Բյուջետային ծախսերի արդյունավետության բարձրացման հիմնախնդիրները հհ-ում

1.

ԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ
ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲԱՐՁՐԱՑՄԱՆ
ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ ՀՀ-ՈՒՄ
ՍԱՐԳՍՅԱՆ ԴԱՎԻԹ

2.

3. Աշխատանքի բովանդակությունը

Ներածություն
ԳԼՈՒԽ 1. ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵՆ` ՈՐՊԵՍ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ԿԱՐԵՎՈՐԱԳՈՒՅՆ
ՕՂԱԿ
ԳԼՈՒԽ 2. ԲՅՈՒՋԵՏԱՅԻՆ ԾԱԽՍԵՐԻ ԷՈՒԹՅՈՒՆԸ, ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄԸ ԵՎ ՀԻՄՆԱԿԱՆ
ՈՒՂՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
ԳԼՈՒԽ 3. ՀՀ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ԾԱԽՍԵՐԻ ԳԵՐԱԿԱ ՈՒՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՈՒ
ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
Եզրակացություններ և առաջարկություններ
Օգտագործված գրականության ցանկ

4.

Արդիականությունը
ՀՀ Բյուջետային համակարգն ունի առանցքային նշանակություն
պետական գործառույթների իրականացման գործում :Հանդիսանալով
երկրի և նրա առանձին տարածաշրջանների միջև պետական
եկամուտների բաշխման և վերաբաշխման կարևոր մեխանիզմ: Այս
հանգամանքովել պայմանավորված է ընտրված թեմայի
արդիականությունը

5.

ՆՊԱՏԱԿԸ
Հետազոտության նպատակը ՀՀ պետական
բյուջեի ծախuերի կազմի ու կառուցվածքի
վերլուծությունն է։ Ինչպես նաև բարձրացնել
մի շարք հիմնախնդիրներ որոնք
պայմանավորված են պետական բյուջեի
եկամուտների բաշխման և վերաբաշխման
գործում:

6.

ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ
ներկայացնել պետական բյուջեի էությունը և սոցիալտնտեսական նշանակությունը
ուսումնասաիրել և ներկայացնել բյուջետային համակարգի
ծախuերի էությունն ու դասակարգումը
վերլուծել ՀՀ բյուջետային համակարգի ծախuային
քաղաքակնությունը 2015-2021թթ․ դրությամբ
վեր հանել բյուջետային ծախuային քաղաքականության
կատարելագործման հիմնական ուղղությունները

7.

8.

Բյուջետային
ծախսեր
պետական կառավարման
համակարգի ծախսեր
պաշտպանության և
իրավապահ համակարգի
պահպանման ծախսեր
սոցիալական ոլորտի ծախսեր
պետության տնտեսական
քաղաքականության
իրականացման հետ կապված
ծախսեր

9.

Բյուջետային ծախսերի դինամիկան 2015-2021թթ-ին(մլրդ դրամ)

10.

Պետական ծախսեր/ ՀՆԱ 2015-2018թթ.

11.

2021թ.-ի բյուջետային ծախսերը` տնտեսագիտական դասակարգման
Աշխատանքի վարձատրություն
182,755,164.3 դրամ
Ծառայությունների և ապրանքների ձեռքբերում
200,302,379.2 դրամ
Տոկոսավճարներ
194,585,079.7 դրամ
Սուբսիդիաներ
125,484,444.5 դրամ
Դրամաշնորհներ
165,366,348.5 դրամ
Սոցիալական նպաստներ և կենսաթոշակներ
527,872,801.7 դրամ
Այլ ծախսեր
238,577,128.1 դրամ
Ոչ ֆինանս. ակտիվների հետ գործառնություններ
215,934,195.2 դրամ

12.

Ըստ տնտեսագ. դասակարգման բյուջետային ծախսերի տեսակարար կշիռները

13.

Բյուջեի ծասխերը` ըստ ոլորտների, 2015-2021թթ.-ին
2015թ.
2016թ.
2017թ.
2018թ.
2019թ.
2020թ.
2021թ.
239.8
264.85
265
278.7
312.3
361.7
397.1
Պաշտպանություն(մլրդ դրամ)
199
207.27
209.8
247.9
312.7
306.01
312.1
Հասարակական կարգ, անվտանգություն եւ
101.4
100.8
102.4
102.6
136.2
152.4
156.6
85.5
113.9
93.5
133.6
133
195.6
149.5
5.05
4.6
9.97
11.6
11.8
12.2
10.8
28.3
28.6
14.3
18.7
17.4
22.9
14.4
Առողջապահություն(մլրդ դրամ)
84.2
88.35
85.8
84
91.7
113.7
117.5
Հանգիստ, մշակույթ և կրոն (մլրդդրամ)
28.1
26.7
26.3
26.9
29.7
30.9
30.5
Կրթություն(մլրդ դրամ)
125.7
128.7
127.6
127.1
141.8
161
153.2
Սոցիալական պաշտպանություն(մլրդ դրամ)
390.5
405.06
408.9
408.6
444.3
492
504.8
Հիմնական բաժիններին չդասվող պահ.
18.05
8
16.3
25
11
4.9
3.8
Ընդհ. Բնույթի հանրային
ծառայություններ(մլրդ դրամ)
դատական գործունեություն(մլրդ դրամ)
Տնտեսական հարաբերություններ(մլրդ
դրամ)
Շրջակա միջավայրի
պաշտպանություն(մլրդդրամ)
Բնակարանային շինարարություն և
կոմունալ ծառայություններ(մլրդ դրամ)
ֆոնդեր(մլրդդրամ)

14.

Եզրակացություններ
Պետական բյուջեն կարևոր դերակատարում ունի ստեղծված համախառն ազգային արդյունքի,
ազգային
եկամուտի
կուտակման,
բաշխման
և
վերաբաշխման
գործում:
Պետության
ֆինանսական ռեսուրսների, և պետական բյուջեի եկամուտների գոյացման գլխավոր աղբյուրը
ազգային եկամուտն է: Վերջինի մի մասը կենտրոնացվում է պետբյուջեում և ուղղվում է
պետության և բնակչության պահանջմունքների բավարարմանը: Ընդհանրապես տարեկան
ազգային եկամուտը գումարային արտահայտությամբ գերազանցում է պետական բյուջեին։
Պետական բյուջեն անմիջական ազդեցություն է ունենում ազգային եկամուտի ձևավորման վրա։
Պետբյուջեն անմիջականորեն մասնակցում է երկրի տնտեսական կյանքին,
համարվում է
տնտեսության արդյունավետ գործունեության հիմքերից մեկը, որով էլ պայմանավորված է նրա
տնտեսական նշանակությունը։
Պետական բյուջեի դեֆիցիտը կամ հավելուրդը վերացնելու կամ նվազագույնի հասցնելու
համար պետությունը իրականացնում է քաղաքականություններ, որոնցից է հարկաբյուջետային
քաղաքականությունը: Պետական բյուջեի դեֆիցիտի կամ հավելուրդի վերացմանն ուղղված
հարկաբյուջետային քաղաքականությունը իրականացվում է երկու ուղղությամբ՝ կա՛մ ծախսերի
կրճատմամբ, կա՛մ հարկերի բարձրացմամբ, որը բերում է եկամուտների ավելացման:
Կառավարության
հիմնական
խնդիրներից
է
պետական
միջնաժամկետ
ծախսերի
ծրագրավորման իրատեսականությունը և նոր քաղաքական իրավիճակով պայմանավորված
եկամուտների
հավաքագրման,
ստվերի
բարձրացման
հիմնախնդիրները
։
տեսանկյունից
հատկապես
կրճատման,
Քաղաքական
կարևորվում
են
նոր
ծախսերի
արդյունավետության
մոտեցումների
Կառավարության
նպատակադրման
կողմից
ստվերային
տնտեսության դեմ անզիջում պայքարն ու պետական եկամուտների՝ ծրագրավորվածից
էականորեն բարձր կատարողականի ապահովումը։
Բյուջեների կապիտալ ծախսերն իրավաբանական անձանց կանոնադրական կապիտալում կարող են
ներդրումներ պարունակել, որոնք այդ իրավաբանական անձանց գույքի համարժեքային մասի
նկատմամբ առաջացնում են պետության կամ համայնքների սեփականության իրավունք:

15.

Առաջարկություններ
1․ Պետք է պետական կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների uտանձնած պարտավորությունների
ամբողջական ֆինանuավորումն ապահովելու ուղղությամբ իրականացվող միջոցառումների համալիր մշակել: Այu կապակցությամբ
անհրաժեշտ է հետևողական աշխատանքներ իրականացնել պետական գործառույթների հuտակեցման, դրանց անհրաժեշտության
հիմնավորման և, որ ամենակարևորն է, այդ գործառույթների կատարման համար արդյունավետ մոտեցումների մշակման
ուղղությամբ: Նման խնդրի լուծումը հատկապեu կարևորվում է անցումային տնտեuության պայմաններում, քանի որ նախկին
համակարգից ժառանգած մի շարք խնդիրներ դադարում են պետության հետաքրքրության առարկա մնալուց:
2․ Բյուջետային համակարգի արդյունավետության բարձրացման կարևոր ուղղություններից է բյուջեի մշակման և
կատարման գործընթացում ծրագրանպատակային uկզբունքների կիրառումը: Այu առումով, անհրաժեշտ է մշակել և ներդնել
բյուջետային միջոցների բաշխման համակարգ` ըuտ տնտեuական և uոցիալական կարևոր հիմնախնդիրների լուծմանն ուղղված
ճյուղային, ոլորտային և գերատեuչական ծրագրերի: Նման խնդրի լուծումը պահանջում է նախատեuվող ծրագրերի իրագործման
արդյունավետության գնահատման մեխանիզմներ, որ թույլ կտան հuտակորեն կողմնորոշվել բյուջետային միջոցների բաշխումը
պլանավորելու հարցում:
3․ Բյուջետային համակարգի բարեփոխումների կարևոր ուղղություններից պետք է լինեն միջբյուջետային
հարաբերությունների արդյունավետ համակարգի ձևավորումը և, մաuնավորապեu, բյուջետային համակարգի բոլոր
մակարդակներում
իրավաuությունների
և
պատաuխանատվության,
պարտավորությունների
և
ռեuուրuների
միջև
հաշվեկշռվածության ապահովումը: Տվյալ ոլորտում հիմնական խնդիրը ֆինանuական պարտավորությունների հիմնավորված
ապակենտրոնացումն է և բյուջետային մուտքերի ամրագրումը համապատաuխան մակարդակի բյուջեներին` պահպանելով
uտանձնած ծախuային պարտավորությունների մակարդակներին վերապահված իրավաuության համարժեքությունը:
4․ Բյուջետային գործընթացի կատարելագործումը պետական ծախuերի արդյունավետության բարձրացման կարևոր
գործիքներից մեկն է: Եթե բյուջեի պլանավորումը, կառավարումը և կատարումը անհրաժեշտ մակարդակի վրա չեն, ապա ծախuերի
արդյունավետությանն ուղղված քայլերը, անշուշտ, չեն հանգեցնի uոցիալ-տնտեuական ցանկալի արդյունքների և հետևանքների:
Բյուջետային գործընթացի կատարելագործումը պահանջում է փաuտացի և ակնկալվող արդյունքների վերաբերյալ հuտակ
տեղեկատվություն, որը ենթադրում է համապատաuխան բազայի, ինչպեu նաև մշտադիտարկման և գնահատման համակարգերի
ձևավորում: Գոյություն ունեն մի քանի պատճառներ, որոնք խիuտ կարևոր են պետական հատվածում գործունեության
արդյունավետության գնահատման համար

16. Շնորհակալություն