
4
Sherzod
ISE
Yo’nalish_rahbari
Mr.Lazizov
Offise_raqami
+998971234567
Ma’lumot
kiritish
muommosi
yechimi faqatgina ID, Ismi va
Yo’nalishi kiritiladi. Va 2 jadval
o’zgartirilmaydi

23.

Ma’lumot o’chirish
Yo’nalish jadvali
Talaba jadvali
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish
ISE
1
Aziz
ISE
2
Akrom
ISE
3
Bekzod
ISE
4
Sherzod
ISE
Yo’nalish_rahbari
Mr.Lazizov
Offise_raqami
+998971234567

24.

Ma’lumot o’chirish
Yo’nalish jadvali
Talaba jadvali
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish
ISE
1
Aziz
ISE
2
Akrom
ISE
3
Bekzod
ISE
Yo’nalish_rahbari
Mr.Lazizov
Offise_raqami
+998971234567

25.

Ma’lumot o’chirish
Yo’nalish jadvali
Talaba jadvali
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish
ISE
1
Aziz
ISE
2
Akrom
ISE
Yo’nalish_rahbari
Mr.Lazizov
Offise_raqami
+998971234567

26.

Ma’lumot o’chirish
Yo’nalish jadvali
Talaba jadvali
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish
ISE
1
Aziz
ISE
Yo’nalish_rahbari
Mr.Lazizov
Offise_raqami
+998971234567

27.

Ma’lumot o’chirish
Yo’nalish jadvali
Talaba jadvali
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish
ISE
Yo’nalish_rahbari
Mr.Lazizov
Offise_raqami
+998971234567
Ma’lumot O’chirish muommosi
yechimi talaba o’chirilganda
ham, yo’nalish jadvaliga zarar
yetmaydi.

28.

Ma’lumot O’zgartirish
Yo’nalish jadvali
Talaba jadvali
ID
Ismi
Yo’nalish
Yo’nalish
ISE
1
Aziz
ISE
2
Akrom
ISE
3
Bekzod
ISE
4
Sherzod
ISE
Yo’nalish_rahbari
Mr.Lazizov
Mr.Akbarov
Offise_raqami
+998971234567
+99871001010
Faqatgina bitta qatorda o’zgarish
qilish imkonini beradi.

29.

Normalizatsiya turlari
1. 1-Normal formalar
2. 2-Normal formalar
3. 3-Normal formalar
4. 4-Normal formalar

30.

1- Normal Formalar

31.

Bu normallashtirishning 1 chi qadami hisoblanadi:
• Ma’lumotlar bazasi dizaynini kengaytirish imkonini
beradigan shaklda yaratish kerak.
• Ma’lumotlar bazasidagi ma’lumotni chaqirib olish
imkoniyati oson bo’lishi lozim.
• Agar siz yaratgan jadval normallashtirishning birinchi
shartiga javob bermasa unda bu DB judayam sifatsiz
DB hisoblanadi.

32.

1-Normal formalarni bajarish uchun 4 ta asosiy shartlar
mavjud:
1. Har bir qator yacheykalari faqat va faqat bitta ma’lumotni
o’z ichiga olishi lozim
2. Har bitta ustunlar bir tipdagi ma’lumotlarni saqlashi kerak.
3. Har bir ustun nomlari yagona nomda bo’lishi va boshqa
ustunda takrorlanmasligi kerak.
4. Ma’lumotlarni saqlashda ketma-ketlik ahamiyatga ega emas.

33.

Shart 1
Har bir qator ma’lumotlari
faqat
va
faqat
bitta
ma’lumotni o’z ichiga olishi
lozim;
X,Y
va
W,X
kabi
ma’lumotlarni kiritish Shart
1ni bajarilishiga to’sqinlik
qiladi.

34.

Shart 2
Har bitta ustunlar bir
tipdagi
ma’lumotlarni
saqlashi kerak.
Turli tipdagi ma’lumotlarni
hech qachon bir ustun
ma’lumotlariga
aralashtirmang

35.

Shart 3
Har bir ustun nomlari yagona
nomda bo’lishi va boshqa
ustunda takrorlanmasligi kerak.
Bir xil nomlar ma’lumotlarni
chaqirib
olishda
tushunmovchiliklar
keltirib
chiqaradi.

36.

Shart 4
Ma’lumotlarni
saqlashda
ketma-ketlik ahamiyatga ega
emas.
SQL
so’rovlar
yordamida
istalgan ma’lumot osongina
chaqirib olinishi mumkin.

37.

Misol

38.

Misol

39.

Misol

40.

2- Normal Formalar

41.

2-Normal formalar shartini bajarish uchun Jadval 2 ta asosiy
shartni bajarish kerak:
1. 1-Normal Forma shartlarini to’liq bajarishi kerak (4 ta
shart)
2. Birorta qisman qaramliklar (dependent) bo’lmasligi
kerak

42.

Qaramlik (dependency) nima?
1. Student_id bu
Primary Key and
istalgan
ma’lumot
jadvaldan shu kalit
yordamida chaqirib
olinishi mumkin.
2. Mana shu qism
qarmlik yoki qaramlik
funksiyasi deb ataladi.

43.

44.

Student_id + subject_id => Primary key

45.

O’qituvchi
jadvali
faqatgini
subject_idga qaram.
Student_idga esa teacher ismlarini
hech qanday aloqasi, bog’liqligi
yo’q.
Buni qisman qaramlik (partial
dependency) deb atashimiz mumkin.

46.

Yechim: teacher ustunini fanlar jadvaliga
ko’chirish

47.

Yechim: teacher ustunini fanlar jadvaliga
ko’chirish

48.

3-Normal Formalar

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

3- Normal forma shartlari:
1.
Normal forma 2-normal forma shartlarini bajarishi lozim
2.
O’timli qaramlik (Transitive Dependency) bo’lmasligi lozim

56.

Exam_name jadvali student_id bilan subject_id (primary key)ga
bog’liq. Lekin total_marks qaysi ustunga bog’liq?

57.

58.

59.

60.

61.

Bu muommo yechimi

62.

63.

Boyce-Codd Normal formalar
(BCNF) yoki 3.5 Normal forma

64.

2 ta shart bajarilishi kerak
3 Normal forma shartlari bajarilishi
kerak
Har qanday qaramlik bo’gliqlik uchun
A->B A super kalit bo’lishi lozim.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

4-Normal Formalar

82.

2 ta shart bajarilishi kerak
1.1-3.5 gacha Normal forma shartlari bajarilishi
kerak;
2.Ko’p qiymatli qaramlik bo’lmasligini kerak

83.

Ko’p qiymatli qaramlik
A
B ni hosil qilgandagi Ko’p
qiymatli qaramlik deb, agar ustundagi
ma’lumotga bittadan ortiq ma’lumotlar
to’g’ri kelsa
B1
A
B2

84.

Ko’p qiymatli qaramlik
Ko’p qiymatli qaramlik jadvalida kamida 3 ta ustun
bo’lishi kerak

85.

86.

87.

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

Yechim