«Илалтын хүсэн»

1. Буряад Республикын hуралсалай болон эрдэм ухаанай министерство Гүрэнэй бюджетнэ hуралсалай байгуулалга «Хэжэнгын дунда ниитэ

БУРЯАД РЕСПУБЛИКЫН HУРАЛСАЛАЙ БОЛОН ЭРДЭМ УХААНАЙ МИНИСТЕРСТВО
ГҮРЭНЭЙ БЮДЖЕТНЭ HУРАЛСАЛАЙ БАЙГУУЛАЛГА
«ХЭЖЭНГЫН ДУНДА НИИТЭ HУРАЛСАЛАЙ ИНТЕРНАТ HУРГУУЛИ»
671450, Т. ХЭЖЭНГЭ, ГУД. СОВЕТСКЭ, 147; E-MAIL: KIZHINGAINTERNAT; УТАHАН: 8 (30141) 32-9-53
Международный дистанционный слёт 9-ков
«Оюун бэлиг-2020»
«Одото саг»
«Илалтын хүсэн»
Бэлдээ: Дамбаева Аяна,
9-дэхи классай hурагша
Хүтэлэгшэ: Баендуева Лариса Цыденовна,
буряад хэлэнэй багша

2.

Агууехэ дайн… Yнэхɵɵрɵɵ, 1941 оной июниин 22 үдэрһɵɵ хойшо Агуу Эхэ ороноймнай
ажабайдалда хүндэ хүшэр үе тогтоһон байна. Бидэ, мүнɵɵнэй арад зон, алтан шара
наранай элшэ доро, сэлмэг тэнгэриин тулга доро эбтэй хүхюун, баяр жаргал эдлэжэ ябана
гээшэбди. Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда хабаадаhан сэрэгшэд ута харгыда
шархатан, шуhаа адхан, үнэн хэрэгэй түлɵɵ баатараар ябаhан юм.

3.

Энэ фотозураг дээрэ аймагаймнай түбтэ ажаhуудаг, хэдэн олон орден,
медальнуудай кавалер, 98 наhатай, дайнай ба ажалай ветеран Цыренжап
Жамсаранович Тогмитов байна. Yбгэнэй үбсүүе Эсэгэ ороноо хамгаалгын 1дэхи шатын Улаан Одоной орденууд, «Германиие илаhанай», «Будапешт
абаhанай», «Веные сүлɵɵлэлсэhэнэй», «Дайшалхы габьяагай түлɵɵ» болон үшɵɵ
арба гаран медальнууд шэмэглэнэ. 1942 оной зун сэрэгэй албанда татагдаба.
1943 ондо Московско областиин Коломна хотын хажууда асарагдаад, шэнэ
хүбүүдээр нэмэгдэhэн IV Украинска фронтын РВГК-гай сүмэ сохилгын 7-дохи
артдивизиин 25-дахи артбригадын 320-дохи гаубична артиллерийскэ полкын 4дэхи батарейдэ артиллерист- тагнуулшан болоо, хатуу шанга тэмсэлдэ бэлэдхэл
хэжэ эхилээ бэлэй.

4.

Энэ дайнай үеын фотозураг Румыни нютагай али нэгэ
хотодо нүхэр, батальоной
командираар
ябаhан,
гвардиин майор, Николай Иванович Лариковтай
буулгагдаhан байна. «Фотозурагаа
ɵɵрын
сэрэгэй
планшет соо хээд ябадаг байгааб. Харин Кечкемет
хотын
хажууда фашис булимтарагшадай
зэбсэг
тэhэрээ, эндэ хажуудам ябаhан тагнуулшан, Бийск
хотын Николай баатарай үхэлɵɵр унаа, би hомоной
түгдэрхэйгɵɵр шархатаhан байгааб. Тиихэдэ тэрэ
түгдэрхэй урда тээнь планшет болон фотозураг сүмэ
солон дайрагдаhан байна. Тиихэдэ толгойгоо, хүлɵɵ
шархатааб, контузии абааб», - гэжэ илалта асарагша
ветеран хɵɵрɵɵ. Тиимэhээ мүнɵɵшье болотор тэдэнээ
хадагалаад байна, энэмнай «ами наhыем абарагша»
мүнɵɵ сагаймни hахюуhан (оберег) гээшэ гэжэ hонин
түүхэ хɵɵрэhэн байна.

5.

Цыренжап Жамсаранович
Тогмитов Украина, Молдави,
Карели, Болгари, Югослави,
Венгри,
Румыни,
Австри
нютагуудай
байлдаанда
хабаадалсаhан юм. Илалтын
hайндэрые
австрийска
Альпын
түб
хото – Грац
дээрэ угтаа.

6.

Хэдышье хэсүү хүшэр сагай тохёолдоходо, суг ябаhан буряад
яhанай Ц. Тогмитов, украин К. Нечипуренко, мордвин В. Пыркин,
татар Х. Низамутдинов, белорус А. Кулаков, ород Лариков гэгшэд
амгалан байдалай түлɵɵ халуун дүлэн соо «нэгэ айл» шэнги
нүхэсэжэ ябаа!

7.

Харин 1967 оной июнь hарада
манай хэбэд номхон Хэжэнгэ нютаг
Николай Иванович Лариков зорижо
ерэhэн түүхэтэй, хани нүхэд 22 жэл
боложо
уулзаба.
Цыренжап
Жамсарановичай
фотоальбом
соо
хоёрдохи фото-зураг бии: энэ зураг
дээрэ «Хоёр нүхэд»
-Тогмитов
ба
Лариков -Чилсаана Буурал баабайн
дэргэдэ
байна.
Аймагаймнай
«Хэжэнгэ» сонин соо эдэ хоёр аха дүү,
буряад ород арадай хүбүүдэй хани
нүхэсэл тухай hонин хɵɵрɵɵн бэшээтэй.
Залуу наhанhаа нүхэсэжэ, дайнай үедэ
бэе бэедээ түшэлгэ боложо
абаhан
хүбүүдэй уулзалгын
баяр туухай
уншахада ехэ hонин байна.

8.

Тоонто нютагаа хамгаалжа,
Орон дэлхэйгээ сүлɵɵлжэ,
Германиин хархис фашистнуудай
Мэхэ гохыень элирүүлжэ,
Илалтын үдэр дүтэлүүлсэhэн,
Тогмитов Цыренжап Жамсаранович
Орден, медаляа гэрэлтүүлэн,
Ветерануудай дунда зогсоно.
Ладожско нуур гаталhан,
Арадай түлɵɵ тэмсэhэн
Россиин газар хамгаалжа,
Илалта асарhан сэрэгшэ.
Комбат хайрата Лариков
Одон шэнги яларжа,
Ветерануудай дунда жагсана.
Хани нүхэд хамтадаа
Ороhон дайсаниие дайлажа,
Ёвропын гүрэнүүдые аршалан,
Росси гүрэнɵɵ абараа.
Тагнуулшадай баатаршалга мүнхэ
Он жэлнүүдтэ мартагдахагүй!

9.

Алтан дэлхэйдэмнай дайн дажар бү болог лэ! «Хододоо наран байг лэ!
Хододоо нүхэд уулзажа, ханилжа ябаг лэ!»- энэ Илалтын хусэн!